Ατελοφοβία (φόβος της ατέλειας): Τι χρειάζεται να γνωρίζουμε και ποιες οι διαφορές της με την τελειομανία

Συμπτώματα και αίτια της ατελοφοβίας, καθώς και ορισμένες θεραπευτικές επιλογές και στρατηγικές αντιμετώπισης που μπορεί να είναι χρήσιμες.

Ατελοφοβία (φόβος της ατέλειας): Τι χρειάζεται να γνωρίζουμε και ποιες οι διαφορές της με την τελειομανία

Η ατελοφοβία είναι ένας έντονος και υπερβολικός φόβος του να είσαι ατελής ή να κάνεις λάθη, λέει η Aimee Daramus, PsyD, κλινική ψυχολόγος με άδεια ασκήσεως επαγγέλματος και συγγραφέας του βιβλίου “Understanding Bipolar Disorder”.

Όλοι νιώθουν ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα σωστά από καιρό σε καιρό. Για τους περισσότερους ανθρώπους, αυτό το συναίσθημα είναι σπάνιο και φευγαλέο. Ωστόσο, ορισμένοι άνθρωποι έχουν έναν έντονο φόβο για την ατέλεια που μπορεί να παρεμποδίσει την ικανότητά τους να ζήσουν τη ζωή τους.

Advertisment

Σε αυτό το άρθρο, διερευνούμε τα συμπτώματα και τα αίτια της ατελοφοβίας, καθώς και ορισμένες θεραπευτικές επιλογές και στρατηγικές αντιμετώπισης που μπορεί να είναι χρήσιμες.

Πώς μπορώ να ξέρω αν έχω ατελοφοβία;

Αυτά είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά της ατελοφοβίας:

Έχοντας μη ρεαλιστικούς στόχους: Μπορεί να θέτετε εξωπραγματικά υψηλά πρότυπα και ανέφικτους στόχους για τον εαυτό σας. Οτιδήποτε λιγότερο από αυτό μπορεί να σας φαίνεται απαράδεκτο.

Advertisment

Κρίνετε τον εαυτό σας αυστηρά: Μπορεί να είστε υπερβολικά επικριτικοί με τον εαυτό σας και να τον κρίνετε αυστηρά επειδή δεν μπορείτε να επιτύχετε τους στόχους σας.

Ανικανότητα να δεχτείτε ανατροφοδότηση: Μπορεί να μην είστε σε θέση να ανεχθείτε την παραμικρή κριτική. Ακόμα και η ανατροφοδότηση που δίνεται εποικοδομητικά μπορεί να νιώθετε σαν επίθεση, επειδή επισημαίνει ότι δεν είστε τέλειοι.

Να βιώνετε φόβο και αγωνία: Μπορεί να αισθάνεστε αγχωμένοι ή πανικόβλητοι όταν αντιμετωπίζετε -ή ακόμα και όταν σκέφτεστε- καταστάσεις στις οποίες μπορεί να μην είστε στα καλύτερά σας.1 Εκτός από τα συναισθηματικά συμπτώματα, μπορεί να εμφανίσετε και σωματικά συμπτώματα άγχους, όπως ταχυκαρδία, δύσπνοια, ναυτία, ρίγη, ζάλη, εφίδρωση και τρέμουλο.2

Αποφεύγετε καταστάσεις που σας αναστατώνουν: Μπορεί να αποφεύγετε οποιεσδήποτε δουλειές, αποστολές ή άλλες καταστάσεις στις οποίες μπορεί να μην είστε τέλειοι, λέει ο Δρ Ντάραμους. “Μπορεί ακόμη και να αποφεύγετε να συναντάτε ανθρώπους που μπορεί να παρατηρήσουν τυχόν λάθη σας”.

Αναπολώντας τα λάθη του παρελθόντος: Μπορεί να πιάνετε τον εαυτό σας να αναπαράγει επανειλημμένα τα λάθη του παρελθόντος στο μυαλό σας και να εκνευρίζεστε υπερβολικά.

Η ατελοφοβία μπορεί να σας κάνει να ασκείτε μεγάλη πίεση στον εαυτό σας να είναι τέλειος, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει την αυτοεκτίμησή σας, να σας δυσκολέψει να επιτύχετε προσωπική ικανοποίηση και να οδηγήσει σε αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης, αγχωδών διαταραχών, διατροφικών διαταραχών και αυτοκτονίας.3

Γιατί έχω ατελοφοβία;

Αυτές είναι μερικές από τις πιθανές αιτίες της ατελοφοβίας, σύμφωνα με τον Dr. Daramus:

Τραύμα: Εάν έχετε βιώσει κάτι τραυματικό λόγω ενός λάθους που κάνατε, μπορεί να σας σημαδέψει συναισθηματικά και να σας κάνει να φοβάστε να κάνετε λάθη προκειμένου να αποφύγετε μελλοντικά τραύματα.

Ανατροφή: Αν μεγαλώσατε από γονείς ή φροντιστές που ήταν τελειομανείς, μπορεί να φοβάστε να είστε ατελής, ιδιαίτερα αν σας απέσυραν την αγάπη ή την έγκρισή τους αν δεν είχατε καλή απόδοση σε κάτι.

Γενετικοί παράγοντες: Η γενετική μπορεί επίσης να παίζει ρόλο.4 Η έρευνα δείχνει ότι μπορεί να έχετε περισσότερες πιθανότητες να έχετε μια φοβία αν κάποιος βιολογικός συγγενής σας την έχει.

Τοξικές καταστάσεις: Εάν ο φόβος του να κάνετε λάθη είναι καινούργιος για εσάς ή εάν εμφανίζεται μόνο σε συγκεκριμένες καταστάσεις ή με συγκεκριμένα άτομα, μπορεί να βρίσκεστε σε τοξική κατάσταση. Σε αυτή την περίπτωση, το πρόβλημα είναι πιθανότατα η κατάσταση.

Είναι η ατελοφοβία ψυχική ασθένεια;

Η ατελοφοβία είναι μια κατάσταση ψυχικής υγείας. Πρόκειται για ένα είδος αγχώδους διαταραχής που κατατάσσεται στις ειδικές φοβίες, δηλαδή στον έντονο, παράλογο φόβο για κάτι που δεν αποτελεί απειλή για εσάς.5

Είναι η ατελοφοβία μια μορφή ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής;

Η ατελοφοβία μπορεί να είναι μια μορφή ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (ΙΨΔ) ή ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής προσωπικότητας (ΙΨΠ), λέει ο Δρ Ντάραμους.

Ακολουθεί ο τρόπος με τον οποίο αυτές οι καταστάσεις μπορεί να αλληλεπιδρούν:

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: Ένα από τα κύρια συμπτώματα της ΙΨΔ είναι η εμμονική ανάγκη να έχουν τα πράγματα σε τέλεια, συμμετρική σειρά.6 Κάποιος με ΙΨΔ μπορεί επίσης να εμφανίζει ατελοφοβία και να φοβάται τις ατέλειες.7

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας: Αν και η OCPD ακούγεται παρόμοια με την ΙΨΔ, πρόκειται για μια ξεχωριστή κατάσταση ψυχικής υγείας. Κάποιος με OCPD ασχολείται εκτενώς με τον έλεγχο, την οργάνωση και την τελειομανία.8 Κάποιος με OCPD μπορεί να βιώνει ατελοφοβία, με αποτέλεσμα να φοβάται την αποτυχία και να κάνει τα πάντα για να αποφύγει να κάνει ένα λάθος.9

Ατελοφοβία έναντι τελειομανίας

Ενώ η ατελοφοβία μοιάζει με την τελειομανία από ορισμένες απόψεις, δεν είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα. Αυτές είναι μερικές από τις διαφορές:

Ατελοφοβία

  • Κατάσταση ψυχικής υγείας
  • Φόβος να κάνει κάποιος λάθος ή να είναι ατελής
  • Κυρίως από το φόβο της αποτυχίας
  • Σωματικά και συναισθηματικά συμπτώματα άγχους και πανικού
  • Παρεμποδίζει την καθημερινή λειτουργία

Τελειομανία

  • Χαρακτηριστικό προσωπικότητας
  • Τάση να επιδιώκει την αψεγάδιαστη τελειότητα
  • Κυρίως καθοδηγείται από την αναζήτηση της τελειότητας
  • Δεν είναι τόσο εξουθενωτική και εξαντλητική όσο η ατελοφοβία
  • Όχι τόσο σοβαρή ένταση όσο η ατελοφοβία

Διάγνωση της ατελοφοβίας

Αν η ατελοφοβία είναι αρκετά ισχυρή ώστε να προκαλεί συχνά προβλήματα στη δουλειά ή τις σχέσεις σας ή απλώς μεγάλη ψυχική οδύνη, θα πρέπει να αξιολογηθείτε από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας που ειδικεύεται στη θεραπεία του άγχους, λέει ο Δρ Νταράμους.

Η διαγνωστική διαδικασία μπορεί να περιλαμβάνει:

Ιατρικό ιστορικό: Ο πάροχος υγειονομικής περίθαλψης θα ζητήσει ένα λεπτομερές προσωπικό και οικογενειακό ιατρικό ιστορικό.

Κλινική συνέντευξη: Ο πάροχος υγειονομικής περίθαλψης θα διεξάγει μια συνέντευξη που θα καλύπτει τα συμπτώματα που αντιμετωπίζετε, τις καταστάσεις που το προκαλούν και τον τρόπο με τον οποίο η κατάσταση επηρεάζει τη ζωή σας.

Εξετάσεις υγείας: Ο πάροχος υγειονομικής περίθαλψης μπορεί να διενεργήσει ή να συνταγογραφήσει άλλες εξετάσεις ή σαρώσεις προκειμένου να αποκλείσει άλλες καταστάσεις υγείας.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αυξάνουν την ευαισθητοποίηση για την ψυχική υγεία αλλά αυξάνουν τον κίνδυνο λανθασμένης αυτοδιάγνωσης

Θεραπεία για την ατελοφοβία

Η θεραπεία για την ατελοφοβία μπορεί να περιλαμβάνει θεραπεία και, σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, φαρμακευτική αγωγή.

Αυτοί είναι μερικοί από τους τύπους θεραπείας που μπορούν να βοηθήσουν, σύμφωνα με τον Dr. Daramus:

Θεραπεία έκθεσης: Η θεραπεία έκθεσης μπορεί να βοηθήσει στη θεραπεία των φοβιών.10 Έχει σχεδιαστεί για να σας εκθέσει προσεκτικά στην κατάσταση που φοβάστε μέχρι να μην τη φοβάστε πια. Ένας θεραπευτής που ειδικεύεται στη θεραπεία έκθεσης μπορεί να σας βοηθήσει να συνηθίσετε σταδιακά να κάνετε λάθη, να τα σκέφτεστε, να τα συζητάτε δυνατά και να τα αποδέχεστε.

Γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία (CBT): Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία μπορεί να σας βοηθήσει να διορθώσετε τις προβληματικές διαδικασίες σκέψης που συμβάλλουν στη φοβία.11 Για παράδειγμα, αντί να σκέφτεστε “Αν κάνω ένα λάθος κάνοντας αυτή την εργασία, δεν θα είμαι πια αξιαγάπητος”, μπορείτε να μάθετε τον εαυτό σας να σκέφτεται “Αξίζω να με αγαπούν γι’ αυτό που είμαι και η αξία μου δεν εξαρτάται από το πόσο καλά κάνω αυτή την εργασία”.

Mindfulness: Η ενσυνειδητότητα μπορεί να σας βοηθήσει να διαχειριστείτε το άγχος.12 Βοηθώντας σας να παραμείνετε προσγειωμένοι στο παρόν, οι ασκήσεις ενσυνειδητότητας μπορούν να σας βοηθήσουν να διακόψετε τη σπείρα των στενάχωρων και φοβισμένων σκέψεων στο κεφάλι σας. Για παράδειγμα, όταν αρχίζετε να αισθάνεστε άγχος, το να κατονομάσετε απλώς πέντε πράγματα που μπορείτε να δείτε, να μυρίσετε, να ακούσετε, να γευτείτε και να αγγίξετε μπορεί να σας βοηθήσει να αποσπάσετε το μυαλό σας από το άγχος.

Φαρμακευτική αγωγή: Εάν εμφανίζετε εξουθενωτικά συμπτώματα άγχους ή κατάθλιψης, ο πάροχος υγειονομικής περίθαλψης μπορεί να σας συνταγογραφήσει φάρμακα όπως αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά ή ηρεμιστικά για να σας βοηθήσει.

Πώς να αντιμετωπίσετε την ατελοφοβία

Ο Dr. Daramus προτείνει ορισμένες στρατηγικές αντιμετώπισης που μπορούν να σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε την ατελοφοβία:

Συνηθίστε να κάνετε λάθη: Συνηθίστε σιγά-σιγά, απαλά την ιδέα ότι θα κάνετε λάθη. Ξεκινήστε αφήνοντας τον εαυτό σας να κάνει μικρά λάθη που δεν έχουν συνέπειες. Προχωρήστε μέχρι να αποδεχτείτε μεγαλύτερα λάθη.

Βρείτε τρόπους για να ηρεμήσετε τον εαυτό σας: Χρησιμοποιήστε τον διαλογισμό, την ενσυνειδητότητα, μια σκληρή προπόνηση ή μια αγαπημένη λίστα αναπαραγωγής για να σας βοηθήσει να ηρεμήσετε τις τελειομανείς ορμές και να ανεχτείτε τις ατέλειες.

Φύγετε από τοξικές καταστάσεις: Αν βιώνετε ατελοφοβία μόνο σε μια κατάσταση, όπως για παράδειγμα στη δουλειά, η καλύτερη στρατηγική αντιμετώπισης είναι να βρείτε μια διέξοδο από την τοξική κατάσταση.

Δημιουργήστε ένα σύστημα υποστήριξης: Δημιουργήστε ένα σύστημα υποστήριξης από ανθρώπους με τους οποίους μπορείτε να μοιραστείτε τους φόβους σας και στους οποίους μπορείτε να βασιστείτε για να σας δώσουν συναισθηματική επιβεβαίωση, αγάπη και φροντίδα που δεν εξαρτάται από το πόσο καλά κάνετε κάτι.

Πηγές:

  1. National Institute of Mental Health. Anxiety disorders.
  2. U.S. Department of Health & Human Services. Phobias.
  3. Kelly JD 4th. Your best life: perfectionism, the bane of happiness. Clin Orthop Relat Res. 2015;473(10):3108-3111. doi:10.1007/s11999-015-4279-9
  4. Sawyers C, Ollendick T, Brotman MA, et al. The genetic and environmental structure of fear and anxiety in juvenile twins. Am J Med Genet B Neuropsychiatr Genet. 2019;180(3):204-212. doi:10.1002/ajmg.b.32714
  5. National Institute of Mental Health. Specific phobia.
  6. National Institutes of Mental Health. Obsessive-compulsive disorder.
  7. Guazzini A, Gursesli MC, Serritella E, Tani M, Duradoni M. Obsessive-compulsive disorder (OCD) types and social media: Are social media important and impactful for OCD people? Eur J Investig Health Psychol Educ. 2022;12(8):1108-1120. doi:10.3390/ejihpe12080078
  8. National Library of Medicine. Obsessive-compulsive personality disorder.
  9. Cleveland Clinic. Obsessive-compulsive personality disorder (OCPD).
  10. Thng CEW, Lim-Ashworth NSJ, Poh BZQ, Lim CG. Recent developments in the intervention of specific phobia among adults: a rapid review. F1000Res. 2020;9:F1000 Faculty Rev-195. doi:10.12688/f1000research.20082.1
  11. Kaczkurkin AN, Foa EB. Cognitive-behavioral therapy for anxiety disorders: an update on the empirical evidence. Dialogues Clin Neurosci. 2015;17(3):337-346. doi:10.31887/DCNS.2015.17.3/akaczkurkin
  12. Jaiswal S, Muggleton NG, Juan CH, Liang WK. Indices of association between anxiety and mindfulness: a guide for future mindfulness studies. Personal Neurosci. 2019;2:e9. doi:10.1017/pen.2019.12

Λάβετε καθημερινά τα άρθρα μας στο e-mail σας

Σχετικά θέματα

Αυτό που πιστεύουμε για τον εαυτό μας καθορίζει την ιστορία μας
Η επιστήμη των ονείρων και των εφιαλτών: Τι συμβαίνει στον εγκέφαλό μας ενώ κοιμόμαστε;
Μέσα στο σκοτάδι υπάρχει η τέχνη που οδηγεί στο φως...
Πώς η συνείδηση παίζει καθοριστικό ρόλο στην κατασκευή των συναισθημάτων μας

Πρόσφατα Άρθρα

Εναλλακτική Δράση