Ας το παραδεχτούμε: Πολλά παιδιά φέρονται άσχημα επειδή αισθάνονται ότι οι γονείς τους είναι πολύ περιοριστικοί. Παραβιάζουν τους κανόνες ως ένας τρόπος να διαμαρτυρηθούν για τον έλεγχο που ασκούν οι γονείς τους πάνω τους.
Δυστυχώς, δεν συνειδητοποιούν πάντα ότι μπορεί να υπάρχουν λόγοι για τους οποίους οι ενήλικες έχουν θέσει τους κανόνες εξαρχής. Συχνά είναι για να τα προστατεύσουν από καταστάσεις που μπορεί να μην είναι αναπτυξιακά έτοιμα να διαχειριστούν. Τα παιδιά δεν το συνειδητοποιούν πάντα αυτό και μπορεί να μπλέξουν σε πολλούς μπελάδες αγνοώντας τα όρια των γονιών τους.
Advertisment
Η υπέρβαση των ορίων μπορεί να έχει πραγματικές συνέπειες
Τα προβλήματα αρχίζουν όταν τα παιδιά παίρνουν αποφάσεις που έχουν μελλοντικές συνέπειες τις οποίες μπορεί να μην έχουν αναγνωρίσει. Είτε πρόκειται για χρήση ναρκωτικών, κατανάλωση αλκοόλ ή/και σεξουαλικές δραστηριότητες, μπορεί να παίρνουν αποφάσεις για ενήλικες χωρίς την οπτική γωνία ενός ενήλικα. Δυστυχώς, όταν συμβαίνει αυτό, τα πράγματα μπορεί να πάνε άσχημα, και αυτό μπορεί να συμβεί γρήγορα και μερικές φορές αμετάκλητα.
Από μικρή ηλικία, τα παιδιά ενημερώνονται ότι πρέπει να ακολουθούν κανόνες. Τους λένε πότε πρέπει να πάνε στο σχολείο, πώς πρέπει να συμπεριφέρονται στο σχολείο, πότε πρέπει να πάνε για ύπνο, πότε πρέπει να σηκωθούν, τι είδους φαγητό να τρώνε κ.λπ. Συχνά ένα παιδί αισθάνεται ότι οι κανόνες δεν έχουν πάντα νόημα και όταν εκφράζει τις ανησυχίες του, οι ανησυχίες αυτές απορρίπτονται. Οι γονείς μπορεί να είναι άκαμπτοι και να λένε στο παιδί ότι πρέπει να αποδεχτεί τους κανόνες και να τους τηρήσει, ανεξάρτητα από το πώς αισθάνεται το ίδιο γι’ αυτό.
Ως αποτέλεσμα, τα παιδιά μπορεί να εξοργιστούν επειδή δεσμεύονται από κανόνες που τους υπαγορεύονται και στους οποίους δεν έχουν λόγο. Τα παιδιά μπορεί να θεωρούν ότι οι κανόνες είναι προς όφελος των γονέων τους και όχι των δικών τους.
Advertisment
Καθώς μεγαλώνουν προς την εφηβεία τους, μπορεί να πιστεύουν ότι η παραβίαση των κανόνων είναι ένας τρόπος να απελευθερωθούν από τον έλεγχο των γονέων τους και να διεκδικήσουν τη δική τους ταυτότητα. Με αυτόν τον τρόπο, οι έφηβοι μπορεί να θεωρούν ότι οι πράξεις αδιαφορίας τους επηρεάζουν μόνο τους κανόνες που έχουν θεσπίσει οι γονείς τους.
Μπορεί να μη βλέπουν τις πιθανές συνέπειες των πράξεών τους όσον αφορά τη ζημιά που μπορεί να κάνουν στον εαυτό τους. Μόνο όταν ο έφηβος έχει εθιστεί στη νικοτίνη ή αρχίζει να αποτυγχάνει στα μαθήματα στο σχολείο, γίνεται σαφές ότι υπήρχαν σοβαροί λόγοι για τα όρια που είχαν τεθεί.
Μια πιθανή λύση
Το ερώτημα είναι, τι μπορεί να γίνει γι’ αυτό; Πώς μπορούμε να επικοινωνήσουμε με τους εφήβους ώστε να καταλάβουν ότι υπάρχουν λόγοι για τα όρια που τους θέτουμε; Πώς θα τους κάνουμε να πάρουν αυτούς τους κανόνες στα σοβαρά και πώς θα αντισταθούν στους πειρασμούς να τους παραβιάσουν;
Τι θα γινόταν αν, από μικρά παιδιά, συζητούσαν μαζί με τους γονείς τους κανόνες και ένιωθαν ότι είχαν λόγο στους κανόνες του σπιτιού; Οι περισσότεροι γονείς αφήνουν τα παιδιά να γνωρίζουν τι αναμένεται από αυτά. Τι θα γινόταν αν, όταν ήταν μικρά, ένιωθαν ότι είχαν τη δυνατότητα να συζητήσουν τους κανόνες και να μπορούν να μιλήσουν γι’ αυτούς; Με αυτόν τον τρόπο, ελπίζουμε ότι θα αισθάνονταν ότι είχαν λόγο για τους κανόνες του σπιτιού και, ως εκ τούτου, θα είχαν κάποια επιθυμία να ζουν μέσα σε αυτούς.
Συζητώντας τα όρια στην οικογένεια και μιλώντας με τα παιδιά μας γι’ αυτά, θα τους δίναμε ένα αίσθημα ενδυνάμωσης που ελπίζουμε ότι θα τα βοηθούσε να δουν τους κανόνες ως οικογενειακούς κανόνες και όχι απλώς ως αυθαίρετα όρια από τους γονείς τους. Θα αισθάνονταν μέρος της λήψης αποφάσεων και όχι απλώς ότι τους υπαγορεύουν.
Πρότυπα ευθύνης
Τι θα γινόταν αν μεγαλώναμε τα παιδιά μας έτσι ώστε να αισθάνονται ότι έχουν μεγαλύτερο έλεγχο στις αποφάσεις που διέπουν τη ζωή τους; Αυτό θα γινόταν μέσω μιας προσέγγισης ελέγχων και ισορροπιών, όπου τα παιδιά θα έπρεπε να επιδεικνύουν υπευθυνότητα (να μην μπλέκουν σε μπελάδες, να παίρνουν καλούς βαθμούς κ.λπ.) προκειμένου να συμμετέχουν στη διαδικασία. Με αυτόν τον τρόπο, οι γονείς θα εξακολουθούσαν να είναι σε θέση να θέτουν τα οικογενειακά όρια – ωστόσο, το παιδί ελπίζουμε ότι θα επενδύει περισσότερο στις τελικές αποφάσεις. Οι κανόνες θα ήταν ουσιαστικά μια κοινή προσπάθεια με την ελπίδα ότι το παιδί θα ήταν πρόθυμο να τους αποδεχτεί και να τους τηρήσει.
Έτσι, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι σαφώς υπάρχουν κανόνες που οι γονείς πρέπει να επιβάλλουν ανεξάρτητα από τη συμφωνία του παιδιού. Αυτή η πρόταση δεν έχει σε καμία περίπτωση σκοπό να παρακάμψει την ευθύνη των γονέων να κρατήσουν το παιδί τους ασφαλές και να δημιουργήσουν κανόνες που θα τους βοηθήσουν να το κάνουν αυτό.
Η ελπίδα είναι ότι οι γονείς μπορούν να συζητήσουν ανοιχτά τους κανόνες και τους λόγους που τους επιβάλλουν. Το παιδί μπορεί στη συνέχεια να εκφράσει τις ανησυχίες του και να ακουστεί, γεγονός που μπορεί να το βοηθήσει να νιώσει ότι συμπεριλαμβάνεται και ότι το σέβονται στη συζήτηση.
Ενσταλάζοντας στα παιδιά από μικρή ηλικία ότι έχουν κάποιο λόγο στις επιλογές που επηρεάζουν τη ζωή τους, η ελπίδα είναι ότι θα είναι πιο πρόθυμα να αποδεχτούν τους κανόνες, αφού έχουν συμμετάσχει στη δημιουργία τους. Η ουσία είναι ότι σε κανέναν δεν αρέσει να αισθάνεται ότι ελέγχεται από άλλους. Όταν οι γονείς θέτουν τον νόμο στα παιδιά τους χωρίς καμία συμβολή από το παιδί, υπάρχει συχνά η επιθυμία να επαναστατήσουν.
Καθώς τα παιδιά γίνονται έφηβοι, είναι φυσικό να θέλουν να δημιουργήσουν τη δική τους ταυτότητα. Βρίσκονται στη διαδικασία να καταλάβουν ποιοι είναι και τι θέλουν στη ζωή. Γι’ αυτό είναι σημαντικό για τα παιδιά να αισθάνονται ότι έχουν λόγο στους κανόνες του νοικοκυριού.
Αν μπορούν να τους κατανοήσουν και να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων, δεν είναι πλέον οι γονείς που επιβάλλουν τη θέλησή τους στο παιδί τους- είναι συμφωνημένες επιλογές που το παιδί ελπίζουμε ότι θα μπορέσει ευκολότερα να σεβαστεί. Φυσικά, οι γονείς πρέπει να έχουν τον τελευταίο λόγο. Ωστόσο, ίσως να υπάρχει κάποια ευελιξία, ώστε το παιδί να αισθάνεται ότι ακούγεται και ότι το σέβονται.
Ακόμη και με αυτές τις προσπάθειες, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτό δεν είναι ασφαλές. Κατά καιρούς, τα παιδιά μπορεί να αφήσουν τα συναισθήματά τους να κυριαρχήσουν και να αγνοήσουν τις συμφωνίες τους. Όταν συμβαίνει αυτό, είναι σημαντικό να μην αντιδράτε υπερβολικά.
Αντίθετα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μια μαθησιακή εμπειρία που θα βοηθήσει το παιδί να κατανοήσει τη σημασία της τήρησης των δεσμεύσεων. Με το να έχουν τα παιδιά λόγο στους οικογενειακούς κανόνες, η ελπίδα είναι ότι θα νιώσουν ενδυναμωμένα και θα αναγνωρίσουν ότι έχουν σημασία. Αυτό μπορεί επίσης να οδηγήσει σε καλύτερη λήψη αποφάσεων, καθώς βλέπουν ότι οι επιλογές τους δεν αφορούν μόνο το να «ξεφύγουν» από κάτι, αφορά το τι είναι καλύτερο για τα ίδια και τη ζωή τους.
Πηγή:
www.psychologytoday.com/intl/blog/adolescents-explained/202205/helping-kids-be-more-responsible-their-actions
