Ο κόσμος γύρω μας αλλάζει… και αλλάζει πιο γρήγορα από ποτέ. Ζητήματα που αφορούν όλους μας, όπως η ψυχική υγεία, πριν λίγα μόλις χρόνια, δεν είχαν καν θέση στην κοινωνική συζήτηση. Σήμερα, μέσα σε δύο δεκαετίες, στην ουσία, το θέμα της ψυχικής υγείας θεωρείται ήδη παρωχημένο. Η πληροφορία και η ταχύτητα με την οποία καλούμαστε να την διαχειριστούμε, πολλές φορές μας προσπερνά. Θα έλεγε κανείς πως σήμερα αποκτούμε εύκολα τη γνώση αλλά μας λείπει η σοφία γύρω από αυτήν.
Μέσα σε όλα αυτά, βέβαια, υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που αφιερώνουν τη ζωή τους στο φως της κατανόησης και της συνειδητότητας. Ένας από αυτούς είναι ο Ιωάννης Αυγουστάτος, ψυχίατρος, ψυχοθεραπευτής και ιδρυτής της Κίνησης Πνευματικού Ακτιβισμού “ΦΩΣ ΣΕ ΔΡΑΣΗ”, ο οποίος μέσα από το έργο του δεν προσφέρει απλώς απαντήσεις, αλλά γεννά ερωτήματα που οδηγούν σε μια βαθύτερη κατανόηση της ύπαρξης.
Advertisment
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε την προσωπική ιστοσελίδα του Ιωάννη Αυγουστάτου πατώντας εδώ
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, μιλά για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ψυχική υγεία σήμερα, την ανάγκη μιας αυθεντικής προσέγγισης στην αυτογνωσία, αλλά και το ταμπού του θανάτου—ένα θέμα που, παρά την αναπόφευκτη φύση του, η κοινωνία επιμένει να αποφεύγει. Μέσα από τα λόγια του, μας προσκαλεί να αναλογιστούμε όχι μόνο πώς ζούμε, αλλά και πώς προετοιμαζόμαστε να αποδεχτούμε το αναπόφευκτο, με σοφία και εσωτερική ειρήνη.
Ας ακολουθήσουμε το μονοπάτι της σκέψης του, αναζητώντας φως στα πιο θεμελιώδη ερωτήματα της ζωής.
Advertisment
1. Κ. Αυγουστάτε, με την πολυετή εμπειρία σας ως ψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής, ποιες θεωρείτε ότι είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι σήμερα στην αναζήτηση της ψυχικής υγείας και της αυτογνωσίας;
Η αναζήτηση της ψυχικής υγείας και της αυτογνωσίας στις σύγχρονες κοινωνίες είναι γεμάτη προκλήσεις και προβλήματα. Παρότι υπάρχουν κοινά σημεία θα μου επιτρέψετε να διαχωρίσω τα δύο θέματα, παρότι έχουν κοινά σημεία.
Στον χώρο της ψυχικής υγείας υπάρχουν αρκετά εμπόδια, που δυσκολεύουν την πρόσβαση σε κατάλληλη φροντίδα. Θα αναφέρω τα κυριότερα. Αρχικά είναι το κοινωνικό στίγμα και οι προκαταλήψεις, που δυστυχώς συντηρούνται στις μέρες μας. Πολλοί άνθρωποι φοβούνται να ζητήσουν βοήθεια λόγω του κοινωνικού στίγματος, που συνδέεται με τα ψυχικά προβλήματα. Αυτό μπορεί να τους κάνει να νιώθουν ντροπή ή φόβο ότι θα κριθούν από τους γύρω τους. Σε πολλές περιοχές, ειδικά σε αγροτικές ή υποβαθμισμένες κοινότητες, η πρόσβαση σε ειδικούς ψυχικής υγείας είναι περιορισμένη. Συχνά υπάρχουν μεγάλες λίστες αναμονής, έλλειψη επαγγελματιών και ανεπάρκεια κρατικών δομών υποστήριξης.
Η ιδιωτική ψυχοθεραπεία και η ψυχιατρική φροντίδα μπορεί να είναι ακριβές, γεγονός που αποτρέπει πολλούς από το να αναζητήσουν βοήθεια. Αν και υπάρχουν δημόσιες δομές και προγράμματα υποστήριξης, πολλές φορές δεν επαρκούν για να καλύψουν τη ζήτηση. Πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν πότε και πού να ζητήσουν βοήθεια, ποια είναι τα συμπτώματα των ψυχικών διαταραχών ή τι επιλογές θεραπείας υπάρχουν. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καθυστερημένη ή και καθόλου αναζήτηση βοήθειας. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής με έντονο στρες, υπερβολική εργασία και έλλειψη ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής συμβάλλει στην επιδείνωση της ψυχικής υγείας. Πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να βρουν χρόνο για αυτοφροντίδα και θεραπεία. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να εντείνουν τα αισθήματα ανεπάρκειας, μοναξιάς και άγχους, καθώς συχνά προωθούν μη ρεαλιστικές εικόνες ζωής και κοινωνικές συγκρίσεις.
Τέλος, απουσιάζει μια ολιστική προσέγγιση της ψυχικής υγείας. Συχνά η θεραπεία εστιάζει μόνο στην φαρμακευτική αγωγή ή στη συζήτηση, χωρίς να λαμβάνει υπόψη άλλους σημαντικούς παράγοντες όπως η διατροφή, η σωματική δραστηριότητα και η κοινωνική υποστήριξη.
Τώρα, οι κύριες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι σε αναζήτηση της αυτογνωσίας, είναι οι εξής:
Ο Καταιγισμός πληροφοριών κα η Επιφανειακή «Αυτοβελτίωση». Σήμερα, η αυτογνωσία και η ψυχική υγεία έχουν γίνει δημοφιλή θέματα, αλλά πολλές προσεγγίσεις παραμένουν επιφανειακές ή εμπορικά εκμεταλλεύσιμες. Υπάρχει πληθώρα βιβλίων, σεμιναρίων και διαδικτυακών “γκουρού” που υπόσχονται εύκολες λύσεις, χωρίς πραγματική εμβάθυνση. Οι άνθρωποι κινδυνεύουν να χαθούν σε έναν λαβύρινθο πληροφοριών, χωρίς να βρουν ουσιαστική καθοδήγηση.
Η ταχύτητα και το άγχος της Καθημερινότητας. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής επιβάλλει έναν εξαντλητικό ρυθμό, γεμάτο υποχρεώσεις και περισπασμούς. Η εσωτερική εργασία απαιτεί ησυχία, ενδοσκόπηση και χρόνο, αγαθά που σπανίζουν στη σημερινή κοινωνία. Πολλοί νιώθουν πως δεν έχουν το περιθώριο να “σταματήσουν” για να ακούσουν τον εαυτό τους.
Ο φόβος της εσωτερικής σύγκρουσης. Η αυτογνωσία συχνά προϋποθέτει την αναμέτρηση με τις σκιές μας, τα τραύματα, τις αδυναμίες, τις ασυνείδητες πεποιθήσεις. Πολλοί αποφεύγουν αυτή τη διαδικασία, καθώς φοβούνται τι θα ανακαλύψουν. Προτιμούν την ψευδαίσθηση της επιφανειακής «βελτίωσης», παρά την δύσκολη αλλά απελευθερωτική διαδρομή της βαθιάς αυτογνωσίας.
Η κοινωνική Πίεση και η Ταύτιση με τους ρόλους. Η κοινωνία επιβάλλει συγκεκριμένους ρόλους και προσδοκίες (επαγγελματική επιτυχία, οικογενειακές υποχρεώσεις, κοινωνική αποδοχή). Η αυτογνωσία, όμως, απαιτεί αποστασιοποίηση από αυτούς τους ρόλους και αμφισβήτηση των κοινωνικών προγραμματισμών. Αυτό μπορεί να φέρει σύγκρουση με το περιβάλλον και να προκαλέσει αίσθημα απομόνωσης.
Η υλιστική κουλτούρα και η έλλειψη νοήματος. Ο σύγχρονος άνθρωπος διδάσκεται να κυνηγά την ύλη και την εξωτερική επιτυχία, παραμελώντας την εσωτερική του καλλιέργεια.
Όμως, χωρίς βαθύτερο νόημα και σύνδεση με κάτι ανώτερο (πνευματικότητα, φιλοσοφία, τέχνη, κοινωνική προσφορά), δημιουργείται ένα υπαρξιακό κενό, που συχνά εκδηλώνεται ως άγχος ή κατάθλιψη.
Η έλλειψη αυθεντικών Δασκάλων και πνευματικών κοινοτήτων. Η αυτογνωσία είναι μια προσωπική διαδικασία, αλλά η καθοδήγηση από αυθεντικούς δασκάλους και η συμμετοχή σε πνευματικές κοινότητες μπορεί να την κάνει πιο αποτελεσματική. Ωστόσο, σήμερα, οι πραγματικά φωτισμένοι δάσκαλοι είναι σπάνιοι, ενώ πολλές ομάδες λειτουργούν με ιδιοτελή κίνητρα ή απομακρύνονται από την ουσία της πνευματικής εργασίας.
Η αντίσταση στην αλλαγή. Η ψυχική μεταμόρφωση απαιτεί αλλαγές σε σκέψεις, συμπεριφορές και τρόπους ζωής. Οι άνθρωποι όμως είναι βαθιά δεμένοι με τις συνήθειές τους, ακόμα και αν αυτές τους βλάπτουν. Η άνεση της ρουτίνας συχνά υπερισχύει της ανάγκης για εξέλιξη.
2. Ως ιδρυτής της Κίνησης Πνευματικού Ακτιβισμού “ΦΩΣ ΣΕ ΔΡΑΣΗ”, ποιο ήταν το όραμά σας κατά την ίδρυσή της το 2014 και πώς έχει εξελιχθεί η δράση της από τότε;
Το Όραμα του ΦΩΣ ΣΕ ΔΡΑΣΗ ήταν η δημιουργία μιας ολοκληρωμένης εναλλακτικής πρότασης, στο παγκοσμιοποιημένο καταναλωτικό-εγωκεντρικό μοντέλο ζωής και η επινόηση των μέσων και της στρατηγικής, για την υλοποίησή της. H μεγαλύτερη φιλοδοξία μας ήταν να συμβάλλουμε στη δημιουργία μιας συνειδητής ομάδας ενεργών πολιτών, που να ενσαρκώνουν ένα νέο φωτεινό παράδειγμα ατομικής και κοινωνικής ζωής, που ονομάζουμε Ευτοπία. Αυτά τα δέκα χρόνια, από την ίδρυσή της, η Κίνηση προσέλκυσε νέους ενθουσιώδεις πνευματικούς ακτιβιστές, πάμπολλους φίλους σε Ελλάδα και εξωτερικό, ενεργοποίησε σημαντικές θεματικές ομάδες και διοργάνωσε πλήθος αφυπνιστικών εκδηλώσεων.
Δείτε περισσότερα για την κίνηση ΦΩΣ ΣΕ ΔΡΑΣΗ εδώ
Με την ευκαιρία θέλω να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου σε όλους τους επιφανείς και αφανείς εθελοντές της Κίνησης, γιατί χωρίς την βοήθειά τους τίποτα από όλα αυτά δεν θα είχε πραγματοποιηθεί! Τα περισσότερα από τα σχέδια που υπήρχαν αρχικά μόνο στην φαντασία μας, σήμερα έχουν υλοποιηθεί και βρίσκονται σε συνεχή ανάπτυξη! Τι να πρωτοαναφέρει κανείς; Τα νέα Φιλοσοφικά Καφενεία, που λειτουργούν με επιτυχία στην Καρδίτσα, το Αγρίνιο, την Κόρινθο και τα Χανιά; Τις νέες εκδόσεις μας; Τον Αφυπνιστικό κινηματογράφο, που έχει γνωρίσει μοναδική ανταπόκριση; Το Δρομικό Φως που έχει πραγματοποιήσει πλήθος ορειβατικών, αθλητικών και φυσιολατρικών εξορμήσεων; Το Αφυπνιστικό Ραδιόφωνο με τις πρωτοποριακές παραγωγές του; Το Αφυπνιστικό Θέατρο με τις ποικίλες δράσεις του και την πολύ επιτυχημένη παράσταση του περασμένου Ιουνίου (Δείτε περισσότερα εδώ); Το Εικαστικό Φως, με τις πολύ ενδιαφέρουσες επισκέψεις σε μουσεία, εκθέσεις και αρχαιολογικούς χώρους;
3. Στο τελευταίο σας βιβλίο “Μαθήματα Ζωής από τη Μελέτη Θανάτου” αναφέρεστε στο ταμπού του θανάτου. Γιατί πιστεύετε ότι η κοινωνία αποφεύγει να μιλά για το τέλος της ζωής και ποιες είναι οι επιπτώσεις αυτής της άρνησης;
Αυτή η αποφυγή μπορεί να οφείλεται σε διάφορους λόγους:
Κατ’ αρχάς είναι ο φόβος του αγνώστου. Ο θάνατος είναι ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της ανθρώπινης ύπαρξης. Η αβεβαιότητα σχετικά με το τι συμβαίνει μετά τον θάνατο μπορεί να προκαλεί άγχος και φόβο. Σε πολλές κουλτούρες, ο θάνατος θεωρείται ταμπού ή ακόμα και κάτι που δεν πρέπει να αναφέρεται ανοιχτά, καθώς συνδέεται με δεισιδαιμονίες ή δογματικές θρησκευτικές πεποιθήσεις.
Οι σύγχρονες κοινωνίες, ειδικά στη Δύση, δίνουν μεγάλη έμφαση στη νεότητα, την παραγωγικότητα και την ατομική επιτυχία. Ο θάνατος θεωρείται το απόλυτο “τέλος” και δεν ταιριάζει με την κουλτούρα της συνεχούς ανάπτυξης και βελτίωσης.
Οι άνθρωποι που έχουν βιώσει την απώλεια αγαπημένων τους προσώπων συχνά δυσκολεύονται να συζητήσουν το θέμα, καθώς τους φέρνει αντιμέτωπους με τη θλίψη και τις αναμνήσεις τους. Σημαντική αιτία της αποφυγής είναι και η έλλειψη εκπαίδευσης για το τέλος της ζωής. Η κοινωνία δεν μας προετοιμάζει για τον θάνατο, ούτε μας διδάσκει, πώς να τον διαχειριστούμε συναισθηματικά. Αυτό οδηγεί σε μια γενικευμένη αποφυγή της συζήτησης. Ελπίζω το βιβλίο μου και τα ειδικά σεμινάρια που διοργανώνουμε να καλύψουν, σε κάποιο βαθμό, αυτή την έλλειψη.
Οι επιπτώσεις αυτής της άρνησης είναι πολλές και σημαντικές. Η αποφυγή της συζήτησης για τον θάνατο μπορεί να εντείνει το άγχος του θανάτου, καθώς το κάνει να φαίνεται ακόμα πιο τρομακτικό και ξένο. Πολλοί άνθρωποι δεν προετοιμάζονται για το τέλος της ζωής τους, με αποτέλεσμα να αφήνουν οικονομικά και νομικά θέματα άλυτα, δημιουργώντας επιπλέον βάρος στους οικείους τους.
Η απουσία ανοιχτής συζήτησης για τον θάνατο καθιστά πιο δύσκολη την επεξεργασία του πένθους, καθώς οι άνθρωποι δεν ξέρουν πώς να εκφράσουν τη θλίψη τους. Οι άνθρωποι που βιώνουν την απώλεια συχνά αισθάνονται απομονωμένοι, επειδή η κοινωνία δεν τους παρέχει χώρο και υποστήριξη για να εκφράσουν τη θλίψη τους. Ο θάνατος μπορεί να αποτελέσει έναυσμα για βαθύτερο στοχασμό σχετικά με το νόημα της ζωής. Η αποφυγή του σημαίνει ότι πολλοί άνθρωποι δεν αναλογίζονται τι είναι πραγματικά σημαντικό για αυτούς.
4. Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτή την άρνηση;
Μιλώντας για τον θάνατο με φυσικότητα, όπως μιλάμε για κάθε άλλο στάδιο της ζωής. Μέσω της ειδικής εκπαίδευσης, σε σχολεία και πανεπιστήμια. Δημιουργώντας ένα κοινωνικό πλαίσιο και υποστηρικτικές ομάδες, που να αποδέχεται το πένθος και να ενθαρρύνει την έκφραση των συναισθημάτων. Αντιμετωπίζοντας τον θάνατο ως μέρος της ζωής, μπορούμε να βρούμε μεγαλύτερο νόημα και σκοπό στην καθημερινότητά μας. Αν και σε πολλούς φαίνεται δύσκολο, το γνωρίσουμε σε βάθος το μυστήριο του θανάτου μπορεί να μας βοηθήσει να ζήσουμε μια πιο συνειδητή και ουσιαστική ζωή.
5. Τι ήταν αυτό που σας οδήγησε στη μελέτη του θανάτου και πώς αυτή η αναζήτηση άλλαξε τη δική σας αντίληψη για τη ζωή;
Το μυστήριο του θανάτου με απασχολούσε από πολύ μικρή ηλικία, χωρίς να μου δημιουργεί φόβο. Στα φοιτητικά χρόνια, στη Ρώμη, παράλληλα με τις ιατρικές σπουδές μου, επιδόθηκα στη μελέτη φιλοσοφικών, μεταφυσικών και παραψυχολογικών ζητημάτων, που είχαν στο επίκεντρο τα μυστήρια της ζωής και του θανάτου. Εκείνη ακριβώς την εποχή μου δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσω γονείς, που είχαν χάσει τα παιδιά τους και αναζητούσαν παρηγοριά. Έτσι προσφέρθηκα να καθοδηγήσω μια ομάδα ψυχολογικής υποστήριξης των πενθούντων, που εξελίχθηκε στην πρώτη ομάδα αυτογνωσίας που συντόνισα και η εμπειρία της ήταν σταθμός για μένα.
Μετά την επιστροφή μου στην Ελλάδα, διαπιστώνοντας ότι, σε αντίθεση με την Ιταλία, υπήρχε ένα τεράστιο κενό τεκμηριωμένης και αξιόπιστης ενημέρωσης, αφιέρωσα επτά μήνες (Σεπτέμβριος 2004 έως και Μάρτιος 2005) των εβδομαδιαίων, ζωντανών τηλεοπτικών μου εκπομπών, στο Κανάλι των Οικολόγων (ΤΗΛΕΦΩΣ), στο θέμα του θανάτου και της αθανασίας της ψυχής, μοιραζόμενος τις γνώσεις και τις εμπειρίες, που είχα αποκομίσει τα προηγούμενα χρόνια της έρευνας. Ακολούθησε το 2013, μια σειρά εβδομαδιαίων μαθημάτων, στο Λαϊκό Πανεπιστήμιο της Αγίας Παρασκευής, με γενικό τίτλο: “Ψυχοπαθολογία του πένθους και της απώλειας”. Σημαντική ήταν και η εθελοντική συνεργασία μου με το Κέντρο Καρκινοπαθών Κ.Ε.Φ.Ι., από το οποίο αποκόμισα σπουδαία μαθήματα ανθρωπιάς.
Θέλοντας να υποστηρίξω, όσο καλύτερα γίνεται, τους πενθούντες, δημιούργησα, στη συνέχεια, μια δημόσια ομάδα στο Facebook, που λέγεται «Η ΖΩΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΩΛΕΙΑ». Μετά από αυτές και πολλές άλλες πολύτιμες εμπειρίες, ωρίμασε η σκέψη να γράψω ένα βιβλίο, που αφ’ ενός να σπάσει την ««συνωμοσία της σιωπής» και αφ’ ετέρου να αναδείξει τα μαθήματα ζωής, που όλοι μπορούμε να αποκομίσουμε από την μελέτη του μυστηρίου του θανάτου. Η μελέτη του θανάτου έχει εμπλουτίσει σημαντικά την δική μου ζωή, γιατί της έχει δώσει βάθος και ουσιαστικό νόημα. Ζω γαλήνια την κάθε στιγμή με ευγνωμοσύνη και θέληση προσφοράς.
Ο Ιωάννης Αυγουστάτος διοργανώνει ένα βιωματικό τριήμερο Retreat Αυτογνωσιακής Ψυχοθεραπείας, που εξερευνά το μυστήριο της ζωής και του θανάτου. Δείτε περισσότερα εδώ
6. Αναφέρεστε στην έννοια του “ευ θνήσκειν”. Τι σημαίνει για εσάς ο καλός θάνατος και πώς μπορούμε να προετοιμαστούμε γι’ αυτόν;
Η προετοιμασία για τον θάνατο δεν αφορά αποκλειστικά τη διαδικασία της εγκατάλειψης του φυσικού σώματος στο μέλλον, αλλά της απάρνησης κάθε εξωτερικής και ψυχολογικής ταύτισης. Ο σοφός πεθαίνει κάθε μέρα και ξαναγεννιέται κάθε στιγμή στο αιώνιο Παρόν. Μόνο έτσι υπερβαίνεται το νεκρό παρελθόν και η ζωή διατηρείται πάντα δροσερή, αθώα και γεμάτη θαύματα! Με αυτόν τον τρόπο, αναγεννημένος πνευματικά, είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τελικά και την εγκατάλειψη του σαρκικού οχήματος. Ο αληθινός διαλογισμός είναι μια τέχνη «θανάτου», απέκδυσης από όλα τα προσωπεία, τις ψευδαισθησιακές ταυτίσεις, τις ανεκπλήρωτες επιθυμίες και τις υλικές κατακτήσεις, για να αναδυθεί η πνευματική Ουσία.
7. Αν μπορούσατε να μεταφέρετε ένα μήνυμα σε όσους φοβούνται τον θάνατο, ποιο θα ήταν αυτό;
Θα χρησιμοποιούσα την ρήση του Ευαγγελίου «Γνωρίστε την αλήθεια, και η αλήθεια θα σας ελευθερώσει». Το εξουσιαστικό σύστημα, οικονομικο-πολιτικό και θρησκευτικό, έχει κάθε λόγο να κρατά τους ανθρώπους στην άγνοια και να τους διοικεί χρησιμοποιώντας την παραπληροφόρηση, τον κατασκευασμένο φόβο και την απατηλή ελπίδα. Ο φόβος παράγεται από την άγνοια και η αλήθεια που αντλείται από την τεκμηριωμένη έρευνα και την προσωπική εμπειρία διαλύει κάθε φόβο. Το ζητούμενο δεν είναι να ασπαστούμε αβίαστα μια ακόμα ανακουφιστική θεωρία ή να πιστέψουμε τις ξένες μαρτυρίες, αλλά να αναζητήσουμε βαθιά και βιωματικά την αλήθεια. Η αλήθεια που ελευθερώνει δεν μπορεί να είναι δανεική, αλλά μόνο προσωπική κατάκτηση, μέσα από μακρά και επίπονη πορεία έρευνας.
