Θα θυμάμαι πάντα τη Λίντα, τη νταντά που είχαμε προσλάβει για να φροντίζει τη Σόφι στο διάστημα που εγώ τελείωνα τη διατριβή μου. Ως αγχωμένη νέα μητέρα, ένιωθα άσχημα που άφηνα τη Σόφι. Παρ’ όλα αυτά, εκείνη τη χρονιά διεξαγόταν η έρευνα πάνω στην οποία δούλευα – και δεν ήξερα πότε θα είχα άλλη ευκαιρία. Έτσι, όταν η Σόφι ήταν λίγων μηνών, ο άντρας μου κι εγώ αρχίσαμε να ψάχνουμε για παιδικό σταθμό ή νταντά.
Η Λίντα ήταν η πρώτη νταντά που γνωρίσαμε, μια Σουηδέζα στην ηλικία μου με μακριά ξανθά μαλλιά και ζεστό χαμόγελο.
Advertisment
Μόλις μπήκε στο σπίτι και κάθισε δίπλα στη Σόφι, ένιωσα πως ήταν η ιδανική. Εξέπεμπε ζεστασιά, αποτελεσματικότητα αλλά και παιχνιδιάρικη διάθεση καθώς έπαιρνε στην αγκαλιά της τη Σόφι, η οποία την κοίταζε ήρεμα, παρότι συνήθως φοβόταν τους ξένους. Καθώς σιγοπίναμε καφέ, η Λίντα μας είπε την ιστορία της. Δούλευε ως νταντά για χρόνια και πρόσφατα είχε μετακομίσει με τον Ισπανό σύζυγό της στη Βοστόνη. Το μωρό της, η Μαλού, είχε γεννηθεί λίγες βδομάδες μετά τη Σόφι στο ίδιο μαιευτήριο.
«Είναι παράξενο που δεν μου φαίνεσαι γνωστή», είπα, κάνοντας τη σκέψη ότι θα πρέπει να είχαμε συναντηθεί σε κάποια από τα προγεννητικά ραντεβού.
Σύντομα η Λίντα έκανε μια ερώτηση: μπορούσε να φέρνει μαζί της τη Μαλού; Φυσικά, είπα, με τη σκέψη ότι θα ήταν ένας θαυμάσιος συνδυασμός. Σύντομα, ωστόσο, άρχισα να ανησυχώ. Μπορεί να αφιέρωνε περισσότερο χρόνο να φροντίζει τη Μαλού ή να πήγαινε στο άλλο άκρο και να φρόντιζε την κόρη μου σε βάρος της δικής της.
Μπορεί τα κορίτσια να μην τα πήγαιναν καλά. Μπορεί η Σόφι να ζήλευε τη Μαλού που θα είχε τη μαμά της μαζί της ή μπορεί εγώ να ένιωθα ενοχές όταν θα έφευγα κάθε πρωί και δεν θα έμενα σπίτι όπως ήθελα εν μέρει. Ωστόσο, η Λίντα έμοιαζε τόσο ικανή και η λύση τόσο απλή, ώστε συμφωνήσαμε.
Advertisment
Δεν μπορούσα τότε να φανταστώ ότι, στους επόμενους μήνες, η Λίντα και η Μαλού θα γίνονταν η οικογένειά μου και τα κορίτσια θα ήταν σαν αδελφές. Η Σόφι ήταν στρογγυλή, ζωηρή και ξανθή, ενώ η Μαλού ήταν καστανή, με ένα πιο στενό πρόσωπο. Μάλιστα, όπως παρατηρήσαμε όλοι, η Μαλού έμοιαζε περισσότερο σαν δικό μου παιδί και η Σόφι σαν παιδί της Λίντα. Και, στο τέλος, οι ανησυχίες μου αποδείχτηκαν αβάσιμες. Η Λίντα φρόντιζε και τα δυο παιδιά εξαιρετικά καλά. Έχω ακόμα τις φωτογραφίες όπου τα δύο κοριτσάκια είναι ξαπλωμένα ανάσκελα λίγα εκατοστά το ένα από το άλλο, πάνω σε ένα χαλάκι με κουκουβάγιες. Ή όπου πίνουν για πρώτη φορά από ποτήρι ή όπου κουκουλώνονται με διάφορα ρούχα για να παίξουν μέσα σε μια χιονοθύελλα του Ιανουαρίου («Δεν υπάρχει κακός καιρός, μόνο κακά ρούχα», όπως έλεγε πάντα η Λίντα).
Ή όπου η Μαλού –η οποία περπάτησε νωρίς– σπρώχνει ένα πλαστικό καροτσάκι ενώ η Σόφι, που ακόμα μπουσουλούσε, την κοιτάζει. Θυμάμαι ακόμα τη Λίντα να με συναντάει μια μέρα και να μου λέει, με το συνηθισμένο χιούμορ της, ότι είχε πάει τα κορίτσια στον πρώτο τους ινδικό μπουφέ –που ήταν δωρεάν για τα παιδιά– όπου δοκίμασαν τον πρώτο τους πουρέ, ένα πικάντικο μάταρ πανίρ.
«Το λάτρεψαν», είπε κι εγώ χαμογέλασα καθώς σχεδίαζα να αρχίσω τον άνοστο χυλό βρόμης στη Σόφι.
Και θυμάμαι ακόμα να τις συναντάω έξω ένα καλοκαίρι στο Δημοτικό Πάρκο της Βοστόνης, όπου είχαν απλώσει ένα χαλάκι για πικνίκ, και να πετυχαίνω τη Σόφι να δοκιμάζει κάτι τεράστια γυαλιά ηλίου ενώ η Μαλού χαχάνιζε και άπλωνε το χέρι για να τα αρπάξει. Μέσα στη λιακάδα, καθώς χάζευα τα κόλπα τους, ένιωσα πραγματικά ευλογημένη που τις είχα βρει – όχι μόνο τη Λίντα, αλλά και τη Μαλού, η οποία έγινε η πρώτη σύντροφος της Σόφι και η πρώτη της εμπειρία με μια φίλη. Ναι, τα δυο παιδιά καβγάδιζαν κάποιες φορές αλλά ήταν κι αυτό μέρος του παζλ. Δεν υπάρχει τέλεια σχέση. Μάλιστα, όπως έμαθα από τις έρευνες, είναι μέσα στο πλαίσιο των ασφαλών αυτών σχέσεων που τα παιδιά μαθαίνουν να νοιάζονται το ένα για το άλλο και να παίζουν δίκαια. Οι πρώτες φιλίες βάζουν τις βάσεις για τις μετέπειτα δεξιότητες.
Η περίοδος που έζησα με τη Μαλού και τη Λίντα μου θύμισε τη δουλειά του John Bowlby, δημιουργού της επιδραστικής ιδέας γνωστής ως θεωρία του δεσμού. Με τα δικά του λόγια, οι πρώτες σχέσεις σημαδεύουν τα παιδιά «από την κούνια μέχρι τον τάφο». Από τη γέννηση, η προσοχή των νηπίων στα πρόσωπα και στις φωνές επιτρέπει στον «κοινωνικό τους εγκέφαλο» να ωριμάσει. Από όποια πλευρά κι αν το δει κανείς, οι πρώιμες εμπειρίες έχουν σημασία, για το χτίσιμο του κοινωνικού λόγου και των κοινωνικών δεξιοτήτων. Επιπλέον, η ποιότητα των δικών μας σχέσεων ως ενηλίκων περνάει στα παιδιά μας.
Έχοντας αυτό κατά νου, θα θυμάμαι πάντα πώς τελείωσε η συνεργασία με τη νταντά μας, όταν τα κορίτσια ήταν ενός χρόνου και μισού. Ένα πρωί, πριν φύγω για τη δουλειά, η Λίντα έσκυψε προς το μέρος μου και είπε «Έχω κάτι να σου πω».
«Ναι;» Ξαφνιασμένη, άφησα κάτω την τσάντα μου.
«Είμαι έγκυος». Μου χάρισε ένα πλατύ χαμόγελο. «Με δίδυμα. Και θα μετακομίσουμε στην Ισπανία».
Την αγκάλιασα και της έδωσα συγχαρητήρια και, μετά, είπα:
«Φαντάζομαι ότι αυτοί είναι τρεις καλοί λόγοι να παραιτηθείς».
Φυσικά, χαιρόμουν για εκείνη – αλλά και πάλι έτρεμα καθώς έβγαινα από το σπίτι.
Η παρουσία της Λίντα, τελικά, ήταν δώρο για την οικογένειά μας. Έκανε την αναχώρηση για τη δουλειά όχι, βέβαια, εύκολη αλλά ανεκτή. Μου θύμιζε επίσης τη σημασία της ενήλικης φιλίας για τη δική μας καλή κατάσταση, πράγμα που με τη σειρά του επηρεάζει τα παιδιά μας. Ειδικά τα πρώτα χρόνια που είμαστε γονείς είναι μεγάλη τύχη να έχουμε κάποια που να μας καταλαβαίνει, κάποια που να εύχεται κι αυτή να μπορούσε να πάει μόνη της στο μπάνιο.
Ταυτόχρονα, η εμπειρία αυτή έδειχνε τη σημασία της φιλίας και των σχέσεων των παιδιών, που αρχίζουν πολύ νωρίτερα απ’ όσο νομίζουμε. Όπως ήξερα, ακόμα και εξαμηνίτικα μωρά ενθουσιάζονται όταν βλέπουν ένα παιδί παρόμοιας ηλικίας και συχνά κάνουν θορύβους για να τραβήξουν την προσοχή του άλλου παιδιού. Μέχρι να γίνουν ενός έτους, συχνά δείχνουν την προτίμησή τους να παίξουν με κάποια παιδιά και όχι με άλλα – πολύ πριν έχουν ολοκληρωμένες φιλίες. Ακόμα και παιδιά δύο με τριών χρόνων μπορούν να δείξουν καλοσύνη στους άλλους με βάση την ολοένα αναπτυσσόμενη ικανότητά τους να βλέπουν την οπτική του άλλου. Είχα ακούσει ένα τρίχρονο παιδί να λέει στον φίλο του που έκλαιγε μετά από ένα άσχημο πέσιμο «Δεν πειράζει. Ο μπαμπάς σου θα σε κάνει καλά».
Ήξερα όλες αυτές τις έρευνες αλλά και πάλι με εξέπληττε να βλέπω μια φιλία να αναπτύσσεται σε καθημερινή βάση, καθώς η Σόφι και η Μαλού ζητούσαν τα ίδια βιβλία, μιμούνταν το παιχνίδι η μια της άλλης και ακολουθούσαν η μια την άλλη στις σκάλες. Αλλά, πάνω απ’ όλα, ο αναπτυσσόμενος δεσμός τους με έκανε να αναρωτιέμαι: τι είναι ακριβώς η φιλία; Τι την κάνει τόσο σημαντική – θεμελιώδη, ακόμα; Πώς δουλεύει η δυναμική της; Και πώς μπορούμε να καλλιεργήσουμε όχι μόνο τις φιλίες των παιδιών αλλά, ευρύτερα, τις κοινωνικές δεξιότητες που χρειάζονται για στενές, δεμένες σχέσεις;
Η φιλία είναι μια βασική ανάγκη
Οι κοινωνικές σχέσεις είναι κλειδί για την υγεία των παιδιών, την ευεξία τους και την ευτυχία τους. Η σημασία τους είναι ανυπολόγιστη. Όταν τα παιδιά δυσκολεύονται να κάνουν φίλους ή να τους διατηρήσουν, είναι φυσικό να ανησυχεί ο γονιός. Ακόμα και όταν δεν έχουν σοβαρές δυσκολίες στις φιλίες, οι απλές συχνά φτάνουν και περισσεύουν για να ξαγρυπνάμε τη νύχτα. Την ίδια στιγμή, η χαρά της παιδικής φιλίας είναι επίσης ανεκτίμητη. Σπάνια έχω δει παιδιά τόσο χαρούμενα όσο όταν συναντούν φίλους στην παιδική χαρά: τσιρίζουν από τη χαρά που αναγνωρίζουν το ένα το άλλο και μετά τρέχουν πάνω στα πατίνια τους για ώρες. Αυτό ισχύει για παιδιά σε οποιαδήποτε κοινωνία, σε οποιαδήποτε ήπειρο. Ακόμα και αν το παιχνίδι τους μοιάζει διαφορετικό, το χαμόγελο όταν ένας φίλος συναντάει τον άλλο κάνει ευτυχισμένους κι εμάς τους μεγάλους και είναι ένα δώρο από μόνο του.
Θέλουμε τα παιδιά να έχουν αυτοπεποίθηση και να είναι ανεξάρτητα. Θέλουμε επίσης να έχουν δυνατές σχέσεις, μεταξύ των οποίων και καλούς φίλους. Οι φιλίες όχι μόνο έχουν νόημα στην καθημερινότητα, αλλά έχουν επίσης οφέλη μέχρι και στην ενήλικη ζωή, τόσο ως προς την ψυχολογική όσο και ως προς τη σωματική υγεία.
Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο Η τέχνη του να μιλάμε με τα παιδιά μας της Rebecca Rolland.
Διαβάστε τις πρώτες σελίδες του βιβλίου
Κυκλοφορεί σε όλα τα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Διόπτρα και στο www.dioptra.gr
