Τον Φεβρουάριο του 2022 o Νίκος Βαμβακάρης συμμετείχε στο συνέδριο Leading Minds με μία εξαιρετική ομιλία σχετικά με τη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στην αυτοεκτίμηση και στον εγωισμό.
Ο Βαμβακάρης Νικόλαος σπούδασε Ψυχολογία στο Τμήμα Ψυχολογίας του Empire State College και είναι κάτοχος προπτυχιακού τίτλου σπουδών Bachelor of Science (B.Sc.) στην Ψυχολογία ενώ πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο American Liberty University κατέχοντας μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών Μ.Α. στην Κλινική και Συμβουλευτική Ψυχολογία. Ταυτόχρονα είναι κάτοχος Διπλώματος στην Γνωσιακή –Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία από την Ακαδημία Ψυχοθεραπείας και Συμβουλευτικής.
Advertisment
Μπορείτε να δείτε ολόκληρη την ομιλία εδώ ή να διαβάσετε την απομαγνητοφώνηση παρακάτω:
Διαβάστε απομαγνητοφωνημένη ολόκληρη την ομιλία
Καλημέρα σας, είναι μεγάλη μου χαρά που συμμετέχω σε αυτή την εκδήλωση και που βρίσκω το βήμα να μιλήσω για ένα θέμα που συναντάω πολύ συχνά στην ψυχοθεραπεία, αλλά και που μου έχουν θέσει ως ερώτημα πάρα πολλοί άνθρωποι κατά καιρούς στο κανά λι μας στο Youtube, στην επικοινωνία που διατηρώ με τον κόσμο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μας και στα μπλoγκ όπου αρθρογραφώ.
Advertisment
Όταν ξεκίνησα να προετοιμάζομαι για τη σημερινή μας ομιλία μου, ήρθε αστραπιαία στο μυαλό ο Γάλλος συγγραφέας και φιλόσοφος Πασκάλ Μπρυκνέρ ο οποίος έγραψε για την αέναη ευφορία της σύγχρονης εποχής στο ομότιτλο βιβλίο του, επιτιθέμενος φυσικά στην τρομοκρατία της της ευτυχίας η οποία επικρατεί στις μέρες μας… μια ευτυχία τόσο εύθραυστη όσο και ο ίδιος μας ο εαυτός.
Ουσιαστικά με έκανε να κατανοήσω για μια ακόμη φορά ότι οι περισσότεροι άνθρωποι αδυνατούν να χτίσουν μια ικανοποιητική ζωή, επειδή ο δρόμος που ακολουθούν προς τον στόχο τους βασίζεται πάνω σε σαθρά θεμέλια αυτά του εγωισμού, αντί της υγιούς αυτοεκτίμησης.
Στη σημερινή μας ομιλία θα προσπαθήσουμε να βρούμε ισορροπίες ανάμεσα στην αυτοεκτίμηση που είναι και βασικό στοιχείο μιας ουσιαστικής αλλά και γαλήνιας ζωής και στο τέρας -επιτρέψτε μου- του εγωισμού. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν.
Για αρχή θα περιγράψουμε τις 2 έννοιες, όπως ακριβώς τις ορίζει ψυχολογία. Ας πιάσουμε πρώτα τον εγωισμό.
Κατά τον ορισμό της αμερικανικής ψυχολογικής εταιρείας, εγωισμός είναι η τάση του να ενεργεί κανείς υπερβολικά ή αποκλειστικά με τρόπο που ωφελεί τον εαυτό του. Ακόμα και αν οι άλλοι βρεθούν σε μειονεκτική θέση εξαιτίας του, βρίσκεται εκεί που το ατομικό συμφέρον είναι το πραγματικό κίνητρο κάθε συνειδητής δράσης.
Ταυτόχρονα ορίζεται και ως η υπέρμετρη ενασχόληση με τον εαυτό. Είτε αυτή συνοδεύεται από μεγαλομανία, είτε και όχι. Με πολύ απλά λόγια, εγωισμός είναι όταν κανείς αντιλαμβάνεται τον εαυτό του, τις ανάγκες του, αλλά και τα θέλω του, χωρίς να αναγνωρίζει ότι υπάρχουν και άλλοι άνθρωποι που έχουν ισότιμη ανάγκη να ικανοποιήσουν τα δικά τους θέλω, τις δικές τους ανάγκες. Λογικό επομένως να μη θέλει κανένας από εμάς να χαρακτηριστεί ως εγωιστής.
Από την άλλη το να εκτιμάει κανείς τον εαυτό του σημαίνει να γνωρίζει τις ανάγκες του, να δημιουργεί χρόνο αλλά και χώρο, καθώς και να διαθέτει την ενέργεια για να καλύψει τις ανάγκες αυτές.
Μέσα στην έννοια της αυτοεκτίμησης συμπεριλαμβάνεται και το κομμάτι της αυτοφροντίδας που με τη σειρά της συνεπάγεται το να θέτουμε και να διατηρούμε όρια ώστε να μην καταπατώνται οι προσωπικές μας αξίες και τα θέλω μας. Αυτός που έχει υγιή αυτοεκτίμηση κατανοεί πως υπάρχει αρκετός χώρος ώστε το κάθε μέλος μιας σχέσης, είτε αυτή είναι φιλική είτε επαγγελματική, είτε προσωπική και ούτω καθεξής, να έχει χώρο ώστε να ικανοποιήσει τουλάχιστον κάποια από τα θέλω του, χωρίς να καταπατά τις ανάγκες των άλλων ανθρώπων.
Από κει και πέρα υπάρχει και ο συμβιβασμός που είναι αναγκαίο κομμάτι της λειτουργικής αλληλεπίδρασης μεταξύ 2 ατόμων. Από την εμπειρία μου θα προσθέσω πως αναπόσπαστο κομμάτι της αυτοεκτίμησης είναι και η κατανόηση της διάκρισης ανάμεσα σε αυτήν και στον εγωισμό. Εξ ου και η σημασία της συγκεκριμένης ομιλίας.
Επειδή όμως κυριαρχεί μια ιδιαίτερη παρανόηση γύρω από αυτές τις 2 έννοιες, είναι σημαντικό να εξετάσουμε σε βάθος και άλλους παρεμφερείς ορισμούς. Αλαζονεία, ναρκισσισμός, εγωκεντρισμός, ανωτερότητα, ή υπερβολική αυτοπεποίθηση. Όλα αυτά μπερδεύονται με την καθαρή έννοια της αυτοεκτίμησης. Αυτή η λανθασμένη αντίληψη διαχέεται παντού, ακόμη και μεταξύ των ειδικών ψυχικής υγείας. Κατά τη διάρκεια των σπουδών μου, ένας καθηγητής είπε κάποτε οι περισσότεροι εγκληματίες έχουν υψηλή αυτοεκτίμηση.
Κατανοητός συνειρμός μεν, παράλογος δε. Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση αυτό, γιατί αυτοεκτίμηση είναι σαν την υγεία. Δεν υπάρχει χώρος για υπερβολή. Μπορείς να είσαι υγιής σε διάφορους βαθμούς, αλλά δεν υπάρχει υπερβολική υγεία όταν φτάνουμε σε σημείο τέτοιο που επιδιδόμαστε υπερβολικά σε συμπεριφορές που κατά τ άλλα θεωρούνται πως προωθούν την υγεία, όπως για παράδειγμα με το να ασκούμαστε σε σημείο που και με τους μύες μας περνάμε στην σφαίρα του ανθυγιεινού.
Η ισορροπία είναι ένα άλλο παράδειγμα, κάτι μπορεί να βρίσκεται είτε σε ισορροπία είτε και όχι εκ των πραγμάτων. Δεν μπορείς να είσαι πολύ ισορροπημένος. Έτσι λειτουργεί και η αυτοεκτίμηση, η υπερβολική αυτοεκτίμηση, όπως και η υπερβολική υγεία, η υπερβολική ισορροπία είναι το αντίθετό τους.
Ας αναλύσουμε όμως και αυτούς τους απατεώνες που μεταμφιέζονται ως αυτοεκτίμηση. Πάμε αρχικά να ξεκινήσουμε με την αλαζονεία αλλά και τον εγωισμό. Αυτές οι ιδιότητες φαίνεται να μεταδίδουν μια υπερβολικά θετική στάση απέναντι στον εαυτό. Οι άνθρωποι που θεωρούνται αλαζόνες και εγωιστές νιώθουν πως δεν χρειάζονται την έγκριση των άλλων, γιατί η δική τους είναι υπεραρκετή.
Παρόλα αυτά καυχιούνται διαρκώς και διαλαλούν τις επιτυχίες τους για να ενισχύσουν τον εγωισμό μέσω του θαυμασμού των άλλων ανθρώπων. Επομένως βλέπουμε ένα χάσμα ανάμεσα σε αυτό που δείχνουν προς τα έξω, μια δηλαδή αψεγάδιαστη εικόνα, μια αυτοπεποίθηση που δεν έχει ανάγκη καμία εξωτερική ώθηση. Όμως αυτό που πραγματικά συμβαίνει σε εσωτερικό αλλά και σε συναισθηματικό επίπεδο, είναι μια έντονη ανασφάλεια που τους καθιστά πεινασμένους για αποδοχή. Την οποία βεβαίως φροντίζουν να παίρνουν με κάθε τρόπο. Η γνήσια αυτοεκτίμηση, συνεπάγεται και εκτίμηση για τους άλλους. Εκτίμηση για αυτό που είναι, εκτίμηση για τη γνώμη, τη συνεισφορά τους, αλλά και αποδοχή πως όλοι χρειαζόμαστε τη στήριξη και την αγάπη των γύρω μας, χωρίς αυτό να μας κάνει έρμαια διαφόρων εξωτερικών επιρροών.
Οι άνθρωποι που αποτυγχάνουν να δείξουν στους άλλους την ίδια θετική στάση που κρατούν προς τους εαυτούς τους, παρουσιάζουν δυσλειτουργική εστίαση στον εαυτό και όχι υγιή αυτοεκτίμηση. Από την άλλη έχουμε και τον εγωκεντρισμό, ο οποίος διαφέρει λίγο από τον εγωισμό. Εγωκεντρισμός είναι το να εστιάζει κανείς στις δικές του ανάγκες και να νιώθει πως είναι διαρκώς στο επίκεντρο. Αυτό είναι ένα στάδιο εξέλιξης στη ζωή του κάθε ανθρώπου, το οποίο το βιώνουμε όλοι μας στην αρχή ως μωρά κλαίγαμε όταν χρειαζόμασταν αλλαγή πάνας ή φαγητό, δεν σκεφτόμασταν εάν ήταν η κατάλληλη στιγμή για τους φροντιστές μας, απλώς απαιτούσαμε να καλυφθεί η ανάγκη μας.
Αυτός ο εγωκεντρισμός είναι απαραίτητος για την εξέλιξη των βρεφών, εφόσον σε εκείνη τη φάση είναι αβοήθητα. Από μια αναπτυξιακή σκοπιά ξέρουμε κιόλας πως και ο εγκέφαλός τους δεν είναι αρκετά ανεπτυγμένος, ώστε να εξετάζει τις ανάγκες των άλλων σε σχέση με τις δικές τους.
Άρα, όπως καταλαβαίνετε, τους είναι αδύνατον να σκεφτούν με αυτό τον τρόπο, καθώς μεγαλώνουν, ανακαλύπτουν ότι δεν βρίσκονται στο κέντρο του σύμπαντος ότι και οι άλλοι έχουν τα δικά τους θέλω, τις δικές τους ανάγκες και τα δικά τους συναισθήματα. Όμως μερικοί άνθρωποι δυστυχώς κολλάνε σε αυτό το πρώιμο στάδιο ανάπτυξης. Έτσι οι άνθρωποι που είναι εγωκεντρική δεν είναι συναισθηματικά ώριμοι, αφού η συναισθηματική ωριμότητα περιλαμβάνει την δυνατότητα να λαμβάνουν υπόψη και την οπτική γωνία του άλλου. Με άλλα λόγια, το να είσαι εγωκεντρικός δεν είναι πρόβλημα υπερβολικής αυτοεκτίμησης, αλλά έλλειψης συναισθηματικής ωριμότητας.
Πάμε τώρα να δούμε την ανωτερότητα και αυτό που ονομάζουμε υπερβολική αυτοεκτίμηση.
Φανταστείτε κάποιον να επιδεικνύει απροκάλυπτα πως θεωρεί τον εαυτό του καλύτερο από εσάς. Θα τον θεωρούσατε σνομπ; Θα τον αντιπαθούσατε μιας και σε ένα βαθύτερο επίπεδο μπορεί και να το ζηλεύατε και αυτό συμβαίνει διότι οι περισσότεροι άνθρωποι εκλαμβάνουν την αλαζονεία ως ένδειξη ισχυρής αυτοεκτίμησης. Η επίδειξη ανωτερότητας δεν αναβλύζει σε καμία περίπτωση από πραγματική αίσθηση αυτοπεποίθησης. Στη βάση του ο αλαζονικός άνθρωπος χρησιμοποιεί αυτή τη στάση για να καλύψει συναισθήματα κατωτερότητας, γιατί για παράδειγμα μπορεί να έχει απορριφθεί στο παρελθόν από κάποιες σχέσεις του, είτε φιλικές είτε προσωπικές και τα λοιπά.
Ένα άτομο έχει ουσιαστικά 3 επιλογές, όταν αισθάνεται πως βρίσκεται στο περιθώριο
Μπορεί να κατανοήσει τι συμβαίνει μέσω της ενσυναίσθησης και να χρησιμοποιήσει διπλωματικούς τρόπους προσέγγισης. Αυτή είναι μια αντίδραση βασισμένη στην αυτοεκτίμηση που πάει κόντρα στην τάση να λειτουργούμε συγκριτικά και έτσι δεν αφήνει περιθώριο να πάρουμε κάτι τόσο πολύ προσωπικά, ώστε να μας δημιουργεί πρόβλημα.
Οι άλλες 2 επιλογές είναι είτε να αισθανθούμε κατώτεροι, εφόσον οι άλλοι μας απορρίπτουν, είτε να αποδώσουμε αυτή τους την στάση στο φθόνο και να θεωρήσουμε τον εαυτό μας ανώτερο. Κατανοώντας λοιπόν αυτά τα θεμελιώδη δεδομένα για τον ψυχισμό μας, μπορούμε να συμπεράνουμε το εξής. Η συμπεριφορά ενός ατόμου που φαίνεται να διαθέτει μια δόση υπερβολικής αυτοεκτίμησης, έχει δομηθεί από τον ίδιο για να αντισταθμίσει την ανασφάλεια που νιώθει μέσα του. Μετά τη διατύπωση των ορισμών που μόλις κάναμε, μπορεί να φαίνεται ξεκάθαρα η διαφορά ανάμεσα στην αυτοεκτίμηση και τον εγωισμό.
Ωστόσο, σε συναισθηματικό επίπεδο τις μπερδεύουμε και υπάρχει λόγος που συμβαίνει αυτό. Μια μεγάλη ένσταση που συναντάω συχνά στη θεραπεία όταν ξεκινάμε να δουλεύουμε με τους θεραπευόμενους πάνω στο στόχο της αυτοεκτίμησης είναι οι ενδόμυχες τύψεις. Μήπως γίνω Εγωκεντρικός και εγωιστής εάν αποκτήσω αυτοσεβασμό και αυτοεκτίμηση;
Είναι ένα κλασικό ερώτημα. Είναι κοινό εμπόδιο στην κατάκτηση μιας υγιούς αυτοπεποίθησης, αλλά και ένας κοινός τρόπος. Να αποφύγουμε τη σκληρή δουλειά που χρειάζεται να κάνουμε τον εαυτό μας, ώστε να πετύχουμε τους στόχους μας. Πράγματι, η άλλη πλευρά του νομίσματος της χαμηλής αυτοεκτίμησης είναι ο εγωισμός, οπότε η ανησυχία αυτή είναι καθ όλα βάσιμη. Και τα 2 βασίζονται στον ίδιο ακριβώς πυρήνα. Απλά η εκδήλωση του προβλήματος στη μία περίπτωση εσωτερικεύεται με μια χαμηλή αυτοεικόνα, ενώ στην άλλη υπάρχει μια εξωτερίκευση του προβλήματος, όπου η ευθύνη μετατίθεται στο περιβάλλον.
Βλέπετε, το εγώ είναι η βάση που στηρίζει την προσωπική μας ταυτότητα. Συμπερασματικά, λοιπόν, σε αυτό στηρίζονται και η αυτοεκτίμηση και ο εγωισμός μας, αφού προέρχονται από την ίδια βάση. Είναι λογικό επομένως αυτές οι δύο έννοιες να συγχέονται. Τώρα τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο περίπλοκα, όταν αναλογιστούμε τη συμβολή της οργανωμένης θρησκείας, των κοινωνικών προτύπων αλλά και αρκετών σχολών φιλοσοφίας που τείνουν να θεωρούν την αυτοεκτίμηση αμαρτία. Μπορεί να ακούγεται βαρύ όμως στους περισσότερους από εμάς έχει περάσει αυτή η αντίληψη σε υποσυνείδητο επίπεδο.
Το να ασχολείται κανείς με τον εαυτό του εδώ και αιώνες έχει εδραιωθεί ως συνώνυμο της απάρνησης βασικών κοινωνικά αποδεκτών αρχών. Όπως για παράδειγμα το να βάζουμε την οικογένεια και το καλό του συνόλου πάνω από τις προσωπικές μας ανάγκες καθώς και ό, τι άλλο, μπορεί να σημαίνει αμαρτία στο σύγχρονο κόσμο.
Καλώς ή κακώς η εικόνα που μας καθρεφτίζουν οι άλλοι άνθρωποι τείνουν να είναι καθοριστική για το πώς βλέπουμε και εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας, όσο και αν προσπαθούμε να ξεφύγουμε από αυτό. Γι’ αυτό και η επίτευξη της αυτοεκτίμησης γίνεται τόσο πολύ δύσκολη. Και κάπου εδώ, χάνεται εντελώς η ισορροπία. Αυτός ο άνθρωπος που ήταν χαλί να τον πατήσεις όλοι, ξέρουμε έναν ή έχουμε υπάρξει σε αυτή τη θέση. Ξαφνικά φτάνει στο σημείο να φαίνεται λες και δεν νοιάζεται πια για κανέναν και τίποτα. Τη στιγμή που ξεχειλίζει το ποτήρι, έχει ξεπεράσει πλέον τα όριά του σε σημείο τέτοιο που νιώθει μόνο θυμό.
Η απογοήτευση και η εσωτερική θλίψη, αναπόφευκτα συναισθήματα, όταν κανείς απαρνιέται τις ανάγκες του συστηματικά, δυστυχώς μετατρέπονται σε οργή. Η οργή του δίνει δύναμη να πει φτάνει πια. Όμως, η ίδια οργή τον οδηγεί στο άλλο άκρο.
Αρχίζει να πιστεύει πως μόνο εάν πιάσει χώρο στη ζωή των άλλων ανθρώπων, μόνο δηλαδή εξοστρακίζοντας τους άλλους, μπορεί να υπάρξει. Μόνο έτσι μπορεί να δικαιολογεί την επιθυμία του να εισακουστούν οι προσωπικές του ανάγκες. Εξού και η αμυντική στάση προς τον έξω κόσμο, όταν πλέον δεν μπορεί να συντηρήσει τη μόνιμη αυταπάρνηση που είχε υποβάλει στον εαυτό του όλα αυτά τα χρόνια.
Αυτός λοιπό ο άνθρωπος θα σου πει πως τώρα βρήκε τη χαμένη του αυτοπεποίθηση μόνο από αυτό που τελικά εκδηλώνει. Δεν είναι τίποτα άλλο παρά η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος, εφόσον σε ένα βαθύτερο επίπεδο συνεχίζει να ταυτίζει την αυτοεκτίμηση με τον εγωισμό. Δεν γίνεται να νιώθει καλά με αυτό το πράγμα μέσα του, όσο και αν το προσπαθεί έχοντας μια αμυντική έως και επιθετική στάση προς τους άλλους.
Ως αποτέλεσμα αυτής της βαθιά ριζωμένης πεποίθησης εναντιώνεται απέναντί τους και έτσι επιβεβαιώνεται η προφητεία του, ότι δηλαδή όταν κάποιος προσπαθεί να καλύψει τις δικές του ανάγκες, γίνεται πλέον μη αρεστός. Μετά από λίγο, με μαθηματική ακρίβεια, αυτός ο άνθρωπος θα επιστρέψει στο καβούκι του και θα αρχίσει και πάλι να εκπληρώνει τις επιθυμίες των άλλων ανθρώπων σε βάρος των δικών του αναγκών και πάλι από την αρχή μέχρι να μπουχτίσει να επαναστατήσει, να επιδιώξει την εδραίωση αυτοεκτίμησης με λάθος βάσεις, να ματαιωθεί και να ξαναπάει στο παλιό μοτίβο, όπου τουλάχιστον λαμβάνει φαινομενικώς σεβασμό από τους άλλους. Από μια ψυχαναλυτική σκοπιά ο Έριχ Φρομ μιλάει για το ταμπού του εγωισμού στη σύγχρονη εποχή. Ο κόσμος μαθαίνει ότι το να είσαι εγωιστής είναι αμαρτωλό και ότι τον αγαπάς τους άλλους είναι ενάρετο. Ο εγωισμός, όπως συνηθίζεται σε τέτοιου τύπου ιδεολογίες, είναι λίγο πολύ συνώνυμος με την αγάπη για τον εαυτό.
Η αγάπη για τους άλλους και η αγάπη για τον εαυτό μας δεν είναι αντιφατικές έννοιες
Οι δύο εναλλακτικές που προσφέρονται μέσα σε αυτό το πλαίσιο είναι είτε να αγαπάς τους άλλους που είναι αρετή, είτε να αγαπάς τον εαυτό σου που είναι αμαρτία. Ο Φρομ επιχειρηματολογεί κατά αυτών των γενικεύσεων. Το επιχείρημά του βασίζεται στις ακόλουθες ψυχολογικές προϋποθέσεις.
Όχι μόνο οι άλλοι, αλλά και εμείς οι ίδιοι είμαστε το αντικείμενο των συναισθημάτων και της στάσης που διατηρούμε, δηλαδή η στάση μας απέναντι στους άλλους και απέναντι στον εαυτό μας λειτουργούν παράλληλα.
Η αγάπη για τους άλλους και η αγάπη για τον εαυτό μας δεν είναι αντιφατικές έννοιες. Ούτε φυσικά το μίσος για τους άλλους και το μίσος για τον εαυτό μας είναι αντίθετα μόνο αυτοί που αγαπούν τον εαυτό τους, έστω και κατά το ελάχιστο είναι ικανοί να αγαπήσουν και τους άλλους ανθρώπους και εννοείται πως το μίσος ενάντια στον εαυτό είναι αδιαχώριστο από το μίσος εναντίον των άλλων ανθρώπων, ακόμη και αν επιφανειακά φαίνεται να συμβαίνει το αντίθετο.
Στόχος πρέπει να είναι η δημιουργία εκείνων των συνθηκών που επιτρέπουν στο άτομο να συνειδητοποιήσει την ελευθερία του όχι μόνο με την τυπική έννοια του όρου, αλλά και επιβεβαιώνοντας τη συνολική προσωπικότητά του στις διανοητικές συναισθηματικές αλλά και αισθησιακές του ιδιότητες.
Είναι πολύ ειρωνικό εάν σκεφτούμε πως ζούμε στην εποχή όπου διαλύουμε διαρκώς. Πόσο ελεύθεροι είμαστε; Υπάρχουν μέχρι και κινήματα που παροτρύνουν να είμαστε ο εαυτός μας. Και μας διαφημίζουν την αυθεντικότητα, λες και είναι κάποιο προϊόν… μα τελικά μας επιτρέπεται να είμαστε ο εαυτός μας μέχρι ενός ορισμένου σημείου αυτού που δεν περιλαμβάνει και πολλή αυτοπεποίθηση, γιατί αλλιώς πως θα συνεχίσουμε να γινόμαστε γκολ των άλλων για να δανειστώ και έναν όρο του μεγάλου Αμερικανού Ψυχαναλυτή Κόχουτ, και να υποκύπτουμε διαρκώς στις επιθυμίες τους.
Πιστεύω πως πλέον και εσείς συμφωνείτε πως είναι επιτακτική ανάγκη να υπάρξει διαχωρισμός ανάμεσα σε αυτά τα δύο για να το καταφέρουμε όμως είναι καλό να αναθεωρήσουμε κάποια από τα στεγανά που ίσως και οι ίδιοι να μην γνωρίζαμε μέχρι πρότινος πώς διατηρούσαμε.
Αρχικά καλό είναι να αρχίσουμε να βλέπουμε τα πράγματα με μεγαλύτερη ευελιξία. Είναι εφικτό να έχουμε σε υψηλή εκτίμηση τον θεσμό της οικογένειας, ενώ ταυτόχρονα φροντίζουμε και τον εαυτό μας, ακόμη και αν κάποιες από τις ανάγκες που έχουν τα μέλη της οικογένειας μας έρχονται σε αντίθεση με τις δικές μας ανάγκες. Όσο το να φροντίζω τον εαυτό μου δεν καταπατά τους άλλους. Βέβαια, είναι εξίσου σημαντικό να καταστήσουμε σαφές τι σημαίνει και το καταπατώ τους άλλους, γιατί πολλές φορές ο πληγωμένος εγωισμός του άλλου μας επιβάλλει να δούμε τη φροντίδα των δικών μας αναγκών ως καταστροφική για τον ίδιο.
Αναλογιστείτε το εξής παράδειγμα που έχω συναντήσει αρκετές φορές και εγώ στη συνεδρίαση για τον Χ, Ψ λόγο πλέον δεν θεωρείται ότι ταιριάζετε με τον ή την σύντροφό σας και ζητάτε να χωρίσετε ο σύντροφός σας απειλεί πως θα του καταστρέψει τη ζωή. Αν τον χωρίσετε, είστε τελικά εγωιστής η εγωίστρια; Η σύντομη απάντηση είναι όχι. Ωστόσο ένα μεγάλο ποσοστό ατόμων που αποφασίζουν να λήξουν μια σχέση νιώθουν πως τα κίνητρά τους είναι εγωιστικά και έτσι καθυστερούν την ανακοίνωση του χωρισμού ή απλά παραμένουν σε αυτήν την δυσλειτουργική σχέση. Αυτό συνήθως συμβαίνει γιατί το άλλο άτομο εκμεταλλεύεται την τάση αυτών των ανθρώπων να κατηγορούν τους εαυτούς τους.
Παρατηρείτε πως δεν είπαμε την “καραμέλα” που ακούμε συχνά το «εκμεταλλεύεται την καλοσύνη τους». Δεν έχει να κάνει με την καλοσύνη όσο και αν αυτό μας χρυσώνει το χάπι. Εκμεταλλεύονται την αδυναμία που προκαλεί η έλλειψη αυτοεκτίμησης και έτσι τους πείθουν πως το σωστό είναι να βάζουν τις δικές τους ανάγκες στο παρασκήνιο. Μόνο αν κοιτάξουμε το πρόβλημα κατάματα και το πούμε με το όνομά του μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε.
Δεν είναι κάποιος καλός επειδή καταπιέζει τον εαυτό του και μένει σε μια σχέση που στην πραγματικότητα κάνει κακό και στον εαυτό του και στον άλλον άνθρωπο. Αυτό μόνον αλτρουιστική πράξη δεν μπορεί να το αποκαλέσει κανείς.
Εξετάστε που μπορεί όντως να σας βγαίνει ένας αμυντικός εγωισμός γιατί αυτό θα σας βοηθήσει και εσάς να δείτε σε ποιο σημείο βρίσκεστε στην πορεία εδραίωσης της αυτοεκτίμησής σας. Θα σας δείξει εάν ενδεχομένως ακόμη τρέφεται τύψεις ή συγχέετε την αυτοφροντίδα με τον εγωισμό. Αλλά αρχίστε κιόλας να αναγνωρίζετε την πιθανότητα κάποιοι ισχυρισμοί να είναι η ύστατη προσπάθεια κάποιων ανθρώπων να μην χάσουν απλά τη βολή τους.
Έχει σημασία να διαχωρίσετε αυτούς τους ισχυρισμούς, ώστε να μην μπαίνουν εμπόδιο στο στόχο σας όταν νιώθετε πως θα ήταν καλύτερο να αλλάξετε πορεία. Καλό είναι να αναρωτηθείτε ποιο είναι το βαθύτερο κίνητρο στην επιθυμία μου να μην επιδιώξω τελικά μια αλλαγή. Είναι πως κατάλαβα πως είχα λάθος ή απλά φοβάμαι την αντιπαράθεση και αδυνατώ να ορθώσω το ανάστημά μου;
Η φροντίδα για τον εαυτό δεν συμπεριλαμβάνει απαραίτητα την απόρριψη ή την καταπάτηση των ορίων των άλλων, άρα η αυτοεκτίμηση δεν ισούται με τον εγωισμό. Στην πραγματικότητα, αυτός που αγαπάει και εκτιμάει τον εαυτό του μπορεί και αντλεί από την εσωτερική του δύναμη, ώστε να κατανοεί και να νοιάζεται ουσιαστικά για τους άλλους και όχι να εκπληρώνει παθητικά τις επιθυμίες τους για να πάρει τη δόση έγκρισης που του χρειάζεται ένας απλός τρόπος για να το καταλάβουμε είναι ο εξής εγωισμό. Μάλλον ο εγωισμός είναι το να βάζουμε τα θέλω μας πάνω από τις ανάγκες των αγαπημένων μας ανθρώπων. Αντιθέτως, η αυτοφροντίδα που προέρχεται από αυτοαγάπη και αυτοπεποίθηση είναι το να βάζουμε τις ανάγκες μας πάνω από τα θέλω των άλλων.
Κλείνοντας, θέλω να μοιραστώ μαζί σας μια μικρή ιστορία που δείχνει με πολύ εύστοχο τρόπο πώς εκφράζεται η ουσιαστική και υγιής αυτοεκτίμηση και πώς μπορούμε να τη διαχωρίσουμε από αυτά που προσπαθούν να τη μιμηθούν οι χαρακτήρες της ιστορίας μας.
Είναι ένας πατέρας και ένας γιος. Καθώς λοιπόν περπατούσαν στο δάσος, ο πατέρας σταματάει και ρωτάει τον γιο του.
«Εκτός από τα πουλιά τι άλλο ακούς γιε μου;».
Ο μικρός ακόνισε τα αυτιά του και λίγα δευτερόλεπτα αργότερα απάντησε στον μπαμπά του,
«Ακούω μια καρότσα στο βάθος»
«Σωστά, αναφώνησε ο πατέρας»
«Και για πες μου γιε μου, αυτή η καρότσα είναι άδεια ή γεμάτη;».
Ο μικρός απόρησε.
«Μα πώς θα μπορούσα να το καταλάβω αυτό μπαμπά;»
Θα σου πω του λέει ο πατέρας.
«Είναι πολύ εύκολο να καταλάβεις πότε ένα καλάθι είναι άδειο. Με βάση τον θόρυβο που κάνει. Όσο πιο άδεια είναι η καρότσα, τόσο μεγαλύτερος θόρυβος»
Αυτή η παραβολή, αν και σύντομη μάς διδάσκει πολλά.
Η αυτοεκτίμηση δεν κάνει φασαρία, δεν αναζητά έγκριση, ούτε και αποδοχή. Δεν απαιτεί προσοχή και εύσημα. Όλα αυτά είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Είναι εγωκεντρισμός, είναι αλαζονεία, είναι υπεροψία, είναι παράγωγα δηλαδή μιας ψυχολογίας η οποία παραμένει χαμηλή και αυστηρά εξαρτώμενη από εξωτερικούς παράγοντες. Έτσι θα καταλάβετε τη διαφορά, έτσι θα φτάσετε στην ισορροπία.
Credits
Ομιλητής: Νικόλαος Βαμβακάρης BSc MA | Leading Mind Speaker
Συνέδριο: Leading Minds
Βιντεοσκόπηση, απομαγνητοφώνηση και υποτιτλισμός: Alternative Media
Περισσότερα για το Νίκο Βαμβακάρη
Ο Βαμβακάρης Νικόλαος σπούδασε Ψυχολογία στο Τμήμα Ψυχολογίας του Empire State College και είναι κάτοχος προπτυχιακού τίτλου σπουδών Bachelor of Science (B.Sc.) στην Ψυχολογία ενώ πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο American Liberty University κατέχοντας μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών Μ.Α. στην Κλινική και Συμβουλευτική Ψυχολογία. Ταυτόχρονα είναι κάτοχος Διπλώματος στην Γνωσιακή –Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία από την Ακαδημία Ψυχοθεραπείας και Συμβουλευτικής.
Στο παρελθόν έχει εργαστεί ως Υγειονομικός Ψυχολόγος στο Κέντρο Αεροπορικής Ιατρικής στο 251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας (ΓΝΑ). Επιγραμματικά, στο 251 ΓΝΑ ο κύριος Βαμβακάρης εκπαιδεύτηκε στα παρακάτω ψυχολογικά εργαλεία:
- MMPI (τεστ Ψυχοπαθολογίας)
- 16 PF (τεστ Προσωπικότητας)
- SLC 90
- Αυτοπεριγραφή
- Ερωτηματολόγια προσωπικότητας
- Ερωτηματολόγια ιδιοσυγκρασίας
- Σχέδιο Ανθρώπινης Μορφής (ΣΑΜ) – Προβολική Δοκιμασία
- Computerized Test (δοκιμασίες ικανοτήτων όπως χρόνοι αντίδρασης, τεστ βραχείας μνήμης κ.α.)
Από το 2009 μέχρι σήμερα είναι επιστημονικός συνεργάτης του Ανδρολογικού Ινστιτούτου Αθήνας και Πειραιά, καθώς και του Μαιευτηρίου ΡΕΑ. Επίσης, είναι επιστημονικός συνεργάτης και αρθρογράφος σε διάφορα μεγάλα site όπως το zougla.gr, boro.gr, κ.α.
Ο κ. Βαμβακάρης έχει εκτενή επαγγελματική εμπειρία σε ζητήματα ψυχικής υγείας, όπως το άγχος, την κατάθλιψη, τις φοβίες, την χαμηλή αυτοεκτίμηση, τα προβλήματα κοινωνικοποίησης ή / και τα προβλήματα συμπεριφοράς, καθώς και την σεξουαλικότητα και τις σχετικές δυσλειτουργίες. Ειδικεύεται επίσης σε ό,τι αφορά την αυτογνωσία, την ενδοσκόπηση, την προσωπική εξέλιξη, όπως και τη συμβουλευτική ζεύγους. Βασικός του στόχος είναι η γνώση του εαυτού και η αντιμετώπιση προβλημάτων μέσω υψηλού επιπέδου εξατομικευμένων ψυχοθεραπευτικών υπηρεσιών.
Μάθετε περισσότερα εδώ
