Θα γνωρίζετε ήδη ότι ένας τρόπος ζωής που δεν εμπεριέχει σωματική άσκηση συνεισφέρει σε χρόνιες παθήσεις, όπως παχυσαρκία, διαβήτη, καρδιοπάθειες, καρκίνο, οστεοπόρωση, μέχρι και πρόωρο θάνατο. Και γι’ αυτούς τους λόγους προσπαθείτε μάλλον να εντάξετε την σωματική κίνηση στην καθημερινότητά σας. Αλλά πόσο συχνά σκέφτεστε τη συνεισφορά της σωματικής άσκησης στην ψυχική σας υγεία;
Τα ποσοστά της κατάθλιψης και του άγχους βρίσκονται στα υψηλότερα καταγεγραμμένα επίπεδα σε χώρες όπως Ινδία, Κίνα, Αμερική, Αγγλία κλπ. Αναμφίβολα, πολλές πλευρές της «σύγχρονης ζωής» – η αυξημένη κοινωνική απομόνωση, η κακή ποιότητα διατροφής, η εστίαση στην εικόνα και στα χρήματα – συνεισφέρουν σε αυτή την κατάσταση. Εντούτοις, η έλλειψη δραστηριότητας είναι ένας άλλος βασικός παράγοντας.
Advertisment
Οι περισσότεροι αντιλαμβανόμαστε ότι μια βόλτα σε ένα ηλιόλουστο πάρκο ή μια επίσκεψη στο γυμναστήριο βελτιώνει τη διάθεσή μας βραχυπρόθεσμα. Η άσκηση είναι γνωστή ότι πυροδοτεί την παραγωγή ενδορφίνων και εγκεφαλίνων, τις φυσικές ορμόνες χαράς του οργανισμού μας, που μπορούν να κάνουν τα προβλήματά μας να φαίνονται περισσότερο διαχειρίσιμα.
Η απλή πράξη της άσκησης μπορεί να αποδιώξει έστω και για λίγο τις ανησυχίες μας και τον αυτοκαταστροφικό εσωτερικό διάλογο. Επιπλέον, ανάλογα με τη δραστηριότητα, οι άνθρωποι ωφελούνται από χαλαρωτικές ασκήσεις, λαμβάνουν ενέργεια, βγαίνουν έξω, αλληλεπιδρούν με άλλους, όλα αυτά συνεισφέρουν στη γενική υγεία.
Εντούτοις, η ιδέα ότι η σωματική άσκηση μπορεί να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ψυχικής μας υγείας είναι κάτι λιγότερο από προφανής – ειδικά αν λάβουμε υπόψη τη διάκριση των δυτικών ανάμεσα σε νου και σώμα, που υπονοεί ότι η σωματική και ψυχική υγεία μπορούν να λειτουργούν ξεχωριστά.
Advertisment
Αντιθέτως όμως, όλο και περισσότερα επιστημονικά στοιχεία έρχονται στο φως που υποδεικνύουν ότι η άσκηση δεν είναι μόνο απαραίτητη για τη διατήρηση της καλής ψυχικής υγείας, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αντιμετωπίσει ακόμα και χρόνιες ψυχικές διαταραχές. Για παράδειγμα, είναι τώρα ξεκάθαρο ότι η άσκηση μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης κατάθλιψης και επίσης διατηρεί την ψυχική μας υγεία καθώς μεγαλώνουμε.
Από την θεραπευτική πλευρά του ζητήματος, η άσκηση φαίνεται να αποδεικνύεται το ίδιο καλή όσο οι υπάρχουσες φαρμακολογικές παρεμβάσεις σε μια σειρά διαταραχών, από άνοια, ήπια κατάθλιψη και άγχος και μειώνει ακόμα και γνωστικά ζητήματα σε περιπτώσεις ψυχωσικής διαταραχής. Πώς όμως;
Ας το θέσουμε απλά: Η άσκηση επηρεάζει άμεσα τον εγκέφαλο. Η συχνή άσκηση αυξάνει τη λειτουργία συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου – εν μέρει μέσω του καλύτερου εφοδιασμού αίματος που βελτιώνει τη νευρωνική υγεία, βελτιώνοντας την πarox;h οξυγόνου και θρεπτικών συστατικών και μέσω αύξησης στους νευροτροφικούς παράγοντες και στις ορμόνες που στηρίζουν τα νευρωνικά σήματα, την ανάπτυξη και τις συνδέσεις των νευρώνων.
Ζωτική σημασία για την ψυχική υγεία έχει ο ιππόκαμπος – μια περιοχή του εγκεφάλου που εμπλέκεται στη μνήμη, στη ρύθμιση του συναισθήματος και στη μάθηση. Οι μελέτες σε άλλα ζώα δείχνουν με πειστικό τρόπο ότι η άσκηση οδηγεί στη δημιουργία νέων ιπποκάμπιων νευρώνων (νευρογένεση), με τα προκαταρκτικά στοιχεία να δείχνουν ότι το ίδιο ισχύει και για τους ανθρώπους.
Τα στοιχεία συσσωρεύονται και όλα δείχνουν ότι πολλές ψυχικές διαταραχές συνδέονται με μειωμένη νευρογένεση στον ιππόκαμπο. Τα στοιχεία είναι ιδιαίτερα ισχυρά για την κατάθλιψη. Το ενδιαφέρον είναι ότι πολλά αντικαταθλιπτικά – που κάποτε πιστευόταν ότι λειτουργούσαν μέσω των επιδράσεών τους στο σύστημα της σεροτονίνης – τώρα φαίνεται να αυξάνουν τη νευρογένεση στον ιππόκαμπο.
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Οι θεωρίες υποστηρίζουν ότι οι νεογέννητοι νευρώνες του ιππόκαμπου πιθανότατα είναι σημαντικοί για την αποθήκευση νέων αναμνήσεων και τη διάκριση μεταξύ νέων και παλιών. Γι΄ αυτό, η νευρογένεση επιτρέπει ένα υγιές επίπεδο ευελιξίας στη χρήση των υπαρχουσών αναμνήσεων και στην ευέλικτη επεξεργασία νέων πληροφοριών.
Ένα μέρος των ψυχικών διαταραχών χαρακτηρίζεται από γνωστική έλλειψη ευελιξίας που μας κάνει να επαναλαμβάνουμε αναποτελεσματικές συμπεριφορές, περιορίζει την ικανότητά μας να επεξεργαστούμε ή ακόμα και να αντιληφθούμε νέες πληροφορίες και μειώνει την ικανότητά μας να χρησιμοποιήσουμε αυτά που ήδη γνωρίζουμε ώστε να δούμε νέες λύσεις ή να τις αλλάξουμε. Γι’ αυτό, είναι πιθανό η άσκηση να οδηγεί σε καλύτερη ψυχική υγεία γενικά μέσα από τις επιδράσεις της στον οργανισμό μας που αυξάνoυν την ικανότητα για πνευματική ευελιξία.
Εντάξει, νομίζω ότι πολλοί από εσάς πειστήκατε. Αλλά πόση άσκηση; Ο ψυχίατρος Madhukar Trivedi έχει αποδείξει ότι τρεις ή περισσότερες συνεδρίες την εβδομάδα αερόβιας άσκησης ή προπόνησης ενδυνάμωσης, για 45 με 60 λεπτά ανά συνεδρία μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της χρόνιας κατάθλιψης. Τα αποτελέσματα αρχίζουν να διακρίνονται μετά από περίπου τέσσερις εβδομάδες (όσο παρεμπιπτόντως διαρκεί και η νευρογένεση) και η προπόνηση χρειάζεται να συνεχιστεί για 10-12 εβδομάδες για τη μεγαλύτερη αντικαταθλιπτική δράση.
Με τις σημερινές προτάσεις για 10 λεπτά γυμναστικής, ο παραπάνω χρόνος μπορεί να σας φαίνεται πολύς, αλλά η ψυχική υγεία δεν είναι εύκολη υπόθεση. Επίπεδα άσκησης κάτω από τη συνιστώμενη ποσότητα είναι σίγουρα και πάλι ευεργετικά και άλλα οφέλη όπως απώλεια βάρους, καλύτερη επιδερμίδα, αυξημένη ενέργεια κλπ. είναι και πάλι δυνατά.
Ο εγκέφαλός μας έχει ένα πολύ έξυπνο κόλπο που χρησιμοποιεί για να μας πείσει να γυμναστούμε περισσότερο. Ακόμα και οι μικρές βελτιώσεις στα επίπεδα άσκησης ή διατροφής δημιουργούν μια θετική αλυσίδα αλλαγών που αυξάνει την ευαισθησία των υποδοχέων ντοπαμίνης , οι οποίοι με τη σειρά τους ενεργοποιούν την αίσθηση ανταμοιβής. Έτσι, η άσκηση σύντομα μας επιβραβεύει, ακόμα κι αν αυτό σας φαίνεται αδύνατο στην αρχή.
Sarah Gingell, ψυχολόγος
