Η αυτοκριτική είναι το μέσον για να φτάσει κανείς στην αυτογνωσία. Η αυτογνωσία, με τη σειρά της, είναι η αρχή για την αυτοβελτίωση.
Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η υπέρβαση του “εγώ” και η προσέγγιση της αντικειμενικότητας. Η διαδικασία αυτή, βέβαια, βρίσκεται σε κόντρα με τις οντολογικές και εγγενείς μεροληψίες της ανθρώπινης φύσης. Είναι, λοιπόν, μια προσπάθεια που υπερβαίνει τη φύση του “εγώ”, κι αυτό την καθιστά εξαιρετικά δύσκολη.
Advertisment
Η (επι)κοινωνία μπορεί να λειτουργήσει εποικοδομητικά στη διαδικασία αυτή αν, και μόνο αν, θέσουμε ανάμεσα σ’ αυτήν και το “εγώ” έναν “μεγεθυντικό φακό”, που θα μας βοηθήσει να δούμε καλύτερα τη συμπεριφορά των “άλλων”. Για να συμβεί αυτό, είναι αναγκαίο να γίνει κατανοητό πως θα πρέπει να υπάρχει μια τάση, από πλευράς του “εγώ”, να συνηγορήσει υπέρ των “άλλων”. Με τον τρόπο αυτόν, γίνεται το πρώτο βήμα προς την υπέρβαση, ενώ ταυτόχρονα επιτυγχάνεται το “γνώθι σαυτόν”. Κοιτάζοντας, δηλαδή, τον εαυτό μας μέσα από τα μάτια των άλλων, και προσπαθώντας να δικαιολογήσουμε τις στάσεις τους.
Βέβαια, η διαδικασία αυτή ενέχει τον κίνδυνο υπονόμευσης της προσωπικότητας και της αυτό-εικόνας, αν η αυτοκριτική δεν γίνει με ορθό τρόπο. Αν δηλαδή επιδοθούμε σε μια προσπάθεια επίκρισης κάθε συμπεριφοράς μας, χωρίς να εξεταστούν ορθά οι αντικειμενικές συνθήκες που μας οδήγησαν σ’ αυτές. Από την άλλη, μια μη ορθή εξέταση των αιτιών της συμπεριφοράς μας, μπορεί να μας οδηγήσει στην υπερεκτίμηση του “εγώ”. Και στις δύο περιπτώσεις η απόπειρα αυτοκριτικής όχι μόνο αποτυγχάνει παταγωδώς, αλλά οδηγεί είτε στην υπονόμευση του “εγώ”, είτε στην υπερεκτίμησή του, γεγονός που δεν εξυπηρετεί το σκοπό της αυτοβελτίωσης.
Οι κίνδυνοι αυτοί είναι αποτέλεσμα της μη υπέρβασης των εγγενών μας μεροληψιών. Όταν δηλαδή η προϋπόθεση του σχήματος «Αυτοκριτική – (Αυτογνωσία) – Αυτοβελτίωση» δεν είναι η προσπάθεια προσέγγισης της αντικειμενικότητας, αλλά η ριγμάτωση της αυτο-εικόνας μέσα από την απόλυτη συνταύτιση με τις απόψεις των “άλλων”, ή ο υποκειμενισμός.
Advertisment
Το ρίσκο τούτο είναι το μόνο στοίχημα για την ορθή κι επιτυχημένη προσπάθεια αυτοβελτίωσης. Ταυτόχρονα, είναι αποτέλεσμα του τρόπου λειτουργίας οντολογικών μηχανισμών της ανθρώπινης προσωπικότητας, των μηχανισμών προστασίας του “Εγώ”.
Η διαφοροποίηση έγκειται στο γεγονός ότι στην πρώτη περίπτωση, της υπονόμευσης του “εαυτού”, οι Μηχανισμοί δεν λειτουργούν ορθολογικά, δηλαδή στη βάση της σχέσης (Όφελος > Κόστος), αλλά αντίστροφα. Έτσι, γίνεται αντιληπτό ότι η αυτοβελτίωση αποτελεί ένα μεγάλο και δύσκολο εγχείρημα, οι συνέπειες του οποίου μπορεί να αποβούν μοιραίες, σε περίπτωση μη ορθολογικής προσέγγισής της αυτοκριτικής, αλλά και στην περίπτωση απόλυτου ορθολογισμού.
Η αυτοβελτίωση, λοιπόν, μέσα από την υπέρβαση της ανθρώπινης οντολογίας-φύσης, είναι το μέσον για την βελτίωση ολόκληρης της Κοινωνίας αν, και μόνο αν, όλα τα μέλη της συλλογικότητας παλέψουν γι’ αυτήν.
Μπαρμπαγιάννης Α. Ευστάθιος – Μεταπτυχιακός Φοιτητής – Ερευνητής στο «Εργαστήρι Στρατηγικής Επικοινωνίας & Μ. Ενημέρωσης». Photo: Author/Depositphotos
