Ένα βήμα πιο κοντά στην κατανόηση του πώς λειτουργεί η μνήμη έκαναν ψυχολόγοι-ερευνητές από το Ινστιτούτο Προηγμένης Επιστήμης και Τεχνολογίας Beckman, ανοίγοντας πιθανά μονοπάτια για τη θεραπεία της διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD) και την αντιμετώπιση της απώλειας μνήμης σε διαταραχές όπως η νόσος Αλτσχάιμερ.
Η μελέτη τους, που δημοσιεύεται στο Cognition and Emotion, έδειξε ότι τα δυσάρεστα γεγονότα ενισχύουν τη μνήμη και, έτσι, θυμόμαστε εντονότερα τις στιγμές που ακολουθούν ενός επεισοδίου που μας γέννησε αρνητικά συναισθήματα και όχι όσα μεσολάβησαν έως τότε. Η ανάδειξη αυτής της μοναδικής πτυχής της ανθρώπινης μνήμης, πέρα από όπλο για την αντιμετώπιση νευρολογικών διαταραχών, μπορεί να βελτιώσει και τον τρόπο που αξιολογούνται οι καταθέσεις αυτόπτων μαρτύρων.
Advertisment
«Είναι ένα ξεκάθαρο εύρημα που μας εισαγάγει σε μια εντελώς νέα διάσταση για την κατανόηση των επιπτώσεων του συναισθήματος στη μνήμη» δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας Paul Bogdan, η διδακτορική έρευνα του οποίου στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόι Urbana-Champaign αποτέλεσε τη βάση για την πρόσφατη έρευνα που διεξήχθη στο πλαίσιο του εργαστηρίου Dolcos Lab με επικεφαλής τους καθηγητές ψυχολογίας Florin και Sanda Dolcos.
Δύο πειράματα
Η ερευνητική ομάδα οργάνωσε δύο πανομοιότυπα πειράματα: μια αρχική μελέτη με 72 συμμετέχοντες για να καθορίσει τις διαδικασίες και τις ερευνητικές υποθέσεις και μια επαναληπτική με 150 συμμετέχοντες προς επιβεβαίωση των αποτελεσμάτων.
Σε πρώτο στάδιο, οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν μια σειρά από εικόνες που προσομοίαζαν σε μια αλληλουχία αναμνήσεων. Οι μισές από τις εικόνες προκαλούσαν αρνητικές συναισθηματικές αντιδράσεις και οι υπόλοιπες ήταν συναισθηματικά ουδέτερες. Για να πετύχουν την προσομοίωση με αναμνήσεις, οι ερευνητές ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να φανταστούν τον εαυτό τους να ταξιδεύει στα μέρη που απεικονίζονταν και να συνδέσουν τις εικόνες με ένα δικό τους αφήγημα. Αυτό «ενίσχυσε την αίσθηση ότι τα ζεύγη διαδοχικών εικόνων έχουν νοηματική σύνδεση» εξήγησαν οι ερευνητές.
Advertisment
Μια ώρα μετά, οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν ζεύγη εικόνων από το αρχικό πείραμα και ρωτήθηκαν για κάθε ζεύγος αν η δεύτερη εικόνα εμφανιζόταν αμέσως πριν ή αμέσως μετά την πρώτη. (Τους δόθηκε επίσης η επιλογή «κανένα από τα δύο» καθώς και να δηλώσουν ότι δεν θυμόντουσαν τη σειρά).
Τα αποτελέσματα ήταν συνεπή και στις δύο μελέτες. Οι συμμετέχοντες μπορούσαν να θυμηθούν με μεγαλύτερη ακρίβεια πότε εμφανιζόταν η δεύτερη εικόνα όταν οι αρνητικά φορτισμένες αναμνήσεις εμφανίζονταν πριν από τις ουδέτερες στο χρονοδιάγραμμα. Εάν στους συμμετέχοντες εμφανιζόταν πρώτα μια αρνητική εικόνα, ήταν πιο εύστοχοι στην ανάκληση των ουδέτερων εικόνων που ακολούθησαν. Αντιστρόφως, αν προηγούταν η ουδέτερη συναισθηματικά εικόνα, μπορούσαν να θυμηθούν πιο σωστά τη σειρά των αρνητικών εικόνων που προηγήθηκαν.
Με άλλα λόγια, η μνήμη κυλά από το αρνητικό στο ουδέτερο. «Έτσι, τα αποτελέσματά μας υποδεικνύουν ότι αν κάποιος προσβληθεί σε μια συζήτηση, θα θυμηθεί καλύτερα όσα ειπώθηκαν αμέσως μετά την προσβολή, όχι όσα προηγήθηκαν» δήλωσε ο Bogdan.
Πιθανές εξηγήσεις
Οι ερευνητές αποκλείουν να πρόκειται για διαίσθηση. «Θα μπορούσατε να φανταστείτε ότι οι άνθρωποι εξελίχθηκαν ώστε να θυμούνται καλά όσα οδήγησαν σε αρνητικές καταστάσεις» δήλωσε ο Bogdan. «Αν σας δάγκωσε ένα φίδι, τι παράτολμο κάνατε προηγουμένως;».
Μια εξήγηση είναι ότι οι αρνητικά φορτισμένες συναισθηματικές εξάρσεις (π.χ. όταν κάποιος δέχεται δάγκωμα από φίδι) οδηγούν σε μια κατάσταση αυξημένης συγκέντρωσης και της εγρήγορσης, λέγοντας στον εγκέφαλό μας να κρατήσει εξαντλητικές σημειώσεις για το τι θα συμβεί στη συνέχεια και να τις φυλάξει για μελλοντική χρήση.
Τα ευρήματα ρίχνουν επιπλέον φως στους μηχανισμούς πίσω από το μετατραυματικό στρες, όπου μια αντικειμενικά ουδέτερη δραστηριότητα μπορεί να προκαλέσει μια ακούσια έκρηξη αρνητικών συναισθημάτων. «Για παράδειγμα, ένας βετεράνος πολέμου που ακούει έναν δυνατό θόρυβο και συμπεραίνει ότι το κτίριο που βρίσκεται σύντομα θα καταρρεύσει λόγω έκρηξης» ανέφερε ο Δρ Florin Dolcos εξηγώντας ότι «αυτό συμβαίνει επειδή υπάρχει ρήξη μεταξύ της μνήμης της τραυματικής εμπειρίας και του αρχικού της περικειμένου: το “τι” διαχωρίζεται από το “πού” και το “πότε”».
Η ανάκτηση του ελέγχου στις τραυματικές αναμνήσεις, λοιπόν, απαιτεί την επανασύνδεσή τους με το πλαίσιό τους· τον αρχικό τους τόπο και χρόνο. Οι ερευνητές ελπίζουν να ενσωματώσουν αυτή τη στρατηγική στις γνωστικές ψυχοθεραπείες για τα άτομα με διαταραχή μετατραυματικού στρες.
Εκτός από τη σίγαση των αρνητικών συναισθημάτων, η παραπάνω προσέγγιση θα μπορούσε να λειτουργήσει θεραπευτικά μέσα από την πυροδότηση θετικών συναισθημάτων για την αφύπνιση σημαντικών αναμνήσεων σε άτομα με προβλήματα μνήμης, όπως με άνοια ή νόσο Αλτσχάιμερ, ανέφερε η Δρ Sanda Dolcos.
Με πληροφορίες από www.ygeiamou.gr
