“Τα συναισθήματα μας κινούν”. Αυτή η μεταφορά εφαρμόζεται συνήθως για να αναφερθεί στη συναισθηματική μας εμπειρία (π.χ. να συγκινηθούμε από ένα τραγούδι ή μια θεατρική παράσταση). Αλλά τα συναισθήματα κινούν επίσης – τροφοδοτούν ή ενεργοποιούν – τη σκέψη και τη δράση μας. Μπορούμε να μάθουμε από τα συναισθήματά μας και μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα συναισθήματα για να μας βοηθήσουν να λύσουμε προβλήματα ή να σκεφτούμε πιο αποτελεσματικά.
Μισό λεπτό, θα πείτε. Τα συναισθήματα παρεμβαίνουν στην καθαρή σκέψη. Πρέπει να τα αντιμετωπίσουμε, να τα παραμερίσουμε ή να τα αλλάξουμε για να σκεφτούμε καθαρά και καλά.
Advertisment
Λοιπόν, όχι απαραίτητα. Δεν χρειάζεται πάντα να αντιμετωπίζουμε τα συναισθήματά μας αλλάζοντάς τα ή κάνοντας τον εαυτό μας να νιώθει καλύτερα. Αντίθετα, τα συναισθήματα μπορούν να βοηθήσουν τη σκέψη και την επίλυση προβλημάτων αν σκεφτούμε ποια συγκεκριμένα μηνύματα μεταφέρουν, ποιες εργασίες μπορούν να ωφελήσουν τα διάφορα συναισθήματα και διαθέσεις και ποιες δραστηριότητες μπορούν να τροφοδοτήσουν.
Οι επιστήμονες των συναισθημάτων μιλούν για τα συναισθήματα ως πληροφορίες για το περιβάλλον μας. Η γνώση αυτών των πληροφοριών μπορεί να χρησιμοποιηθεί, όπως ακριβώς χρησιμοποιούμε άλλα είδη γνώσης. Ο θυμός μας προειδοποιεί για μια αδικία (από το εμφατικό «Αυτό δεν είναι δίκαιο!» ενός παιδιού μέχρι την αντίδρασή μας στους πολιτικούς που δεν αντιμετωπίζουν την κλιματική αλλαγή), η ευτυχία μας λέει ότι τα καταφέραμε καλά και ότι είναι εντάξει ο κόσμος μας, η θλίψη μας λέει ότι βιώσαμε μια απώλεια.
Επίσης, διαφορετικά συναισθήματα είναι ωφέλιμα για διάφορες εργασίες. Οι απαισιόδοξες διαθέσεις μπορούν να βοηθήσουν σε εργασίες που προσανατολίζονται στη λεπτομέρεια και απαιτούν κριτική σκέψη- σε αυτές τις διαθέσεις, βλέπουμε όλα όσα δεν πάνε καλά με τον κόσμο, και αυτό μερικές φορές πράγματι απαιτείται (όπως όταν διορθώνουμε ή προσπαθούμε να σκεφτούμε τι μπορεί να συμβεί με ένα επιχειρηματικό σχέδιο ή μια παρουσίαση για να προετοιμαστούμε γι’ αυτήν).
Advertisment
Όταν είμαστε χαρούμενοι και γεμάτοι ενέργεια, μπορούμε να είμαστε παιχνιδιάρηδες ή ανόητοι, να βλέπουμε απομακρυσμένες συνδέσεις και να σκεφτόμαστε πολλές ιδέες γρήγορα. Γνωρίζοντας ποια συναισθήματα είναι χρήσιμα για ποιες εργασίες μπορούμε να υποδείξουμε τι πρέπει να δουλέψουμε όταν βιώνουμε διαφορετικά συναισθήματα. Επιλέγοντας τις εργασίες που ταιριάζουν καλύτερα με αυτό για το οποίο είναι καλές οι διαθέσεις μας, χρησιμοποιούμε το δυναμικό αυτών των συναισθημάτων.
Τα συναισθήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πηγή έμπνευσης και πληροφοριών για τη δημιουργικότητα. Στην πρόσφατη μελέτη μας για τον ρόλο των συναισθημάτων στη δημιουργική διαδικασία των καλλιτεχνών -από ζωγράφους και γλύπτες, συγγραφείς και σχεδιαστές, μέχρι συνθέτες και χορογράφους- διαπιστώσαμε ότι συχνά μιλούν για διαφορετικές λειτουργίες των συναισθημάτων στο έργο τους.
Από αυτή τη μελέτη και την έρευνα για τα δημιουργικά άτομα ευρύτερα, μπορούμε να εντοπίσουμε τουλάχιστον 4 τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τα συναισθήματα για να βοηθήσουν τη δημιουργικότητα:
1. Τα δυσάρεστα συναισθήματα μπορούν να εμπνεύσουν ιδέες για αλλαγή
Τα αρνητικά συναισθήματα, όπως η απογοήτευση ή ο θυμός, μας λένε ότι υπάρχει ένα πρόβλημα και μπορούν να εμπνεύσουν τους δημιουργούς να αντιμετωπίσουν αυτό το πρόβλημα. Όταν οι άνθρωποι απογοητεύονται, μπορούν είτε να προσπαθήσουν να κάνουν τον εαυτό τους να νιώσει καλύτερα είτε να χρησιμοποιήσουν αυτό το συναίσθημα ως μήνυμα ότι κάτι δεν λειτουργεί καλά. Η συνειδητοποίηση ενός προβλήματος μπορεί στη συνέχεια να παρακινήσει κάποιον να αναζητήσει τρόπους επίλυσής του και να εμπνεύσει ιδέες για πιθανές λύσεις.
Στη μελέτη μας, ένας γραφίστας που περιγράφει ένα χαρτοφυλάκιο εργασίας δήλωσε: «Τα αρνητικά συναισθήματα με κάνουν να θέλω να δημιουργήσω κάτι μοναδικό και διαφορετικό για να ξεχωρίσω από τα πράγματα που δεν μου αρέσουν στο επάγγελμά μου». Οι ιστορίες εφευρέσεων και επιχειρηματικότητας γεμίζουν με παραδείγματα απογοητεύσεων που εμπνέουν ιδέες και τελικά προϊόντα. Η Josephine Cochrane εφηύρε το πλυντήριο πιάτων αφού απογοητεύτηκε που οι υπηρέτες της συνέχισαν να σπάνε την αγαπημένη της πορσελάνη. Πιο πρόσφατα, ο Apoorva Mehta ανέπτυξε μια εφαρμογή παράδοσης ειδών παντοπωλείου Instacart εμπνευσμένη από μια έντονη αντιπάθεια για την εμπειρία των αγορών παντοπωλείου.
2. Μπορείτε να διοχετεύσετε συναισθήματα στη δουλειά σας
Διαφορετικά συναισθήματα μπορούν να βοηθήσουν τη δημιουργικότητα με το να εκφράζονται στο έργο κάποιου ή να τροφοδοτούν διαφορετικές εργασίες σε όλη τη δημιουργική διαδικασία. Ένας μουσικοσυνθέτης στη μελέτη μας δήλωσε: «Ήμουν χαρούμενος που ήμουν εκεί, ένιωθα χαλαρός επειδή το Σαββατοκύριακό μας μόλις άρχιζε και ένιωθα αγάπη προς αυτήν και αγάπη από αυτήν. Στάθηκα στο πιάνο της και απλώς επέτρεψα σε όλα αυτά τα συναισθήματα να ρέουν μέσα μου στη σχέση μεταξύ των δακτύλων μου και του πιάνου, την οποία κατέγραψα στο iPhone μου».
Ένας καλλιτέχνης που εργάζεται πάνω σε μια πολυμεσική απόδοση μιας μαργαρίτας gloriosa περιέγραψε: «Η περιέργεια παρήγαγε δοκιμές διαφόρων μέσων για το αποτέλεσμα. Η επείγουσα ανάγκη τροφοδότησε την πρόοδο και η ένταση οδήγησε σε ώρες συγκεντρωμένης εργασίας για να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα».
Πέρα από την παραγωγή ενός έργου, τα συναισθήματα μπορούν να διοχετευτούν προς τους άλλους που συμμετέχουν στη δημιουργική προσπάθεια, όπως περιγράφει ένας χορογράφος: «Προσπάθησα να διοχετεύσω τα αρνητικά μου συναισθήματα σε εποικοδομητική ανατροφοδότηση για τους ηθοποιούς μου και άφησα τη χαρά μου να λάμψει τις ημέρες που ένιωθα καλά».
Αυτή η διοχέτευση των συναισθημάτων μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες. Για παράδειγμα, οι επιχειρηματίες που είναι σε θέση να προβάλλουν ενθουσιασμό (μέσω ζωηρών εκφράσεων του προσώπου, ενεργητικών κινήσεων του σώματος κ.λπ.) γίνονται αντιληπτοί ως πιο παθιασμένοι, και αυτό προβλέπει το ενδιαφέρον των δυνητικών επενδυτών.
3. Η άντληση συναισθηματικών αναμνήσεων μπορεί να βοηθήσει τη σκέψη
Στη μελέτη μας, ένας συγγραφέας που εργαζόταν πάνω σε ένα διήγημα για δύο γυναίκες σε ένα νεκροταφείο περιέγραψε: «Η πράξη της συγγραφής συχνά αισθάνεται ούτως ή άλλως μοναχική, αλλά ενώ έγραφα προσπαθούσα να αντλήσω από αυτό το συναίσθημα για να συλλάβω τη μοναξιά που ένιωθε ο καθένας από τους χαρακτήρες- προσπαθούσα να παραμείνω σε αυτό το πλαίσιο του μυαλού ενώ δούλευα πάνω στο έργο. Επίσης, θα προσπαθούσα να ανακαλέσω μνήμες από τις απώλειες της δικής μου οικογένειας για να βρω τις σωστές λεπτομέρειες για την ιστορία – ίσως να πήγαινα σε ένα νεκροταφείο για να δω τι λεπτομέρειες/αναμνήσεις θα ερχόντουσαν στο μυαλό μου. Ανακαλώντας ενεργά συναισθήματα και αναμνήσεις από εκείνες τις εποχές». Αυτή είναι η ίδια διαδικασία που χρησιμοποιούν οι ηθοποιοί όταν αντλούν από προσωπικές συναισθηματικές αναμνήσεις για να δημιουργήσουν ζωντανές και αληθοφανείς απεικονίσεις των χαρακτήρων τους.
4. Ορισμένες εργασίες μπορούν να επωφεληθούν από συγκεκριμένα συναισθήματα
Συχνά, τα δημιουργικά άτομα είναι σε θέση να επιλέγουν σε ποιες εργασίες θα εργαστούν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Οι δημιουργοί που χρησιμοποιούν τα συναισθήματα για να βοηθήσουν στην επίτευξη των στόχων τους κατανοούν τη σχέση μεταξύ των συναισθηματικών καταστάσεων και της απόδοσης και μπορούν να επιλέγουν εργασίες για να επωφεληθούν από αυτή τη σχέση.
Δεν είμαι πρωινός άνθρωπος- η ενέργειά μου είναι χαμηλή το πρωί και οι ιδέες δεν ρέουν. Αλλά σε αυτή τη χαμηλή δραστηριότητα και την κάπως γκρινιάρικη διάθεση, μπορώ να κάνω εξαιρετική δουλειά σε εργασίες που απαιτούν κριτική σκέψη, όπως η ανάγνωση των προσχεδίων των χειρογράφων μου. Η διάθεσή μου με διευκολύνει να πάρω την οπτική γωνία των πιθανών κριτών για τα χειρόγραφα, να παρατηρήσω πιθανά προβλήματα και να σκεφτώ πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν.
Παρομοίως, στη μελέτη μας, ένας συνοδός μπαλέτου που εργάζεται πάνω στη σύνθεση μουσικής για έναν χορό περιέγραψε:
Βρίσκω ότι μπορώ να φέρω τα συναισθήματά μου από το εξωτερικό σε μια τάξη, αξιολογώντας πώς αισθάνομαι εκείνη τη στιγμή και στη συνέχεια χρησιμοποιώντας τη συναισθηματική μου κατάσταση για να μετρήσω πόση από οποιαδήποτε συγκεκριμένη ενέργεια πρέπει να βγάλω προς τα έξω. Για παράδειγμα, αν αισθάνομαι πραγματικά φρέσκος και χαρούμενος στην αρχή ενός μαθήματος, οι χορευτές εκπέμπουν θετική ενέργεια, ο ήλιος έχει βγει, κ.λπ. και η κίνηση που απαιτείται είναι αργή και παρατεταμένη -ίσως και σκοτεινή- τότε πρέπει να στραφώ σκληρά ενάντια στο πώς αισθάνομαι και να φανταστώ ένα είδος πιο σκοτεινού τόπου μέσω του οποίου να διοχετεύσω τη θετική μου ενέργεια. Η μουσική που παίζω τροφοδοτείται επομένως από τη «θετική» μου ενέργεια, αλλά διοχετεύεται μέσα από ένα αυστηρό είδος ταπισερί. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα μου είναι πιο εύκολο να παίξω κάτι που να ταιριάζει με αυτή την ενέργεια.
Η ικανότητα να χρησιμοποιούμε το συναίσθημα, θετικό ή αρνητικό, ευχάριστο ή δυσάρεστο, για να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα τις εμπειρίες μας και να βοηθήσουμε τη σκέψη μας και τη λήψη αποφάσεων μπορεί να κάνει τη διαφορά μεταξύ του να αντιδρούμε στον κόσμο γύρω μας και του να είμαστε ένας ενεργός, δημιουργικός συμμετέχων σε αυτόν. Ο ψυχολόγος B. F. Skinner είπε ότι όταν κάποιος συναντά κάτι ενδιαφέρον, πρέπει να εγκαταλείψει ό,τι άλλο κάνει και να ασχοληθεί με αυτό. Για να ακολουθήσουμε αυτή τη συμβουλή, πρέπει να ακούμε και να χρησιμοποιούμε τα συναισθήματά μας. Η δημιουργικότητα μπορεί να βρίσκεται ακριβώς πίσω από το παραβάν των συναισθημάτων.
Πηγές
Cardon, M. S., Sudek, R., & Mitteness, C. (2009). The impact of perceived entrepreneurial passion on angel investing. Frontiers of Entrepreneurship Research, 29(2), 1. http://digitalknowledge.babson.edu/fer/vol29/iss2/1
Clore, G. L., Schwarz, N., & Conway, M. (1994). Affective causes and consequences of social information processing. In R. S. Wyer & T. K. Srull (eds.), Handbook of social cognition, 1, 323-417.
Ivcevic, Z., & Hoffmann, J. D. (2019). Emotions and creativity: From process to person and product. In J. C. Kaufman & R. S. Sternberg (Eds.). Cambridge Handbook of Creativity (pp. 273-295). New York: Cambridge University Press.
Martin, L. L., Ward, D. W., Achee, J. W., & Wyer, R. S. (1993). Mood as input: People have to interpret the motivational implications of their moods. Journal of personality and social psychology, 64(3), 317. https://doi.org/10.1037/0022-3514.64.3.317
