Στο πρώτο της άλμπουμ, η τραγουδίστρια και τραγουδοποιός Billie Eilish θέτει το ερώτημα «όταν κοιμόμαστε, πού πάμε;». Η απάντηση είναι υποκειμενική – εξαρτάται από το τι ονειρευόμαστε.
Επιφανειακά, τα όνειρα μπορεί να είναι αστεία, μπορεί να είναι συναισθηματικά και μερικές φορές ακόμη και τρομακτικά. Αλλά η ψυχολογία των ονείρων – το γιατί και το πώς των νυχτερινών παραστάσεων που μας δίνει ο ψυχισμός μας – είναι πάντα συναρπαστική να την εξετάζουμε.
Advertisment
Τι πραγματικά συμβαίνει όταν ονειρευόμαστε
Σχεδόν όλοι υποκύπτουν σε μια κατάσταση που μοιάζει με όνειρο όταν μεταβαίνουν από την εγρήγορση στον ύπνο (αν και μόνο ένα μικρό ποσοστό θυμάται τα όνειρά του το πρωί). Και όσο μαγικά και αν μοιάζουν, γνωρίζουμε πλέον ότι τα όνειρα είναι τόσο ψυχολογικά όσο και νευρολογικά, καθώς αναπτύσσονται ως απάντηση σε αυξημένη δραστηριότητα στο εξωτερικό στρώμα του εγκεφάλου, που ονομάζεται φλοιός.
Ο φλοιός ασχολείται με την επεξεργασία της σκέψης και τις λειτουργίες ανώτερης τάξης. Όταν κοιμόμαστε, ο φλοιός δημιουργεί μια εμπειρία που μοιάζει με συνείδηση, η οποία συχνά περιέχει ανθρώπους, μέρη ή πράγματα από την πραγματική μας ζωή με τα οποία είμαστε εξοικειωμένοι. Αυτές οι εμπειρίες μπορούν να μεταφραστούν σε εικόνες, σκέψεις, συναισθήματα, ακόμη και αισθήσεις.
Όσον αφορά το πότε εμφανίζονται τα όνειρα κατά τη διάρκεια των τεσσάρων σταδίων του ύπνου, φαίνεται πως εμφανίζονται κυρίως κατά τη φάση της ταχείας κίνησης των ματιών, δηλαδή του ύπνου REM. Πρόκειται για ένα στάδιο του ύπνου στο οποίο η εγκεφαλική μας δραστηριότητα μοιάζει με έναν ξύπνιο εγκέφαλο, γεγονός που μπορεί να εξηγήσει γιατί τα όνειρα REM είναι ζωντανά και μοιάζουν με ιστορίες.
Advertisment
Όταν ο προμετωπιαίος φλοιός, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τη λήψη αποφάσεων, την προσοχή και τη γνωστική ευελιξία, ενεργοποιείται κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, μπορεί να εμφανιστούν διαυγή όνειρα, όταν ένα άτομο μπορεί να έχει επιρροή στα όνειρά του. Ωστόσο, αυτό το είδος ονείρων είναι σπάνιο.
Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα, διαπιστώθηκε ότι μόνο το 55% των ενηλίκων έχουν βιώσει ένα διαυγές όνειρο στη διάρκεια της ζωής τους. Ορισμένα όνειρα συμβαίνουν όταν βρισκόμαστε σε ελαφρύτερα στάδια ύπνου. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στο να έχουμε συνειδητή επίγνωση ότι ονειρευόμαστε, αλλά να μην μπορούμε να ξυπνήσουμε.
Γιατί ονειρευόμαστε
Υπάρχουν μερικές θεωρίες σχετικά με τον σκοπό και το νόημα των ονείρων. Ακολουθούν μερικοί πιθανοί λόγοι για τους οποίους συμβαίνουν, καθώς και η επιστήμη που υποστηρίζει κάθε έναν από αυτούς:
1. Τα όνειρα είναι ο τρόπος του εγκεφάλου να ταξινομεί τις πληροφορίες
Στη λίστα με το πρόγραμμα ξεκούρασης και ανανέωσης του οργανισμού ενώ κοιμάστε περιλαμβάνεται η παγίωση της μνήμης, και ορισμένοι πιστεύουν ότι τα όνειρα παίζουν ρόλο σε αυτή τη διαδικασία.
Μπορεί να παρομοιαστεί με ένα είδος νοητικής εκκαθάρισης. Η θεωρία είναι ότι ενώ ονειρευόμαστε, ο εγκέφαλος ταξινομεί ποιες πληροφορίες πρέπει να κρατήσει και ποιες να ξεχάσει. Και για να βοηθήσει να προχωρήσει η διαδικασία, ο νους μας δημιουργεί εικόνες και ιστορίες για να διαχειριστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο όλη αυτή τη δραστηριότητα.
Επειδή τα όνειρα είναι συχνά μια αντανάκλαση πραγμάτων που συνέβησαν όταν το άτομο ήταν ξύπνιο, ο εγκέφαλος σε κατάσταση ηρεμίας ανακτά αυτές τις πληροφορίες, τις αφομοιώνει και μαθαίνει από αυτές. Πιστεύεται επίσης ότι είναι το στάδιο κατά το οποίο οι αναμνήσεις εξαλείφονται ή ενημερώνονται.
2. Τα όνειρα αντικατοπτρίζουν τις ενδόμυχες επιθυμίες και τις δυσκολίες μας
Το 1899, ο Αμερικανός νευρολόγος και θεμελιωτής της ψυχανάλυσης, Σίγκμουντ Φρόιντ, δημοσίευσε την Ερμηνεία των ονείρων, ένα είδος μανιφέστου που θεωρητικοποιεί γιατί ονειρευόμαστε, τι σημαίνουν τα όνειρα και γιατί όλα αυτά έχουν σημασία. Ο Φρόιντ θεωρούσε ότι τα όνειρα είναι ένας «οδικός χάρτης προς το ασυνείδητο» και ότι αντανακλούν τις βαθύτερες επιθυμίες και ευχές μας.
Αυτό μπορεί να ισχύει σε ορισμένες περιπτώσεις, αλλά η Αμερικανική Ψυχαναλυτική Ένωση έχει καταρρίψει τη θεωρία του Φρόιντ ότι όλα τα όνειρα προέρχονται από την επιθυμία. Αντ’ αυτού, μια μελέτη του 2018 που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Frontiers in Psychology υποδηλώνει ότι τα όνειρα μπορεί να είναι ένα υποπροϊόν της επεξεργασίας πληροφοριών και της αυτοοργάνωσης του εγκεφάλου του ύπνου – ακόμη και αν δεν προέρχονται πάντα από τις πιο θετικές πηγές (τραύμα και άγχος). Με άλλα λόγια: θετικά ή αρνητικά, τα συναισθήματα είναι πιθανό να παίζουν ρόλο στα όνειρά μας.
3. Τα όνειρα έχουν σκοπό να οξύνουν τις ικανότητές μας στην επίλυση προβλημάτων
Το έτος 2000, ο Φινλανδός γνωστικός νευροεπιστήμονας και ψυχολόγος Antti Revonsuo, πρότεινε αυτό που είναι πλέον γνωστό ως η θεωρία προσομοίωσης απειλής (Threat Simulation Theory – TST) των ονείρων, υπονοώντας ότι τα όνειρα είναι ο τρόπος του εγκεφάλου μας να προβάρει στρατηγικές επιβίωσης, χωρίς να χρειάζεται να αμυνθεί απέναντι σε μια πραγματική απειλή.
Η θεωρία του Revonsuo υποδηλώνει ότι το βασίλειο των ονείρων προσφέρει στον εγκέφαλο μια ζώνη χωρίς συνέπειες για να εξασκήσει κοινωνικές και συμπεριφορικές στρατηγικές. Με αυτόν τον τρόπο, ο εγκέφαλος προσομοιώνει την κοινωνική μας πραγματικότητα ώστε να μπορούμε να πλοηγηθούμε καλύτερα στις αλληλεπιδράσεις, τις καταστάσεις, τις απειλές και τις σχέσεις στην υπόλοιπη ζωή μας.
«Τα όνειρα είναι σαν μια προσομοίωση του κόσμου», εξηγούσε ο ίδιος. «Είναι σαν μια εικονική πραγματικότητα που συμβαίνει στον εγκέφαλο, σαν μια βιολογικά προγραμματισμένη εικονική πραγματικότητα που ενεργοποιείται κάθε βράδυ για εμάς».
4. Τα όνειρα μας βοηθούν να νιώσουμε συναισθήματα που μπορεί να καταπιέζουμε
Υπάρχουν ορισμένοι θεωρητικοί που πιστεύουν ότι ονειρευόμαστε προκειμένου να επεξεργαζόμαστε τα συναισθήματά μας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Η θεωρία είναι ότι το όνειρο βοηθά στο να επιτραπεί στα συναισθήματα να γίνουν αισθητά, να βιωθούν στο σώμα και στη συνέχεια να ξεπεραστούν ή να χωνευτούν.
Αλλά τα θετικά συναισθήματα είναι σπάνια αυτά που πρέπει να επεξεργαστούμε πλήρως στην ονειρική μας κατάσταση. Η έρευνα δείχνει ότι τα αρνητικά συναισθήματα εκδηλώνονται συχνότερα στα όνειρά μας από ό,τι τα θετικά συναισθήματα και αυτό συμβαίνει επειδή όταν δεν επεξεργάζεστε τα αρνητικά συναισθήματα όταν είστε ξύπνιοι, ο εγκέφαλός σας αναγκάζεται να το κάνει μόνος του.
Οι εφιάλτες είναι ένα τέλειο παράδειγμα του φόβου που δεν μπορεί να αφομοιωθεί. Είναι σαν κάτι στο σώμα να έχει «κολλήσει». Αλλά ο εφιάλτης δεν μπορεί πάντα να βοηθήσει στην ανακούφιση του συναισθήματος.
Η ερμηνεία των ονείρων μπορεί να είναι ωφέλιμη για όσους θέλουν να κατανοήσουν καλύτερα πράγματα που μπορεί να βιώνουν στην καθημερινή τους ζωή ή συναισθήματα που έχουν καταπιέσει. Το όνειρο είναι σαν ένας καθρέφτης που αντανακλά τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και τα χαρακτηριστικά ενός ατόμου καθώς και το πώς αισθάνεται για την εμπειρία του και την αυτογνωσία του.
Τα καλά νέα είναι ότι δεν χρειάζεστε πτυχίο για να ερμηνεύσετε τα όνειρά σας. Στην πραγματικότητα, το μόνο που χρειάζεστε είναι ένα σημειωματάριο και ένα στυλό. Καταγράφοντας όσες περισσότερες λεπτομέρειες μπορείτε να θυμηθείτε από τα όνειρά σας σε ένα ημερολόγιο ονείρων τη στιγμή που ξυπνάτε, μπορείτε να αρχίσετε να παρατηρείτε μοτίβα που μιλούν για το γιατί ή πότε συμβαίνει είτε ένα επαναλαμβανόμενο είτε ένα συγκεκριμένο είδος ονείρου.
Αυτό μπορεί να σας βοηθήσει να αρχίσετε να επισημαίνετε πράγματα για τα οποία το υποσυνείδητο μυαλό προσπαθεί να σας προειδοποιήσει, και ίσως ακόμη και να σας βοηθήσει να επισημάνετε τομείς στη ζωή σας που χρειάζονται βελτίωση.
Πηγή:
www.mindbodygreen.com/articles/psychology-of-dreams
