Το κόστος που «πληρώνουμε» όταν αποφεύγουμε να θέσουμε υγιή όρια στους άλλους

Η Έρικα πίστευε ότι έπρεπε να δουλεύει σκληρά, να είναι εξαιρετική φίλη και να είναι μια σούπερ μαμά που να τα προλαβαίνει όλα – κι όλα αυτά διατηρώντας την εμφάνιση που θα είχε αν κοιμόταν οκτώ ώρες κάθε βράδυ. Εργαζό­ταν σαράντα ώρες την εβδομάδα ως λογίστρια και ήταν χωρισμένη μητέρα δύο κοριτσιών, επτά και εννέα ετών . Όταν δεν βρισκόταν στη δουλειά, η Έρικα πήγαινε με το αυτοκίνητο τα κορίτσια σε διάφορες δραστηριότητες . Η με­γαλύτερη έπαιζε ποδόσφαιρο, ενώ η μικρότερη έκανε μα­ θύματα μπαλέτου, και οι δύο ήταν πολύ δραστήρια μέλη των προσκόπων, ενώ παράλληλα έκαναν και ιδιαίτερα μαθήματα .

Ο πατέρας των κοριτσιών παρείχε μόνο οικονομική βοή­θεια και δεν συνεισέφερε πολύ στην ανατροφή τους. Όμως η Έρικα παρέμενε αποφασισμένη να δώσει στις κόρες της την καλύτερη δυνατή ζωή.
Είχε βασίσει την άποψη που είχε για τη μητρότητα στο γεγονός ότι οι άλλες μητέρες γύρω της φαίνονταν να τα κα­ ταφέρνουν όλα χωρίς βοήθεια από πουθενά. Γι’ αυτό λοιπόν μετά το κολέγιο μετακόμισε περίπου 1.300 χιλιόμετρα μα­ κριά από την οικογένειά της χωρίς δεύτερη σκέψ

Advertisment

Αυτή τη χρονιά όμως, κατά τη φορτωμένη περίοδο των φορολογικών δηλώσεων, άρχισε να καταρρέει. Τα ατέλειωτα μερόνυχτα που δούλευε και οι απαιτήσεις που είχαν οι άλ­λοι από εκείνη την έπνιγαν. Το πλύσιμο και το συμμάζεμα των πιάτων κάθε βράδυ έγινε τόσο δύσκολη υπόθεση, που τελικά τα πιάτα κατέληγαν σε στοίβες στον νεροχύτη. Η συ­νηθισμένη ρουτίνα της να βάζει πλυντήριο κάθε μέρα τελικά κατέληξε στο να μαζεύονται τα άπλυτα για δύο εβδομάδες.

Άρχισε να κουτουλάει από τη νύστα καθώς χάζευε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στο τηλέφωνό της και αυτό την έκανε να καθυστερεί σε όλες τις υποχρεώσεις της. Τα παιδιά άρ­χισαν να τρώνε πρόχειρο φαγητό ή κατεψυγμένα γεύματα, καθώς η Έρικα έπαψε να δίνει σημασία στο να τους παρέ­χει μια ισορροπημένη διατροφή. Η Έρικα, χωρίς να το κάνει εσκεμμένα, έκανε απεργία.

Σε κάποια φάση είπε μέσα της: «Να πάρει. Πώς είναι δυ­νατόν να είμαι ταυτόχρονα και φανταστική υπάλληλος και μαμά;». Δεν μπορούσε να τα καταφέρει όλα κι έτσι έκανε όσο λιγότερα μπορούσε στο σπίτι και δεν περνούσε καθόλου χρόνο με τους φίλους της. Όταν τα κορίτσια προσπαθού­σαν να της μιλήσουν για τις αλλαγές που έβλεπαν στο σπίτι, εκείνη αρνιόταν ότι υπάρχει πρόβλημα. Τότε, για μερικές μέ­ρες θα γυρνούσε και πάλι στον υπερδραστήριο ρυθμό της, οπότε θα έκανε το καθάρισμα, το μαγείρεμα και θα πήγαινε τα κορίτσια στις δραστηριότητες που είχαν. Όμως δεν μπο­ρούσε να συνεχίσει σε αυτόν τον ρυθμό, επομένως αναπό­φευκτα θα άφηνε τα πράγματα να πάρουν και πάλι την κάτω βόλτα.

Advertisment

Η Έρικα ξεκίνησε θεραπεία μετά από παρότρυνση των φίλων της, που την έβλεπαν να καταρρέει. Αν και είχε επί­γνωση ότι σπαταλούσε πολλές ώρες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ότι είχε αρχίσει να κλείνεται στον εαυτό της, αμφισβητούσε αν πραγματικά αυτό που βίωνε ήταν εξά­ντληση (burnout).

Τι μπορεί να συμβεί όταν αποφεύγουμε να θέσουμε όρια

Εξάντληση (burnout)

Το burnout λειτουργεί συντριπτικά και τα όρια είναι η λύση. Το burnout συμβαίνει όταν οι άνθρωποι φτάνουν σε ψυχική, πνευματική ή σωματική εξάντληση. Σε πολλές περιπτώσεις, όπως στην περίπτωση της Έρικα, αυτό οδηγεί σε χρόνια απογοήτευση, παραμέληση των καθηκόντων, κυκλοθυμία και αποφυγή. Σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στη Harvard Gazette αποκαλύφθηκε ότι τα ιατρικά λάθη εξαιτίας του burnout στοίχιζαν στο σύστημα υγείας 4,6 δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο. ως συνέπεια αυτής της επαγγελματι­ κής εξάντλησης, οι γιατροί υπέπιπταν σε σημαντικά ιατρικά σφάλματα, έκαναν λανθασμένες διαγνώσεις, συνταγογρα­ φούσαν λάθος φάρμακα και δεν έδιναν προσοχή σε σημα­ ντικές λεπτομέρειες.

Σύμφωνα με τις Έμιλι και Αμέλια Ναγκόσκι, τις δύο συγ­γραφείς του βιβλίου Burnout: Πώς θα βγείτε από τον κύκλο του στρες, το burnout προκαλείται από το στρες, το οποίο περιγράφουν ως «μια νευρολογική και βιολογική μεταβολή που συμβαίνει στο σώμα μας όταν ερχόμαστε αντιμέτωπες με κάποια από [αυτές] τις απειλές».

Το burnout προκαλείται από:

• Το να μη γνωρίζετε πότε να πείτε όχι
  
• Το να μη γνωρίζετε πώς να πείτε όχι
  
• Το να βάζετε τους άλλους πάνω από τον εαυτό σας
  
• Το να θέλετε να ευχαριστείτε πάντα τους άλλους
  
• Το σύνδρομο του Σούπερμαν («Μπορώ να τα κάνω όλα»)
  
• Τις μη ρεαλιστικές προσδοκίες
  
• Το να μη σας εκτιμούν για όλα όσα κάνετε

Δεν γνωρίζετε πότε να πείτε όχι

Παρά το ότι ήξερε ότι πλησίαζε η εποχή που θα ήταν πολύ απασχολημένη στην εργασία της, η Έρικα δεν έκανε καμία προετοιμασία για να ελαφρύνει το φορτίο της. Αντιθέτως, ήθελε να συνεχίσει να λειτουργεί με τους ίδιους ρυθμούς που είχε και κατά τις τυπικές περιόδους στη δουλειά της. Μάλι­ στα πρόσθεσε ακόμα μια δραστηριότητα στο πρόγραμμα των παιδιών της κατά την πιο απαιτητική περίοδο του χρόνου.

Χωρίς επιπλέον βοήθεια η Έρικα θα έπρεπε:

• Να ετοιμάζει τα παιδιά και να ετοιμάζεται και η ίδια κάθε μέρα,
  
• Να πηγαίνει τα κορίτσια στο σχολείο,
  
• Να πηγαίνει στη δουλειά από τις 9 π.μ. μέχρι τις 5 μ.μ., να παίρνει τα παιδιά από το σχολείο,
  
• Να τα πηγαίνει στις διάφορες δραστηριότητές τους, να ετοιμάζει το δείπνο,
  
• Να καθαρίζει το σπίτι,
  
• Να βοηθάει τα κορίτσια με τη μελέτη στο σπίτι, να τα ετοιμάζει για τον ύπνο,
  
• Να συνδέεται ξανά μέσω διαδικτύου στη δουλειά, να ετοιμάζεται για την επόμενη μέρα και
  
• Να κοιμάται πέντε με έξι ώρες.

Προτεινόμενα όρια

Οι περισσότεροι γονείς θέλουν τα παιδιά τους να είναι ολο­κληρωμένα άτομα, όμως αυτό δεν μπορεί να έχει σαν κόστος την ψυχική υγεία των γονιών τους. Η Έρικα θα μπορούσε να ρωτήσει αν υπάρχει δυνατότητα να πάρουν τα παιδιά της άλλοι γονείς στη γειτονιά με το αυτοκίνητό τους. Επίσης θα μπορούσε να ελαφρύνει το φορτίο της με το να μην επιτρέπει πάνω από μία εξωσχολική δραστηριότητα το εξάμηνο για τα κορίτσια της.

Δεν γνωρίζετε πώς να πείτε όχι

Το «όχι» είναι μια εξαιρετικά δύσκολη λέξη, ειδικά όταν θέλετε να τα κάνετε όλα. Η Έρικα έπρεπε να μάθει να είναι ικανοποιημένη με το να μην τα κάνει όλα κι επίσης να μην επιτρέπει στις κόρες της να αποκτούν εμμονές στο να τα κά­νουν όλα.

Προτεινόμενο όριο

Αντί να λέει ναι σε όλες τις εξωσχολικές δραστηριότητες, η Έρικα θα μπορούσε να περιμένει μέχρι το τέλος του εξαμή­νου για να διαπιστώσει αν οι κόρες της είχαν χάσει το ενδια­ φέρον τους. Το να δώσετε στα παιδιά σας χρόνο τα βοηθάει να συλλογιστούν τις επιλογές τους. Η δυνατότητα να τα δο­ κιμάζουν όλα δεν επιτρέπει στα παιδιά να γίνουν καλά σε μία δραστηριότητα.

Βάζετε τους άλλους πάνω από τον εαυτό σας

Η καθημερινή λίστα με τις υποχρεώσεις της Έρικα δεν συ­μπεριλάμβανε χρόνο για χαλάρωση ή για να ασχοληθεί με τις επιθυμίες της. Δουλειά, σπίτι και παιδιά ήταν οι προτεραιό­τητες μέσα στη μέρα της. Εκείνη απουσίαζε εντελώς από τη λίστα.

Προτεινόμενο όριο

Η Έρικα θα μπορούσε να προγραμματίζει χρόνο για τον εαυτό της κάθε μέρα με το να ασχολείται με μια γρήγορη πρωινή ρουτίνα. Για παράδειγμα:

• Να κάνει διατάσεις αμέσως μετά το ξύπνημα (δύο λεπτά).
  
• Να κάνει διαλογισμό ή απλώς να κάθεται αμίλητη (δύο λεπτά).
  
• Να διαβάζει κάτι που να την εμπνέει (δύο λεπτά).
  
• Να καταγράφει τις σκέψεις της και το ένα πράγμα για το οποίο είναι ευγνώμων (δύο με τρία λεπτά).

• Να διαβάζει μια θετική δήλωση ή πρόθεση για τη μέρα (δύο λεπτά).

Το να επαναλαμβάνετε αυτή τη ρουτίνα πριν κοιμηθείτε επίσης μπορεί να βοηθήσει πολύ. Το να επιμείνει σε μια αντίστοιχη πρωινή και βραδινή ρουτίνα θα εξασφάλιζε στην Έρικα χρόνο σε καθημερινή βάση, ώστε να ξαναβρεί τον εαυτό της.

Θέλετε να ευχαριστείτε πάντα τους άλλους

Η Έρικα ήθελε να ευχαριστήσει πολλούς ανθρώπους – τα παιδιά, τον εργοδότη και τους φίλους της. Ήθελε να είναι κα­λύτερη μητέρα από ό,τι ήταν η δική της. Στην προσπάθειά της να τους κρατάει όλους ευχαριστημένους όμως της έμενε πολύ λίγη ενέργεια για να φροντίσει τον εαυτό της.

Προτεινόμενο όριο

Πρότεινα στην Έρικα να αρχίσει σιγά σιγά να κάνει στον εαυτό της την ερώτηση «Γιατί είναι σημαντικό αυτό για εμένα;» και να κάνει μόνο τα πράγματα που θεωρούσε πιο σημαντικά.
Μερικές φορές κάνουμε πράγματα που δεν είναι σημα­ ντικά για εμάς, απλώς και μόνο επειδή πιστεύουμε ότι αυτά συντηρούν μια συγκεκριμένη εικόνα του «καλού γονέα» ή
«του ατόμου που τα καταφέρνει όλα».

Απόσπασμα από το βιβλίο Βάλε τα όρια σου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα