Αν έχεις έναν γονέα με μια διαταραχή άγχους, οι πιθανότητες να έχεις κι εσύ είναι μεγαλύτερες, όμως κάτι τέτοιο εξακολουθεί να είναι θέμα πιθανοτήτων.
Δεν υπάρχουν «γονίδια άγχους» τα οποία σου καθορίζουν τη μοίρα απ’ την οποία δεν μπορείς να ξεφύγεις. Πλέον υπάρχουν αποδείξεις που συνιστούν πως, όσο μεγαλώνουμε και το περιβάλλον μας αλλάζει, οι επιδράσεις των γονιδίων μας έχουν ακόμα λιγότερη επιρροή επάνω μας.
Advertisment
Μπορείς πάντα να μάθεις να διαχειρίζεσαι το άγχος σου, να το επεξεργάζεσαι και να ζεις καλά, εφόσον γνωρίζεις αν έχεις μια προδιάθεση ή τις αρνητικές του επιπτώσεις.
Ο τομέας της επιγενετικής πλέον μας λέει πως τα γονίδια είναι μόνο το ένα σκέλος της ιστορίας. Γεννιόμαστε με συγκεκριμένο DNA, το οποίο αργότερα μπορεί να μεταβληθεί μέσω των βιωμάτων μας στη ζωή και των αλληλεπιδράσεών μας με το περιβάλλον.
Συγκεκριμένα γονίδια μπορούν να ενεργοποιηθούν ή να απενεργοποιηθούν με μοριακή επεξεργασία, όπως η μεθυλίωση. Οι επιγενετικοί ερευνητές ανακαλύπτουν όχι μόνο πως τα βιώματα μπορούν να απενεργοποιήσουν τη γενετική έκφραση μέσω μεθυλίωσης, αλλά και πως η μεθυλίωση μπορεί να κληροδοτηθεί ανάμεσα στις γενιές.
Advertisment
Είναι η υπερανάλυση γενετική;
Ναι. Αλλά όχι μόνο. Η ζωή εξαρτάται και απ’ το άλλο 74%, το οποίο σημαίνει πως το περι- βάλλον μπορεί να παίξει μεγαλύτερο ρόλο. Δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά για τα γονίδιά μας, αλλά μπορούμε να κάνουμε αρκετά για όλα τα υπόλοιπα. Υπάρχουν και άλλες πηγές άγχους μέσα μας πέρα απ’ τα γονίδια.
Πολλοί από εμάς έχουμε συνηθίσει να υπεραναλύουμε, γιατί μας δίνει την ψευδαίσθηση πως κάνουμε κάτι για το πρόβλημα το οποίο σκεφτόμαστε. Επομένως, αν ο Τζέιμς ανησυχεί για την υγεία του, είναι φυσικό να θεωρεί πως αναλογιζόμενος ατέρμονα τα διάφορα αίτια και λύσεις σημαίνει πως προσπαθεί να βγάλει άκρη σχετικά με το πρόβλημά του.
Η αλήθεια όμως είναι πως η υπερανάλυση, τις περισσότερες φορές, δεν οδηγεί πουθενά, γιατί το άτομο που το πράττει παγιδεύεται σε έναν κύκλο ανάλυσης, απόρριψης και επαναξιολόγησης διαφορετικών πιθανοτήτων. Είναι σαν να ξύνουμε ένα σημείο αλλά η φαγούρα να εξακολουθεί. Μπορείς να ξυστείς για να νιώσεις μια στιγμιαία ανακούφιση, όμως αυτό δεν κάνει τη φαγούρα να φύγει.
Ένας άλλος λόγος που είναι δύσκολο να βγούμε απ’ αυτόν τον φαύλο κύκλο είναι πως το άγχος που προκαλεί την υπερανάλυση λειτουργεί με τρόπους πονηρούς και παιχνιδιάρικους, καθώς θρέφει τους χειρότερους φόβους μας. Ίσως να έχεις παρατηρήσει πως η υπερανάλυσή σου επιδεινώνεται από μερικά πολύ συγκεκριμένα εναύσματα. Αυτά μπορεί να είναι οι προσωπικές σου ανασφάλειες, οι σχέσεις σου με συγκεκριμένους ανθρώπους, η σωματική ή η πνευματική σου υγεία κλπ.
Όταν προσπαθείς να καταπνίξεις τις σκέψεις σου τη στιγμή που αυτές είναι ανεξέλεγκτες, μόνο το αντίθετο καταφέρνεις. Αρχίζεις να σκέφτεσαι ακόμα περισσότερο αυτό που σε ανησυχεί. Μπορεί να ακούγεται μια απελπιστική κατάσταση, όμως αργότερα σε αυτό το βιβλίο, θα περιγράψουμε μερικές τεχνικές τις οποίες μπορείς να αξιοποιήσεις για να βγεις απ’ αυτόν τον φαύλο κύκλο.
Τέλος, οι καθημερινές μας συνήθειες μπορούν να θρέψουν τα άγχη μας και να καταλήξουν σε υπερανάλυση με τρόπους αμυδρούς αλλά σημαντικούς. Φαινομενικά ακίνδυνες συνήθειες, όπως να τσεκάρεις συνέχεια τον λογαριασμό σου στα κοινωνικά δίκτυα, το να μην τρως αρκετά ή σωστά, το να μην πίνεις αρκετό νερό, το να μην έχεις ένα σταθερό πρόγραμμα ύπνου κ.λπ. μπορούν να επιδεινώσουν την τάση μας να υπεραναλύουμε τα πράγματα.
Απ’ όλους τους παράγοντες που αναφέραμε έως τώρα, αυτός είναι μακράν ο ευκολότερος να ελέγξουμε. Ωστόσο, η επόμενη πηγή άγχους δεν υποκύπτει στη βούλησή μας τόσο εύκολα.
Μήπως φταίει το περιβάλλον σου;
Τα γονίδιά σου ίσως σου έχουν δώσει ένα λεπτό δέρμα που καίγεται στον ήλιο πιο εύκολα απ’ ότι σε άλλους όμως το αν όντως θα καείς ή όχι δεν το αποφασίζουν τα γονίδια, αλλά ο ήλιος! Κατά τον ίδιο τρόπο, τα γονίδια μας δίνουν τη μια ή την άλλη προδιάθεση, όμως η ίδια η ζωή παίζει τον μεγαλύτερο ρόλο στην ανάπτυξη και διατήρηση του άγχους. Με άλλα λόγια, γενετική προδιάθεση + στρεσογόνα γεγονότα = υπερανάλυση.
Η κλασική άποψη έλεγε πως οι ψυχικές διαταραχές έγκεινται κυρίως μέσα στο άτομο που τις εμφανίζει. Την ευθύνη είχαν για παράδειγμα «χημικές ανισορροπίες» μέσα στον εγκέφαλο. Πλέον, όμως, κατανοούμε πως το άγχος και οι σχετικές παθήσεις ψυχικής υγείας μπορούν σίγουρα να ανακύψουν από το ότι απλώς ζούμε σε έναν υπερβολικά στρεσογόνο κόσμο.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Nick Trenton “ Stop Over Thinking” από τις εκδόσεις Ιβίσκος
