Υπάρχουν πολλά αστεία που σχετίζονται με την ψυχολογία. Το «Αν δεν είναι κάτι άλλο, έχει να κάνει σίγουρα με τη μητέρα σου» αποδίδεται μερικές φορές αμφίβολα στον Σίγκμουντ Φρόιντ, αλλά πλέον χρησιμοποιείται σε διάφορες παραλλαγές στην καθημερινότητά μας.
Ό,τι κι αν πιστεύετε για τα ψυχολογικά ανέκδοτα και ό,τι κι αν πιστεύετε για την ψυχοδυναμική θεωρία, οι εμπειρίες της παιδικής ηλικίας δημιουργούν επίμονα πρότυπα συμπεριφοράς. Ορισμένα από τα βασικά πρότυπα που μαθαίνουμε στην παιδική ηλικία αφορούν τον τρόπο με τον οποίο σχετιζόμαστε με τους άλλους – τα στυλ προσκόλλησής μας. Αυτά τα πρότυπα μπορεί να είναι προσαρμοστικά και ευεργετικά ή δυσπροσαρμοστικά και επιβλαβή.
Advertisment
Τα τελευταία χρόνια, η έρευνα αποκάλυψε ότι τα στυλ προσκόλλησης σχετίζονται με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης – αυτό δεν θα έπρεπε να προκαλεί έκπληξη, δεδομένου ότι αυτά τα πρότυπα συμπεριφοράς αναπαράγονται σε διάφορα πλαίσια σε όλη τη ζωή των ανθρώπων.
Κατανόηση της θεωρίας της προσκόλλησης
Μετά τον Φρόιντ, οι θεωρητικοί διερεύνησαν την επίδραση των πρώιμων εμπειριών στη συμπεριφορά των ενηλίκων – συχνά εστιάζοντας στο πώς οι διαμορφωτικές εμπειρίες επηρεάζουν τα στυλ προσκόλλησης. Η θεωρία της προσκόλλησης έχει τις ρίζες της στις μελέτες της συμπεριφοράς των ζώων, όπως αυτές του Harlow, και στις έρευνες του δυναμικού ασυνείδητου στον άνθρωπο, όπως αυτές της Klein.
Ωστόσο, δύο σημαντικές συνεισφορές στη σύγχρονη θεωρία της προσκόλλησης έχουν σημασία για την κατανόηση των σχέσεων των ανθρώπων με τις ψηφιακές τους συσκευές: John Bowlby και Mary Ainsworth. Από το έργο τους αναπτύσσεται η κατανόηση ότι οι ενήλικες εμφανίζουν διαφορετικές προσεγγίσεις στις σχέσεις, οι οποίες μπορεί να είναι ασφαλείς και υγιείς ή ανασφαλείς και προβληματικές, και οι σχέσεις αυτές εμφανίζονται και στις ψηφιακές τους επικοινωνίες.
Advertisment
Η ανασφαλής προσκόλληση -σε ανθρώπους ή συσκευές- έχει δύο κύριες παραλλαγές: αγχώδης/προβληματική και αποφευκτική/απορριπτική. Τα αγχώδη στυλ προσκόλλησης περιλαμβάνουν μεγάλη ανάγκη για έγκριση, ασφάλεια και υποστήριξη, που συχνά συνοδεύεται από φόβους εγκατάλειψης. Τα αγχωμένα προσκολλημένα άτομα δίνουν προτεραιότητα στις σχέσεις, αλλά ανησυχούν ότι τα αγαπημένα τους πρόσωπα δεν είναι δεσμευμένα. Αντίθετα, τα άτομα με αποφευκτικό στυλ προσκόλλησης αντιπαθούν να βασίζονται σε άλλους ή να εξαρτώνται από άλλους, πιστεύουν ότι είναι αυτάρκεις και δεν χρειάζονται άλλους ή κοινωνική υποστήριξη. Τι μας λέει, λοιπόν, η βιβλιογραφία σχετικά με τη συσχέτιση μεταξύ αυτών των διαφορετικών στυλ προσκόλλησης και της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης;
Στυλ προσκόλλησης και μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Η βασική σχέση μεταξύ του στυλ προσκόλλησης και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να καταδειχθεί από τα ευρήματα μιας μεγάλης μελέτης που διεξήχθη στην Αγγλία. Πάνω από 1.000 νέοι (17-25 ετών) απάντησαν σε ερωτήσεις σχετικά με τη χρήση των ψηφιακών μέσων και το στυλ προσκόλλησής τους.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι και τα δύο ανασφαλή στυλ προσκόλλησης εμπλέκονται στην ανάπτυξη της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης – αλλά με αρκετά διαφορετικούς τρόπους μεταξύ τους. Τα αγχώδη στυλ συνδέονταν με μεγαλύτερη προβληματική χρήση, αλλά τα αποφευκτικά στυλ συνδέονταν με λιγότερο προβληματική χρήση των κοινωνικών μέσων. Τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαιώθηκαν σε διάφορες κουλτούρες. Για παράδειγμα, σε μια μελέτη με περισσότερους από 400 φοιτητές στην Κίνα, μόνο τα αγχώδη στυλ προσκόλλησης προέβλεπαν τον εθισμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Γιατί όσοι εμφανίζουν αγχώδη προσκόλληση κινδυνεύουν από εθισμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να τους επιτρέπουν να διατηρούν δεσμούς με πολλούς ανθρώπους, να επικοινωνούν σχεδόν συνεχώς με το αντικείμενο της αγάπης τους και να μειώνουν τους φόβους ότι θα χάσουν μια σύνδεση. Ίσως η απόσταση της ψηφιακής σχέσης να μειώνει επίσης ορισμένους από τους αντιλαμβανόμενους κινδύνους των πραγματικών κοινωνικών αλληλεπιδράσεων. Έτσι, οι αγχωτικά προσκολλημένοι κινδυνεύουν περισσότερο από τις ψηφιακές συσκευές – και αυτοί είναι οι άνθρωποι που θα δούμε να ελέγχουν συνεχώς τα τηλέφωνά τους και να στέλνουν μανιωδώς μηνύματα.
Η ψηφιακή εξάρτηση είναι σπανιότερη για τα άτομα που αποφεύγουν να συνδέονται με τις ψηφιακές συσκευές απ’ ό,τι για τα άτομα που συνδέονται με άγχος, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τα άτομα που αποφεύγουν να συνδέονται με τις ψηφιακές συσκευές δεν εξαρτώνται ποτέ από αυτές. Τα αποφευκτικά προσκολλημένα άτομα μπορεί να παρουσιάσουν εθισμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όταν έχουν άλλα προβλήματα, όπως άγχος, κατάθλιψη ή συναισθηματική απορρύθμιση, και τέτοια προβλήματα δεν είναι ασυνήθιστα για αυτό το δυσπροσαρμοστικό στυλ.
Ωστόσο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να εξυπηρετούν μια σημαντική λειτουργία για αυτά τα άτομα, η οποία εκδηλώνεται με διαφορετικό μοτίβο και τύπο χρήσης από αυτό που παρατηρείται στους αγχωτικά προσκολλημένους. Ενώ η διάθεση αποφυγής της κοινωνικής σύνδεσης γενικά μειώνει την ψηφιακή χρήση, τα άτομα που αποφεύγουν να συνδέονται, μπορεί να βρίσκουν τον έλεγχο του πότε και του πώς των ψηφιακών αλληλεπιδράσεων ικανοποιητικό, ιδίως σε σύγκριση με τις πραγματικές αλληλεπιδράσεις. Αυτό το επίπεδο ελέγχου μπορεί να ικανοποιεί την ανάγκη τους για αυτονομία. Εάν αυτή η ανταμοιβή γίνει πολύ έντονη, μπορεί να δημιουργήσει προβληματικά πρότυπα χρήσης. Η ψευδαίσθηση του ελέγχου μπορεί να ικανοποιήσει την ανάγκη για θετική, ανεξάρτητη, ακόμη και κάπως επιθετική αυτοπαρουσίαση – αυτό μπορεί να είναι ένα πολύ επικίνδυνο μονοπάτι. Έτσι, για τους αποφευκτικά προσκολλημένους, δεν είναι απαραίτητα η ποσότητα της χρήσης, αλλά η φύση της, που γίνεται προβληματική.
Αυτές οι προτάσεις σχετικά με την ποσότητα και τη φύση της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τους ανασφαλώς προσκολλημένους υποστηρίχθηκαν σε μια μελέτη σε 300 νεαρούς χρήστες μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Η έκθεση αυτή διαπίστωσε ότι το αίσθημα της σύνδεσης και η ανάγκη για αυτοπαρουσίαση ήταν και οι δύο παράγοντες που οδηγούσαν στον τρόπο με τον οποίο τα στυλ προσκόλλησης συνδέονταν με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ωστόσο, οι σχέσεις ήταν αρκετά διαφορετικές για το αγχώδες και το αποφευκτικό στυλ.
Το αίσθημα της σύνδεσης με τους ανθρώπους ήταν σημαντικό κίνητρο της ψηφιακής επικοινωνίας για τα άτομα με αγχώδη προσκόλληση και οδήγησε σε υπερβολική χρήση ψηφιακών μέσων. Αντίθετα, αν τα άτομα με αποφευκτικό στυλ προσκόλλησης ένιωθαν να «σχετίζονται» με άλλους μέσω των ψηφιακών μέσων, θα σταματούσαν να χρησιμοποιούν αυτές τις συσκευές. Για τα άτομα αυτά, η ψηφιακή χρήση τους προβλεπόταν από την ανάγκη για αυτονομία – όσο πιο ενδυναμωμένοι ένιωθαν μέσω της ψηφιακής επικοινωνίας, τόσο περισσότερο χρησιμοποιούσαν την τεχνολογία.
Πηγή:
www.psychologytoday.com/intl/blog/digital-world-real-world/202203/what-attachment-social-media-may-reveal-about-ones-childhood
