Υπάρχουν δηλητήρια που δεν σκοτώνουν αμέσως. Δεν έχουν χρώμα, ούτε μυρωδιά. Δεν σε ρίχνουν στο κρεβάτι, δεν κάνουν τους γύρω σου να ανησυχούν. Μερικά, μπορεί να τα φοράς με επιτυχία στην καθημερινότητά σου, σαν να είναι ρούχα που σου ανήκουν. Τα ψυχικά δηλητήρια δεν φωνάζουν. Είναι αυτά που μαθαίνουμε να ζούμε μαζί τους, σχεδόν σαν να τα αξίζουμε. Μπορεί να σε κάνουν να χαμογελάς όταν θέλεις να φωνάξεις. Να ζητάς έγκριση όταν θες να πεις “όχι”. Να συγκρίνεσαι, να ενοχλείσαι, να καταπιέζεσαι και όλα αυτά να μοιάζουν απλώς με “χαρακτήρας”. Όμως δεν είναι χαρακτήρας. Είναι πόνος που σιγά-σιγά, σταθερά, διαβρώνει τη ζωντάνια μας.
1. Ζήλια – Το δηλητήριο της συνεχούς σύγκρισης
Η ζήλια είναι πόνος, μια αίσθηση βαθιάς έλλειψης, σαν να λείπει κάτι ουσιώδες από εμάς που οι άλλοι έχουν. Όχι μόνο αντικείμενα ή επιτυχίες, αλλά αναγνώριση, αγάπη, ασφάλεια, ομορφιά, νόημα. Η ζήλια κρύβεται πίσω από χαμόγελα, πίσω από ένα “μπράβο” που δεν το εννοούμε. Και όσο πιο πολύ κοιτάμε έξω για να μετρήσουμε την αξία μας, τόσο λιγότερο βλέπουμε τι υπάρχει μέσα μας. Η ζήλια μας στρέφει προς τα έξω και μας κόβει από τη ρίζα μας.
Advertisment
2. Ντροπή – Όταν πιστεύουμε πως κάτι σε εμάς είναι ελαττωματικό
Η ντροπή δεν αφορά το λάθος που έκανα. Είναι η αίσθηση ότι είμαι κάτι λάθος. Είναι η πεποίθηση ότι, αν κάποιος δει ποιος είμαι πραγματικά, δεν θα με αγαπήσει. Ότι πρέπει να κρύβομαι για να ανήκω. Είναι το δηλητήριο που βάζει φίλτρο σε κάθε μας σχέση, κάθε μας σκέψη, κάθε απόφαση. Γίνεται εσωτερική φωνή που ψιθυρίζει: «Πρόσεχε πώς μιλάς, μην αποκαλυφθείς». Και κάπως έτσι, χτίζουμε τη ζωή μας πάνω στο φόβο της έκθεσης κι όχι στην αλήθεια του εαυτού.
3. Καταπίεση συναισθημάτων – Η σιωπή που πονάει
Μας έμαθαν να μη θυμώνουμε. Να μην κλαίμε. Να μη δείχνουμε αδυναμία, γιατί “έτσι είναι η ζωή”. Μας έκαναν να ντρεπόμαστε για τη συναισθηματική μας αλήθεια και μάθαμε να την καταπίνουμε.
Η καταπίεση συναισθημάτων δεν μας κάνει πιο ήρεμους αλλά πιο αποστασιοποιημένους. Μπορεί να φαίνεται σαν δύναμη, αλλά είναι ψυχική κόπωση που φοράει προσωπείο αυτοέλεγχου. Και τελικά, πληρώνεται με εσωτερική απομόνωση, σωματικά συμπτώματα, και ένα συνεχές αίσθημα ότι δεν είμαστε συνδεδεμένοι, ούτε με τον εαυτό μας, ούτε με τους άλλους.
Advertisment
4. Έλεγχος – Όταν ο φόβος ντύνεται με οργάνωση
Η ανάγκη για έλεγχο συχνά γεννιέται από την εμπειρία ότι κάτι κάποτε ξέφυγε από τα χέρια μας και μας πόνεσε. Και έτσι, το ψυχικό σύστημα οργανώνει έναν μηχανισμό. Αν προβλέψω, αν ελέγξω, αν προλάβω, ίσως να μη συμβεί ξανά. Μπορεί να μοιάζει με ευθύνη, με τελειομανία, με «φροντίδα». Αλλά πίσω από όλα αυτά, υπάρχει φόβος. Ο έλεγχος είναι άμυνα και γίνεται δηλητήριο όταν απλώνεται και στις σχέσεις μας. Όταν θέλουμε να ελέγξουμε τι αισθάνεται ο άλλος, πώς μας βλέπει, πώς θα εξελιχθεί το μεταξύ μας, κάπου εκεί, η αγάπη μετατρέπεται σε μηχανισμό.
5. Ενοχή – Η τιμωρία που κουβαλάμε εσωτερικά
Η υγιής ενοχή μπορεί να μας οδηγήσει σε μετάνοια, σε επανόρθωση, σε εξέλιξη. Η τοξική όμως, είναι διαφορετική. Είναι μόνιμη, ασαφής και καθηλωτική. Είναι η πεποίθηση ότι φταίμε ακόμα κι όταν δεν ξέρουμε ακριβώς για τι. Μπορεί να νιώθουμε ενοχές για την ευτυχία μας, για τις επιλογές μας, για το ότι δεν κάναμε αρκετά, ότι είπαμε όχι, ότι υπερασπιστήκαμε τον εαυτό μας. Και τότε η ενοχή παύει να μας κατευθύνει ηθικά και αρχίζει να μας κρατά πίσω, σαν αόρατο βάρος στην πλάτη.
Και πίσω από όλα, η ανασφάλεια
Ίσως όλα αυτά να έχουν κάτι κοινό. Την αίσθηση ότι δεν είμαστε αρκετοί. Ότι κάτι μας λείπει, κάτι πρέπει να αποδείξουμε, να διορθώσουμε, να κρύψουμε. Μια μόνιμη αγωνία μήπως φανερωθεί κάτι που μπορεί να μας εκθέσει. Μαθαίνουμε να φοβόμαστε να δείξουμε τον αληθινό εαυτό μας — όχι γιατί είναι επικίνδυνος, αλλά γιατί είναι ατελής. Και όσο πιο πολύ προσπαθούμε να κρύψουμε την εικόνα, τόσο απομακρυνόμαστε από την εσωτερική αλήθεια. Η ανασφάλεια μπορεί να είναι βαθιά ανθρώπινη — αλλά γίνεται επικίνδυνη όταν την αφήνουμε να μας καθορίζει.
Το αντίδοτο είναι η αναγνώριση
Δεν μπορούμε να θεραπεύσουμε αυτό που δεν έχουμε πρώτα τολμήσει να ονομάσουμε. Τα ψυχικά δηλητήρια δεν φεύγουν επειδή τα κατακρίνουμε. Φεύγουν όταν τα κοιτάξουμε με ειλικρίνεια. Όταν τους δώσουμε χώρο να μιλήσουν. Και κάπως έτσι, ξεκινάει η αποτοξίνωση.
Ό,τι μας δηλητηριάζει, δεν γεννήθηκε τυχαία. Κάποτε το μάθαμε, το ανεχτήκαμε, ίσως και το υιοθετήσαμε για να νιώθουμε ασφάλεια. Μα όσο το κουβαλάμε ασυνείδητα, μας στερεί τον εαυτό μας. Ίσως ήρθε η στιγμή να το αφήσουμε πίσω.
