Ο πατέρας μου πέθανε από καρκίνο 3 ημέρες μετά τα 51α γενέθλιά του. Ήμουν 14 ετών τότε. Ένιωθα άγχος πολύ πριν από το θάνατό του, οπότε η απώλειά του δεν ήταν η απόλυτη αιτία των προβλημάτων ψυχικής μου υγείας. Παρόλα αυτά, ο θάνατός του πρόσθεσε ένα διαφορετικό επίπεδο στα άγχη μου.
Ως μικρό παιδί, ανησυχούσα μήπως καεί το σπίτι μας, ξεσπάσει πόλεμος ή κάποιος εισβάλει στο σπίτι μας. Μετά τον θάνατό του, προστέθηκαν στο μείγμα διαφορετικές μορφές άγχους – πρώτα κυρίως σχετικά με τη δική μου υγεία και σήμερα επίσης σχετικά με την υγεία και την ασφάλεια των αγαπημένων μου προσώπων.
Advertisment
Για τους περισσότερους ανθρώπους, η απώλεια ενός γονέα – είτε σε νεαρή ηλικία είτε ως ενήλικας – είναι ένα γεγονός που αλλάζει τη ζωή και μπορεί να επηρεάσει την ψυχική ευεξία βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.
Πώς επηρεάζει ο θάνατος ενός γονέα την ψυχική υγεία
Το πένθος είναι μια προσωπική διαδικασία, και όπως τα συναισθήματα μετά την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο, έτσι μπορεί να διαφέρουν και οι επιπτώσεις στην ψυχική υγεία. Ο τρόπος με τον οποίο επηρεάζεται η ψυχική υγεία από την απώλεια μπορεί να εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως
– την ηλικία του γονέα όταν πέθανε
Advertisment
– την αιτία του θανάτου (παρατεταμένη ασθένεια, απροσδόκητος, βίαιος)
– την ηλικία του παιδιού όταν πέθανε ο γονέας
– τη σχέση με τον γονέα
– προϋπάρχουσες συνθήκες ψυχικής υγείας
– προηγούμενη έκθεση σε τραύμα, συμπεριλαμβανομένων άλλων απωλειών
– έλλειψη οικογενειακής ή κοινωνικής υποστήριξης
– άλλοι στρεσογόνοι παράγοντες της ζωής που προστίθενται στο πένθος, όπως η απώλεια της εργασίας ή μιας σημαντικής σχέσης.
Η έρευνα του 2021 δείχνει ότι η απώλεια ενός γονέα από εξωτερικά αίτια – ιδιαίτερα αυτοκτονία, τυχαία πτώση ή δηλητηρίαση – μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στην ψυχική υγεία, αυξάνοντας τις πιθανότητες του παιδιού να αναπτύξει δυσκολίες στην ψυχική του υγεία όπως: καταθλιπτικές διαταραχές, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές χρήσης ουσιών, αναπτυξιακές διαταραχές, συμπεριφορικές και συναισθηματικές διαταραχές, ψυχωτικές διαταραχές, διπολική διαταραχή και διαταραχές προσωπικότητας.
Μάλιστα, ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να αναπτύξουν διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) ως αποτέλεσμα της απώλειας ενός γονέα – ειδικά αν η απώλεια του γονέα είναι τραυματική. Εκ των υστέρων, πιστεύω ότι η απώλεια του πατέρα μου από καρκίνο σε νεαρή ηλικία απλώς επιδείνωσε τις αγχώδεις τάσεις μου.
Ποιοι τύποι άγχους είναι πιο συνηθισμένοι μετά το θάνατο ενός γονέα
Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, μερικοί από τους πιο συνηθισμένους τύπους άγχους που εμφανίζονται μετά την απώλεια ενός γονέα περιλαμβάνουν:
– διαταραχή άγχους υγείας και σωματικών συμπτωμάτων
– άγχος αποχωρισμού
– κρίσεις πανικού ή διαταραχή πανικού
– γενικευμένο άγχος.
Αν και πολλοί άνθρωποι παρουσιάζουν σημάδια αυτών των άγχους, τα συμπτώματα μπορεί να μην είναι πάντα αρκετά σοβαρά ώστε να οδηγήσουν σε κλινική διάγνωση. Ορισμένοι αναπτύσσουν επίσης εμμονές ή καταναγκασμούς ως αποτέλεσμα του άγχους τους.
Το άγχος αποχωρισμού παρατηρείται συχνότερα στα παιδιά. Παράλληλα, οι ενήλικες μπορεί να έχουν περισσότερες πιθανότητες να έχουν γενικευμένο άγχος και άγχος υγείας μετά το θάνατο ενός γονέα.
Το σχετιζόμενο με πένθος άγχος επηρεάζει διαφορετικά τους νέους και τους ενήλικες;
Γύρω στις ηλικίες των 4-5 ετών, των 8 ετών και των 12 ετών – όταν τα παιδιά βιώνουν αναπτυξιακά ορόσημα – είναι δυνατόν να παρατηρηθεί μια αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται τις έννοιες της οριστικότητας, της θνησιμότητας και του θανάτου και στον τρόπο με τον οποίο επεξεργάζονται τη θλίψη.
Ενώ το άγχος φαίνεται διαφορετικό για όλους, το άγχος του πένθους μπορεί να εμφανίζονται σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες με τους εξής κοινούς τρόπους.
Παιδιά κάτω των 12 ετών
Για τα μικρότερα παιδιά, το άγχος μετά την απώλεια ενός γονέα συχνά πηγάζει από:
– τον αποχωρισμό από τον κύριο φροντιστή
– αλλαγή στη ρουτίνα
– ανησυχίες για την αποχώρηση άλλων ανθρώπων
– ανησυχίες για το αν θα δουν άλλους να θρηνούν.
Συχνά, αυτά τα άγχη δεν προέρχονται μόνο από την απώλεια αλλά και από την έλλειψη κατανόησης σχετικά με το τι να περιμένουμε και τι συμβαίνει. Η απώλεια ενός γονέα στην αρχή της ζωής μπορεί να επηρεάσει την ψυχική υγεία ενός ατόμου αργότερα. Για παράδειγμα, έρευνα από το 2022 δείχνει ότι η απώλεια ενός γονέα σε νεαρή ηλικία μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες εμφάνισης κατάθλιψης στην ενήλικη ζωή.
Ομοίως, μια μελέτη ανασκόπησης του 2021 δείχνει ότι η απώλεια ενός γονέα πριν από την ηλικία των 18 ετών μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες να αναπτύξετε αγχώδεις, συναισθηματικές ή ψυχωσικές διαταραχές.
Εφηβεία και πρώιμη ενηλικίωση
Κατά την εφηβεία και την πρώιμη ενηλικίωση, τα παιδιά αποκτούν μεγαλύτερη αυτογνωσία. Η απώλεια ενός γονέα κατά τη διάρκεια αυτού του αναπτυξιακού σταδίου μπορεί να προκαλέσει μετατόπιση του άγχους προς το υπαρξιακό άγχος. Οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες μπορεί να ανησυχούν για τις αλλαγές στις ρουτίνες ή τις δραστηριότητες που κάποτε μοιράζονταν με τον αποθανόντα γονέα.
Ο θάνατος ενός γονέα μπορεί επίσης να ενισχύσει προσωρινά προϋπάρχουσες διαταραχές ψυχικής υγείας στους ενήλικες. Αν είχατε λίγο άγχος πριν από την απώλεια, τώρα υπάρχει πολύ. Αν είχατε ήπια κατάθλιψη, τείνει να γίνει πιο μέτρια ή σοβαρή κατά τη βίωση οξέος πένθους.
Μεταγενέστερη ενηλικίωση
Οι άνθρωποι που χάνουν έναν γονέα μετά την ηλικία των 60 ετών οι ίδιοι μπορεί να έχουν λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν άγχος που σχετίζεται με το πένθος. Αν και η απώλεια εξακολουθεί να είναι πολύ δύσκολη, οι μεγαλύτεροι ενήλικες τείνουν να είναι πιο δεκτικοί και βρίσκουν παρηγοριά στο ότι ο γονέας τους έζησε μια μακρά, γεμάτη ζωή.
Παρομοίως, οι ενήλικες που έχουν φροντίσει έναν άρρωστο γονέα αισθάνονται μερικές φορές μια ορισμένη αίσθηση ανακούφισης και γαλήνης.
Εξαφανίζεται ποτέ το άγχος που σχετίζεται με τον θάνατο;
Το πένθος και το άγχος που σχετίζεται με την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου δεν εξαφανίζονται ποτέ πραγματικά και μπορεί να αναζωπυρώνονται γύρω από σημαντικά γεγονότα.
Το άγχος αυξάνεται και μειώνεται όπως τα κύματα στον ωκεανό. Ξαφνικά, μεγάλα κύματα θλίψης μπορεί να εμφανιστούν γύρω από σημαντικές ημερομηνίες όπως τα γενέθλια ή οι γιορτές. Το άγχος μπορεί να πυροδοτηθεί από μια ανάμνηση, μια μυρωδιά, έναν ήχο, μια γεύση ή άλλες αισθητηριακές εμπειρίες.
Παρόλα αυτά, αυτά τα κύματα πένθους και το άγχος που τα συνοδεύει τείνουν να μειώνονται σε αριθμό και ένταση με την πάροδο του χρόνου στις περισσότερες περιπτώσεις. Για μένα, η ημέρα που προκάλεσε τεράστια θλίψη και άγχος για μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν η παραμονή της Πρωτοχρονιάς.
Είχα κρατήσει πεισματικά την πεποίθηση ότι ο πατέρας μου θα γινόταν καλά. Και παρόλο που ήταν ξεκάθαρο ότι δεν είχε πολύ χρόνο ζωής ακόμα, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς πριν πεθάνει, κατέληξα να φωνάζω στους γονείς μου επειδή ένιωθα ότι είχαν εγκαταλείψει την ελπίδα. Πέθανε λιγότερο από ένα μήνα αργότερα.
Αυτές τις μέρες, έχω μάθει να απολαμβάνω την παραμονή της Πρωτοχρονιάς με το δικό μου παιδί και έχω επιτρέψει στον εαυτό μου να είναι και πάλι αισιόδοξος.
Αντιμετώπιση του πένθους και του άγχους που σχετίζεται με την απώλεια ενός γονέα
Κάντε χώρο για τη θλίψη
Μπορείτε να αφιερώνετε έναν ορισμένο χρόνο κάθε εβδομάδα στο πένθος, καθώς αυτό μπορεί να σας επιτρέψει να επεξεργαστείτε τη θλίψη σας και να θεραπευτείτε. Ορισμένες δραστηριότητες που μπορείτε να δοκιμάσετε περιλαμβάνουν:
– να κοιτάτε παλιές φωτογραφίες
– να μιλάτε για το αγαπημένο σας πρόσωπο
– να σκέφτεστε τις αναμνήσεις σας μαζί
– να σκέφτεστε τι σας λείπει από εκείνον
– να γράφετε στο αγαπημένο σας πρόσωπο σαν να ήταν εκεί.
Το πένθος μπορεί επίσης να περιλαμβάνει τη δημιουργία ενός τελετουργικού προς τιμήν του γονέα σας, όπως: το άναμμα ενός κεριού ή να πείτε μια προσευχή αν είστε θρησκευόμενοι.
Να θυμάστε ότι ο καθένας πενθεί διαφορετικά και δεν υπάρχει ένας «σωστός ή λάθος» τρόπος για να το κάνετε.
Ασκήσεις αναπνοής και θεραπευτικό άγγιγμα
Οι ασκήσεις αναπνοής και η εξάσκηση θεραπευτικού αγγίγματος μπορεί να σας βοηθήσουν να επεξεργαστείτε δύσκολα συναισθήματα, άγχος και έντονα κύματα θλίψης. Το θεραπευτικό άγγιγμα συνδυάζει την αναπνοή με το σωματικό άγγιγμα. Μπορείτε να ξεκινήσετε με μία από τις δύο θέσεις:
– τοποθετήστε το ένα χέρι στο στομάχι σας και το άλλο στο στήθος σας
– σταυρώστε τα χέρια σας μπροστά σας και ασκήστε σταθερή πίεση στους ώμους ή τα μπράτσα σας σαν μια σφιχτή αγκαλιά
– Στη συνέχεια, καθώς αναπνέετε, προσπαθήστε να παρατηρήσετε τυχόν συναισθήματα ανακούφισης που μπορεί να σας προσφέρει αυτό το απαλό άγγιγμα.
Αναζητήστε υποστήριξη και σύνδεση
Το πένθος μπορεί να σας κάνει να νιώθετε μοναξιά και απομόνωση. Και ενώ μερικές φορές μπορεί να προτιμάτε να επεξεργάζεστε μόνοι σας τα συναισθήματα και τη θλίψη σας, η σύνδεση με άλλους μπορεί να βοηθήσει στη διαδικασία επούλωσης. Μπορείτε:
– να συνδεθείτε με ανθρώπους που έχουν το συμφέρον σας κατά νου
– να ενταχθείτε σε μια ομάδα υποστήριξης
– να συνδεθείτε με την πνευματική σας κοινότητα, αν έχετε τέτοια
– να απευθυνθείτε σε έναν θεραπευτή.
Πηγή:
psychcentral.com/anxiety/can-losing-a-parent-cause-anxiety
