Μια «σταγόνα» μελετών που προειδοποιούσαν ότι η τεράστια ποικιλία των έμβιων όντων στη Γη μειώνεται έχει μετατραπεί σε πλημμύρα. Τα στοιχεία για αυτές τις απώλειες εντός των περιοχών και σε παγκόσμιο επίπεδο είναι αναμφισβήτητα. Αλλά τα δεδομένα σχετικά με τη βιοποικιλότητα και το τι προκαλεί τη μείωσή της είναι ακόμη αποσπασματικά – περιορίζονται σε ορισμένες αιτίες, σε ορισμένα μέρη και σε ορισμένα είδη. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει για τα πουλιά στην Ευρώπη.
Τα πουλιά γοητεύουν εδώ και καιρό ερασιτέχνες και επαγγελματίες επιστήμονες, και η στενή συνεργασία σε ολόκληρη την Ευρώπη έχει δημιουργήσει ένα βαθύ σώμα γνώσεων σχετικά με τις συνήθειες, τις ανάγκες και τον αριθμό τους. Ορισμένα από τα μακροβιότερα σύνολα δεδομένων του είδους τους αφορούν πουλιά που ζουν τουλάχιστον μέρος της ζωής τους στην Ευρώπη.
Advertisment
Τα δεδομένα αυτά δίνουν μια ζοφερή εικόνα: περίπου 550 εκατομμύρια πουλιά έχουν χαθεί από τον συνολικό πληθυσμό της Ευρώπης τα τελευταία 40 περίπου χρόνια. Πρόκειται για ένα συγκλονιστικό στατιστικό στοιχείο και μας λέει κάτι βαθύ για τη διαλυμένη σχέση της ανθρωπότητας με τη φύση.
Οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι η βιοποικιλότητα δέχεται αυξανόμενες πιέσεις, ιδίως από τις ραγδαίες αλλαγές στον τρόπο χρήσης της γης (από δάση σε γεωργικές εκτάσεις, για παράδειγμα) και την αύξηση της θερμοκρασίας. Αλλά το πώς τα διάφορα είδη ανταποκρίνονται σε αυτές τις πιέσεις, ποια από αυτά είναι τα πιο σημαντικά και πώς μπορούν να ανταποκριθούν οι συντηρητές για να τις μετριάσουν, όλα αυτά έχουν παραμείνει αμφιλεγόμενα ζητήματα.
Αξιοποιώντας υψηλής ποιότητας δεδομένα για τα πουλιά, μια νέα εργασία που συνέγραψα με Γάλλους ερευνητές ανέλυσε τον τρόπο με τον οποίο 170 είδη πουλιών ανταποκρίθηκαν στις ανθρωπογενείς πιέσεις στην Ευρώπη, χρησιμοποιώντας δεδομένα που συλλέχθηκαν σε περισσότερες από 20.000 τοποθεσίες παρακολούθησης σε 28 χώρες επί 37 χρόνια, συμπεριλαμβανομένων δεδομένων από το Ηνωμένο Βασίλειο.
Advertisment
Διαπιστώσαμε ότι τα χημικά που χρησιμοποιούνται στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις για την καταπολέμηση εντόμων και φυτών που θεωρούνται ζιζάνια και ενδέχεται να μειώσουν τις αποδόσεις των καλλιεργειών, στερούν από πολλά πουλιά την κύρια πηγή τροφής τους και ότι αυτή είναι η μεγαλύτερη αιτία της μείωσής τους σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Οι ανθρωπογενείς παράγοντες της αλλαγής
Εξετάσαμε τέσσερις κύριες πηγές πίεσης στους πληθυσμούς των πτηνών: την εντατικοποίηση της γεωργίας (που μετράται με την υψηλή χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων), την κλιματική αλλαγή και την επίδρασή της στις θερμοκρασίες, τις αλλαγές στη δασική κάλυψη και την αστικοποίηση.
Οι σύγχρονες γεωργικές μέθοδοι ήταν η μεγαλύτερη αιτία μείωσης των περισσότερων πληθυσμών πουλιών – ιδίως για εκείνα που τρέφονται με έντομα και άλλα ασπόνδυλα, όπως οι γλαρόνια, οι κίτρινες παρυδάτιες, οι στικτές μυγοσκοτώστρες, οι σκουρόχορτες και οι πετροχελίδοι. Ο τρόπος με τον οποίο τα πουλιά ανταποκρίθηκαν στις αλλαγές της δασικής κάλυψης, της αστικοποίησης και της κλιματικής αλλαγής ήταν πολύ πιο μεταβλητός και αφορούσε συγκεκριμένα είδη.
Μεταξύ 1980 και 2016, η αφθονία των κοινών πτηνών στην Ευρώπη μειώθηκε κατά το ένα τέταρτο. Όμως, οι αριθμοί των αγροτικών πτηνών μειώθηκαν περισσότερο από το μισό κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Υπήρξαν επίσης μειώσεις τόσο στα δασικά πουλιά όσο και στα αστικά, στα βόρεια πουλιά που προτιμούν το κρύο, ακόμη και σε ορισμένα νότια πουλιά που προτιμούν το ζεστό – αν και η συνολική τάση σε αυτή την τελευταία ομάδα πουλιών είναι μια σταθερή αύξηση.
Ένα από τα κύρια ευρήματα της μελέτης είναι ότι η μεγάλη χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις ειδικότερα αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα μείωσης των πληθυσμών των πτηνών σε ολόκληρη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου. Αυτό δεν αποτελεί μεγάλη έκπληξη – πολλές μελέτες έχουν καταλήξει σε αυτό το συμπέρασμα. Όμως αυτή είναι η πρώτη μελέτη που εξετάζει τους ανθρωπογενείς παράγοντες με τη μία, χρησιμοποιώντας μερικά από τα καλύτερα διαθέσιμα δεδομένα και σύγχρονες στατιστικές μεθόδους. Τα αποτελέσματα είναι σαφή.
Οι γεωργικές πρακτικές άρχισαν να αλλάζουν σημαντικά μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, καθώς οι χώρες εισήγαγαν μέτρα για την αύξηση της παραγωγής των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Ωστόσο, αυτές οι προσπάθειες για την αύξηση της παραγωγής, συμπεριλαμβανομένης της αυξανόμενης εξάρτησης από φυτοφάρμακα και λιπάσματα, είχαν σημαντικό κόστος για τα πτηνά και άλλα είδη άγριας ζωής – και, κρίσιμα, για τη συνολική υγεία του περιβάλλοντος.
Πρόσφατη έκθεση της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου διαπίστωσε ότι η απώλεια της βιοποικιλότητας, μαζί με την κλιματική αλλαγή, αποτελεί τη μεγαλύτερη μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη απειλή για την εγχώρια παραγωγή τροφίμων. Η απώλεια της βιοποικιλότητας έχει συνέπειες για την κοινωνία πολύ πέρα από τα απειλούμενα είδη.
Πιστεύουμε ότι τα πτηνά επηρεάζονται κυρίως από τα φυτοφάρμακα και τα λιπάσματα μέσω της απώλειας τροφής, αν και τα χημικά αυτά μπορεί να επηρεάζουν άμεσα και την υγεία τους. Τα φυτοφάρμακα έχουν σχεδιαστεί για να σκοτώνουν τα έντομα και τα ασπόνδυλα που τρώνε τα πουλιά. Τα λιπάσματα αλλάζουν το είδος των φυτών που αναπτύσσονται σε ένα περιβάλλον, συχνά εις βάρος μιας μεγάλης ποικιλίας ειδών. Τα ασπόνδυλα χρειάζονται αυτή τη βλάστηση για τροφή και καταφύγιο, και τα πουλιά την χρειάζονται επίσης – όπως και τα ασπόνδυλα.
Τα ασπόνδυλα αποτελούν σημαντικό μέρος της διατροφής πολλών ειδών πουλιών, αλλά είναι καύσιμο πυραύλων για την ανάπτυξη νεοσσών, οι οποίοι αποτελούν την κινητήρια δύναμη της αύξησης του πληθυσμού. Τα ασπόνδυλα είναι ιδιαίτερα σημαντικά κατά την περίοδο αναπαραγωγής για πάνω από το 80% των πτηνών της μελέτης μας. Η δραματική απώλεια των εντόμων για την οποία συχνά ακούμε, φαίνεται να έχει βαθύτατες επιπτώσεις στα πουλιά.
Τροφή φιλική προς τη φύση
Το ερώτημα είναι πώς να αντιδράσουμε καλύτερα. Η φύση αντιμετωπίζει πρόβλημα στις γεωργικές εκτάσεις, και όμως οι αγρότες μπορούν να αποτελέσουν μεγάλο μέρος της λύσης, αν υποστηριχθούν από τις σωστές πολιτικές. Χρειαζόμαστε πολύ μεγαλύτερη υποστήριξη για γεωργικές πρακτικές φιλικές προς τη φύση και μια στροφή από τη γεωργία που κυριαρχείται από φυτοφάρμακα και ανόργανα λιπάσματα. Αυτό θα ήταν καλό για τη φύση, για τους αγρότες και την παραγωγή τροφίμων, για το κλίμα, για τους καταναλωτές – και πολλοί προοδευτικοί αγρότες δείχνουν το δρόμο.
Τα αποτελέσματά μας δείχνουν επίσης τη δύναμη της επιστήμης των πολιτών και της διασυνοριακής συνεργασίας για την πρόοδο της επιστήμης και την καλύτερη κατανόηση του φυσικού κόσμου – και πώς να αντιστρέψουμε τα πράγματα.
Τώρα χρειαζόμαστε τις κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο να υποστηρίξουν συστήματα διαχείρισης γης που ανταμείβουν τη φιλική προς τη φύση γεωργία, όπως η δέσμευση για τη διαχείριση τουλάχιστον του 10% των γεωργικών εκτάσεων για τη φύση, η οποία με τη σειρά της θα συμβάλει στη διατήρηση ή ακόμη και στην αύξηση των αποδόσεων των γεωργικών εκμεταλλεύσεων.
Αλλά χρειαζόμαστε επίσης μια ευρύτερη μεταρρύθμιση του συστήματος τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων των φιλικών προς τη φύση διαιτολογίων. Οι έμποροι λιανικής πώλησης, οι προμηθευτές και οι μεταποιητές μπορούν όλοι να διαδραματίσουν το ρόλο τους για να εξασφαλίσουν ένα υγιές περιβάλλον που μπορεί να μας θρέψει και να επαναφέρει τη φύση – με όλα τα οφέλη που αυτό θα επιφέρει για τους ανθρώπους.
Πηγή: theconversation.com
