Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί κάποιοι άνθρωποι νομίζουν ότι είναι πολύ καλοί σε κάποια πράγματα, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι; Ή γιατί τείνουν να υποτιμούν τις ικανότητες εκείνων που είναι πραγματικά ικανοί; Για παράδειγμα, ένας συνάδελφος μπορεί να επιμένει ότι αναλαμβάνει πάντα το προβάδισμα στις παρουσιάσεις, ακόμη και αν δεν είναι πολύ ικανός στη δημόσια ομιλία ή στην εξήγηση εννοιών με σαφήνεια.
Μπορεί να αμφισβητούν τις δεξιότητες ενός άλλου συναδέλφου που είναι στην πραγματικότητα πολύ πιο ικανός από αυτούς. Στην πραγματικότητα, παρά τις ελλείψεις τους σε αυτές τις δεξιότητες, μπορεί να υπερηφανεύονται ότι είναι εξαιρετικοί σε αυτά τα καθήκοντα. Αυτού του είδους οι καταστάσεις μπορεί να σας κάνουν να αναρωτιέστε πώς είναι δυνατόν να πιστεύουν ότι αυτό είναι αλήθεια.
Advertisment
Ωστόσο, στην πραγματικότητα δεν είναι ασυνήθιστο οι άνθρωποι να υπερεκτιμούν την ικανότητά τους σε δεξιότητες στις οποίες είναι αρκετά ανίκανοι – και να προεξοφλούν την ικανότητα εκείνων που είναι πραγματικοί ειδικοί. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται Dunning-Kruger – και είτε το συνειδητοποιείτε είτε όχι, είναι παντού γύρω σας.
Ο προϊστάμενός σας μπορεί να έχει πάει σε ένα σεμινάριο μάρκετινγκ και τώρα να είναι σίγουρος ότι είναι πιο ενημερωμένος από όλη την ομάδα μάρκετινγκ μαζί. Η αδελφή σας μπορεί να έχει παρακολουθήσει μερικά χρόνια ισπανικά στο πανεπιστήμιο, αλλά τώρα θεωρεί ότι μιλά άπταιστα, παρόλο που μετά βίας μπορεί να αρθρώσει μερικές συνεκτικές προτάσεις. Ο καλύτερός σας φίλος μπορεί να πιστεύει ότι είναι καταπληκτικός στη ζαχαροπλαστική, αλλά στην πραγματικότητα τα κέικ του βγαίνουν σαφώς κατώτερα των περιστάσεων.
Φαίνεται εξαιρετικά παράξενο, αλλά είναι πολλοί εκείνοι που έχουν την τάση να πιστεύουν ότι είναι καλύτεροι σε πράγματα από ό,τι είναι στην πραγματικότητα, ιδιαίτερα εκείνοι που έχουν αρκετά χαμηλό επίπεδο δεξιοτήτων στον συγκεκριμένο τομέα. Και υποτιμούν τις δεξιότητες εκείνων που είναι πολύ καλύτεροι από αυτούς. Πρόκειται για ένα είδος γνωστικής προκατάληψης που μας ξεγελά ώστε να διογκώνουμε την αντίληψή μας για το δικό μας επίπεδο δεξιοτήτων.
Advertisment
Το φαινόμενο Dunning-Kruger εξηγεί την τάση των ανθρώπων, που έχουν χαμηλή επάρκεια σε κάτι, να πιστεύουν ότι είναι στην πραγματικότητα ειδικοί. Είναι περίπου σαν να πηγαίνει ένα μικρό παιδί σε ένα μάθημα φλάουτου, σε ένα μάθημα skateboard ή σε μια προπόνηση καράτε και στη συνέχεια να δηλώνει εμφατικά ότι είναι πλέον ο απόλυτα καλύτερος, σπουδαιότερος, πιο απίστευτος φλαουτίστας, skateboarder ή δάσκαλος του καράτε στον κόσμο. Δεν είναι, φυσικά, αλλά οι λίγες γνώσεις τους, σε συνδυασμό με τον ενθουσιασμό, τους κάνουν να πιστεύουν ότι είναι.
Με τα μικρά παιδιά είναι κατανοητό – είναι επίσης πιθανό να πιστεύουν ότι μπορούν να μπουν στο NBA, να κερδίσουν ένα χρυσό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες, να πρωταγωνιστήσουν στον κινηματογράφο, να γίνουν σταρ του YouTube, να αναπτύξουν μια θεραπεία για τον καρκίνο, να ζωγραφίσουν την επόμενη «Μόνα Λίζα» και να γίνουν υπερήρωες. Τα παιδιά κάνουν μεγάλα όνειρα, υπερεκτιμούν τις ικανότητές τους και έχουν από τη φύση τους διογκωμένο εγωισμό. Αλλά ενώ είναι χαριτωμένο και αναπτυξιακά κατάλληλο στα παιδιά, το φαινόμενο Dunning-Kruger συμβαίνει και στους ενήλικες.
Ποιος προσδιόρισε το φαινόμενο Dunning-Kruger
Αυτή η γνωστική προκατάληψη της κοινωνικής ψυχολογίας περιγράφηκε για πρώτη φορά σε μια σημαντική εργασία των David Dunning και Justin Kruger το 1999. Οι ψυχολόγοι του Πανεπιστημίου Cornell διεξήγαγαν έρευνα σχετικά με το πώς οι άνθρωποι αξιολογούσαν τις επιδόσεις τους σε τεστ σε διάφορα θέματα, όπως η γραμματική, η λογική και η αίσθηση του χιούμορ.
Στη συνέχεια, συνέκριναν την αυτοαξιολόγηση των υποκειμένων με τις πραγματικές βαθμολογίες τους σε αυτά τα τεστ. Διαπίστωσαν ότι τα άτομα με τις χαμηλότερες ικανότητες είχαν την τάση να διογκώνουν τις ικανότητές τους περισσότερο σε σχέση με τα άτομα με υψηλότερες ικανότητες.
Τα ευρήματά τους ονομάστηκαν στη συνέχεια φαινόμενο Dunning-Kruger. Έχουν γίνει πολυάριθμες μεταγενέστερες μελέτες που αναπαράγουν τα αποτελέσματά τους, δείχνοντας ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να είναι κακός στο να αξιολογεί αντικειμενικά τις ικανότητές του. Είναι ενδιαφέρον ότι ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι το φαινόμενο αυτό είναι πιο εμφανές μεταξύ των ατόμων που ζουν σε δυτικούς πολιτισμούς.
Αιτίες του φαινομένου Dunning-Kruger
Τι προκαλεί λοιπόν το φαινόμενο Dunning-Kruger; Οι ερευνητές δεν έχουν ακριβή απάντηση, αλλά υπάρχουν πολλές θεωρίες και τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι παίζουν ρόλο πολλές αλληλεπικαλυπτόμενες επιρροές.
Δεν έχει να κάνει με τη νοημοσύνη
Κατ’ αρχάς, είναι χρήσιμο να κατανοήσουμε ότι αυτή η γνωστική προκατάληψη δεν έχει να κάνει με το ότι δεν είστε αρκετά έξυπνοι ώστε να γνωρίζετε ότι δεν είστε ικανοί σε κάτι. Και δεν σημαίνει ότι στερείστε νοημοσύνης συνολικά. Και ναι, οι έξυπνοι άνθρωποι, ακόμη και οι πολύ, πολύ έξυπνοι άνθρωποι μπορούν επίσης να εμπλακούν στο φαινόμενο Dunning-Kruger. Αντίθετα, πρόκειται για την ικανότητα ενός ατόμου να κρίνει με ακρίβεια τις ικανότητές του και να βλέπει τον εαυτό του με κριτική ματιά, κάτι που έχει να κάνει περισσότερο με την αυτογνωσία και τον αυτοαναστοχασμό παρά με την ευφυΐα.
Μη ρεαλιστική αυτοαντίληψη
Έτσι, όταν οι άνθρωποι επηρεάζονται από το φαινόμενο Dunning-Kruger, αυτό που πραγματικά βιώνουν είναι μη ρεαλιστική αυτοεκτίμηση και φτωχά επίπεδα αυτογνωσίας. Το άτομο αντιλαμβάνεται ότι είναι πιο έξυπνο, πιο ικανό ή πιο αποτελεσματικό από ό,τι είναι πραγματικά. Αυτό μπορεί να συμβεί για διάφορους λόγους, όπως η φτωχή αυτοπαρατήρηση, η υποκειμενικότητα, η προκατάληψη επιβεβαίωσης, ο ευσεβής πόθος, η υπερβολική αυτοπεποίθηση ή ο διογκωμένος εγωισμός. Ή απλώς δεν έχουν τίποτα για να συγκρίνουν το επίπεδο των δεξιοτήτων τους, οπότε δεν έχουν πραγματική αίσθηση του πόσο καλύτεροι ή γνώστες μπορεί να είναι οι άλλοι.
Έλλειψη ανατροφοδότησης
Επιπλέον, οι ερευνητές επισημαίνουν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δέχονται πολύ λίγη εποικοδομητική κριτική σχετικά με τις ικανότητές τους. Με άλλα λόγια, συνήθως δεν ακούνε χρήσιμη ανατροφοδότηση από άλλους που μπορεί να έχουν περισσότερες γνώσεις σε έναν συγκεκριμένο τομέα. Η λήψη αυτής της ανατροφοδότησης θα μπορούσε να τους καθοδηγήσει προς μια πιο ρεαλιστική εκτίμηση των πραγματικών τους ικανοτήτων. Ωστόσο, οι άνθρωποι συχνά διστάζουν να επισημάνουν τις αδυναμίες των άλλων.
Υπερβολική αυτοπεποίθηση
Η αυτοπεποίθηση, η δύναμη της θέλησης και η επιμονή είναι ιδιότητες που μπορούν να μας βοηθήσουν να πετύχουμε. Ωστόσο, αν έχετε υπερβολική πίστη στον εαυτό σας, μπορεί να είστε ιδιαίτερα επιρρεπείς στο να έχετε μη ρεαλιστικές εκτιμήσεις για τις ικανότητές σας. Η έννοια του «προσποιήσου μέχρι να τα καταφέρεις» μπορεί επίσης να τροφοδοτεί το φαινόμενο Dunning-Kruger. Η ιδέα του faking it σας κάνει να βασίζεστε στην αυτοπεποίθηση και απλά να το επιδιώκετε, ό,τι κι αν είναι αυτό μέχρι να επιτύχετε επάρκεια. Ωστόσο, η διαφορά είναι ότι οι άνθρωποι που βιώνουν το φαινόμενο Dunning-Kruger στην πραγματικότητα πιστεύουν ότι τα έχουν ήδη «καταφέρει» πολύ πριν το κάνουν πραγματικά. Κατά μία έννοια, το πρόσωπο που ξεγελούν είναι ο ίδιος τους ο εαυτός.
Πώς να αποφύγουμε το φαινόμενο Dunning-Kruger
Οι γνωστικές προκαταλήψεις κάθε είδους είναι δύσκολο να αποφευχθούν. Ωστόσο, η επίγνωσή τους και η προσπάθεια αποφυγής και υπέρβασης της δύναμής τους είναι ένας βασικός τρόπος για την επίτευξη αυτών των στόχων. Το να γνωρίζουμε απλώς ότι το μυαλό μας συχνά προσπαθεί να μας κάνει να νιώθουμε πιο ικανοί από ό,τι πραγματικά είμαστε, ειδικά όταν στην πραγματικότητα είμαστε αρκετά κατώτεροι των περιστάσεων, μπορεί να βοηθήσει στην αποδυνάμωση αυτής της ψυχολογικής ψευδαίσθησης.
Ο τακτικός έλεγχος των επιπέδων δεξιοτήτων σας και του πώς πραγματικά συγκρίνεστε με τους άλλους σε αυτούς τους συγκεκριμένους τομείς βοηθά επίσης. Ζητήστε (και ακούστε) τα σχόλια των άλλων. Χρησιμοποιήστε τις δεξιότητες λογικού συλλογισμού σας για να σας βοηθήσουν να προσδιορίσετε τι μπορεί να χρειάζεται ή να μην χρειάζεται να δουλέψετε.
Μπορείτε επίσης να επιδιώξετε να συντονιστείτε με τα μη λεκτικά τους σήματα για να αξιολογήσετε τι πραγματικά σκέφτονται οι άνθρωποι για το επίπεδο των ικανοτήτων σας. Επίσης, ανεξάρτητα από τις δικές σας πραγματικές ικανότητες, μπορείτε πάντα να εργάζεστε προς τη βελτίωση. Έτσι, συνεχίστε να επικεντρώνεστε στην ενίσχυση των γνώσεων και των δεξιοτήτων σας και στην καλλιέργεια των ταλέντων σας.
Επίσης, είναι σημαντικό να έχουμε έναν μικρό βαθμό ταπεινοφροσύνης και να είμαστε ανοιχτοί στην ιδέα ότι μπορεί να μην είμαστε πάντα ο καλύτερος κριτής των ικανοτήτων μας. Και σημειώστε ότι μέρος του φαινομένου Dunning-Kruger είναι η υποτίμηση των ικανοτήτων των άλλων.
Έτσι, επιδιώξτε να είστε πιο αντικειμενικός και εκτιμητικός κριτής των ταλέντων και των άλλων. Αναζητήστε εκείνους που φαίνονται να είναι ειδικοί, αναζητώντας συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, όπως το να έχουν περάσει χρόνια αναπτύσσοντας τις ικανότητές τους, να έχουν γράψει ένα βιβλίο για το θέμα, να χαίρουν ευρείας εκτίμησης ή να έχουν λάβει βραβεία ή άλλες διακρίσεις, για να αξιολογήσετε τον εαυτό σας σε αυτά και επίσης να μάθετε από αυτά.
Πηγή:
goalcast.com/dunning-kruger-effect
