Υπάρχουν δύο τρόποι για να ηγηθεί κανείς ενός οργανισμού: μέσω της ισχύος ή του εξαναγκασμού.
Ο πρώτος οδηγεί τον ηγέτη συντομότερα στην επίτευξη των στόχων του – αλλά είναι πολύ δυσκολότερος. Γι’ αυτόν τον λόγο, πολλοί ηγέτες καταφεύγουν στον εξαναγκασμό.
Advertisment
Ισχύς είναι η ικανότητα να παρακινείτε τους άλλους να ενεργούν με τον τρόπο που θέλετε. Αγγίζετε την καρδιά και το μυαλό τους, και σας ακολουθούν επειδή το επιθυμούν. Πραγματική ισχύς σημαίνει ότι η ομάδα γίνεται προέκταση της βούλησής σας. Αυτός είναι ο τελικός στόχος κάθε ηγέτη και αυτό είχε πετύχει ο Καίσαρας.
Αντίθετα, εξαναγκασμός είναι η χρήση εξωτερικών απειλών ή πίεσης για να ωθήσετε τους άλλους να δράσουν. Η ηγεσία μέσω της άσκησης πίεσης έχει αμφίβολη αποτελεσματικότητα και δεν μπορεί να διατηρηθεί μακροπρόθεσμα.
Αν κάποιος συμμορφωθεί με μία συγκεκριμένη εντολή γιατί φοβάται ότι θα χάσει τη δουλειά του, τότε δεν τον καθοδηγείτε, αλλά τον εξαναγκάζετε. Στην πραγματικότητα, αυτό είναι αυταρχισμός και είναι τόσο διαδεδομένος στον σύγχρονο επιχειρηματικό κόσμο όσο και στην αρχαιότητα.
Advertisment
Το πιο συνηθισμένο πρότυπο ηγεσίας στην ιστορία ήταν με την άσκηση βίας. Καθώς προσπαθούμε να απελευθερωθούμε από την ιστορική πρωτοκαθεδρία της βίας και του εξαναγκασμού, προτείνω να στραφούμε στο παράδειγμα ενός από τους σπουδαιότερους ηγέτες που κατανοούσε τη λεπτή διάκριση μεταξύ ισχύος και βίας.
Αν πάρουμε ως κριτήριο την ικανότητα να επικοινωνεί κανείς πραγματικά με τους άλλους, να τους δίνει βαθύ κίνητρο και να αποδεικνύει συνεχώς την υπεροχή της ισχύος επί του εξαναγκασμού και της βίας, τότε δεν υπάρχει καλύτερο πρότυπο ηγεσίας από τον Ιούλιο Καίσαρα.
Ελάχιστοι πρωτοπόροι που ήταν τόσο μπροστά από την εποχή τους κατάφεραν να σπάσουν τα καλούπια και να ακολουθήσουν με τέτοια αποφασιστικότητα αυτόν τον αχαρτογράφητο δρόμο.
Από πολλές απόψεις, ο Καίσαρας αποτελεί ένα πρώιμο παράδειγμα του αρχέτυπου του φωτισμένου και προοδευτικού ηγέτη της σύγχρονης εποχής. Ναι, ήταν αναμφίβολα προϊόν της εποχής του και η εποχή εκείνη αποτελεί αντανάκλαση εντελώς διαφορετικών αξιών και πρακτικών. Δεν μπορούμε να εκλάβουμε κάθε πράξη του Καίσαρα ως αυστηρό υπόδειγμα του πώς πρέπει να ηγούμαστε στον σύγχρονο κόσμο.
Ωστόσο, ήταν τόσο μπροστά από την εποχή του, τόσο διαφορετικός και ευφυής, που το στιλ ηγεσίας του πλησίαζε στον σύγχρονο τρόπο ηγεσίας περισσότερο από οποιασδήποτε άλλης προσωπικότητας στην ιστορία.
Μπορεί να είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τον Καίσαρα να μπαίνει με αυτοπεποίθηση σε μια αίθουσα συσκέψεων ή να χαράσσει μια στρατηγική διαχείρισης ανθρώπινου κεφαλαίου, αλλά οι ενέργειες και οι ικανότητές του θα πρέπει να αποτελούν πρότυπο που θα μας καθοδηγεί σε τέτοια σύγχρονα εγχειρήματα.
Το όνομα του Καίσαρα καλύπτεται από ένα πέπλο μύθων και δοξασιών. Όλοι έχουμε ακούσει το όνομά του, αλλά τι ξέρουμε πραγματικά για εκείνον ως ηγέτη και ως άνθρωπο που έζησε σε αυτή τη γη όπως και εμείς;
Ο Καίσαρας ήταν ένας πρωτοπόρος ηγέτης. Έζησε σε μια βίαιη και ταραχώδη εποχή, και ανελίχθηκε στις τάξεις της ρωμαϊκής κοινωνίας γιατί κατείχε μοναδικές και έμφυτες ηγετικές ικανότητες.
Αυτό που τον διαχώριζε από τους συγχρόνους του ήταν ότι κατανοούσε την πολύ σημαντική διάκριση μεταξύ ισχύος και βίας.
Ενώ η ιστορία είναι γεμάτη με παραδείγματα ατόμων που κυβερνούσαν με σιδηρά πυγμή, ο Καίσαρας ακολούθησε διαφορετική κατεύθυνση, δίνοντας κίνητρο στους άλλους να τον ακολουθήσουν οικειοθελώς.
Με αυτόν τον τρόπο, έβαλε τα θεμέλια της άσκησης εκείνου του είδους ηγεσίας που αναζητούμε στους σπουδαίους ηγέτες του σήμερα. Ανατρέχοντας στο παρελθόν για να μελετήσουμε τον Καίσαρα στην εποχή του, ανατρέχουμε στη γέννηση της σύγχρονης ηγεσίας.
Από μια άποψη, θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο Ιούλιος Καίσαρας επινόησε τη σύγχρονη τέχνη της ηγεσίας.
Ο Καίσαρας ήταν προσαρμοστικός και ελισσόταν με εκπληκτική ευκολία, ανάλογα με τις περιστάσεις και τις κοινωνικές καταστάσεις. Και παρά τη σταθερότητα των πεποιθήσεών του, ο Μάιερ λέει «είχε μια φιλοπαίγμονα διάθεση, μια σχεδόν νεανική αφθονία δυνατοτήτων». Χρησιμοποιούσε το χιούμορ του με υπολογισμένο τρόπο για να εκτονώνει εντάσεις μέσα από το γέλιο, προτού ξεφύγουν.
Παρά την επιφανειακή του καλοσύνη, ο Καίσαρας έπαιρνε πάντα αυτό που ήθελε, χωρίς όμως να αδιαφορεί για τους στόχους και τις ανάγκες των γύρω του. Μάλιστα, είχε μία μοναδική ικανότητα να εναρμονίζει τους δικούς του στόχους με τις επιδιώξεις των άλλων και να δημιουργεί αμοιβαία ωφέλιμα σχέδια ή προτάσεις. Άλλωστε, ήξερε πως όσοι δεν έχουν χιούμορ κουράζουν τους γύρω τους και ότι όταν κάποιος παραείναι σοβαρός, οι άλλοι χάνουν το όποιο ενδιαφέρον τους να συνεργαστούν μαζί του.
Το μόνο όπλο του Καίσαρα ήταν η κατανόηση της ανθρώπινης φύσης και ήταν το μόνο που χρειαζόταν.
Στην αρχαιότητα, η χρήση βίας ήταν ο απλούστερος τρόπος να αναγκάσεις κάποιον να δράσει. Υπό τη θέα του κοφτερού ξίφους που τον απειλούσε, όλα τα άλλα έχαναν το νόημά τους. Η χρήση βίας είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος να επηρεάσει κανείς τις αποφάσεις των άλλων. Το ξίφος λέει «Θα κάνεις ό,τι διατάσσω ή θα πεθάνεις». Στέλνει ένα πολύ «πειστικό» μήνυμα.
Παρότι οι περισσότεροι δεν θα βρεθείτε ποτέ υπό την απειλή κάποιου όπλου στη διάρκεια της καριέρας σας, υπάρχουν αναμφίβολα αντίστοιχα είδη βίας, όπως ο φόβος να μην πάρετε την αύξηση και την προαγωγή που τόσο αξίζετε ή, ακόμη χειρότερα, να χάσετε τη δουλειά σας.
Με αυτή την έννοια, η απειλή χρήσης βίας είναι αισθητή και στον σύγχρονο κόσμο των επιχειρήσεων και χρησιμοποιείται ακόμη από ηγέτες, στην προσπάθειά τους να εφαρμόσουν τα στρατηγικά τους σχέδια.
Όμως, στην καρδιά της σπουδαίας ηγεσίας βρίσκεται η ισχύς και όχι η απειλή βίας.
Ο Καίσαρας προσφέρει πολλά επίκαιρα μαθήματα για το πώς να διοικήσει κανείς έναν οργανισμό ή μια ομάδα, ή για το πώς να εισαγάγει αλλαγές στο μάνατζμεντ.
Τα γεγονότα της ζωής του είναι πράγματι εκπληκτικά και η σταδιοδρομία του πιο επεισοδιακή και φαντασμαγορική από οποιουδήποτε άλλου ηγέτη στην ιστορία. Και όλα αυτά τα κατάφερε χρησιμοποιώντας ισχύ και όχι εξαναγκασμό.
Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο Ιούλιος Καίσαρας: Η τέχνη της ηγεσίας του Phillip Barlag και ανήκει στη σειρά «Η τέχνη του ζην». Κυκλοφορεί σε όλα τα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Διόπτρα και στο www.dioptra.gr. Διαβάστε τις πρώτες σελίδες του βιβλίου εδώ.
