Στην παιδική ηλικία, η φιλία είναι σχεδόν αναπόφευκτη. Δεν τη σχεδιάζεις, σου συμβαίνει. Το παιδί του διπλανού θρανίου, η κοινή αποστροφή για τη γυμναστική, το παιχνίδι με μπάλα στην αυλή. Η φιλία δεν ζητά τίποτα πέρα από παρουσία. Και όταν είσαι παιδί, η παρουσία είναι δεδομένη.
Οι πρώτες φιλίες έχουν κάτι το πρωτογενές. Γεννιούνται χωρίς φόβο, χωρίς ανάγκη για εντυπώσεις. Εκεί μαθαίνεις για πρώτη φορά πώς είναι να είσαι αποδεκτός χωρίς προϋποθέσεις. Αυτές οι φιλίες έχουν μέσα τους αθωότητα, αλλά και πυκνότητα. Κάθε μέρα στο σχολείο, κάθε απόγευμα μετά το σχολείο, αναδύονται μικρά σύμπαντα που μοιράζεσαι με κάποιον άλλο. Οι παιδικές φιλικές σχέσεις είναι το πρώτο μεγάλο “ανήκειν”.
Advertisment
Μεγαλώνοντας, στα εφηβικά χρόνια, οι φίλοι γίνονται καθρέφτης και συνένοχος. Είναι η φυλή σου, εκεί που καταφεύγεις για να χτίσεις ταυτότητα, για να δοκιμάσεις όρια. Σε κοιτάζουν και, αν είσαι τυχερός, σε βλέπουν πιο καθαρά από όσο μπορείς να δεις τον εαυτό σου. Είναι εκεί όταν ακόμα διαμορφώνεσαι. Κι αυτό τους δίνει μια βαρύτητα που δύσκολα αποκτούν οι σχέσεις αργότερα.
Η αυταπάτη της αφθονίας – Οι φιλίες των 20
Στα πρώτα ενήλικα χρόνια, ζούμε την ψευδαίσθηση της αφθονίας. Οι φίλοι είναι παντού. Στη σχολή, στις δουλειές των πρώτων χρόνων, στις εξόδους που κρατούν μέχρι το ξημέρωμα. Υπάρχει χρόνος, υπάρχει ενέργεια, υπάρχει η αίσθηση ότι όλα είναι ακόμα δυνατά και οι φιλίες μοιάζουν ανεξάντλητες.
Είναι μια περίοδος ελευθερίας αλλά και διάσπασης. Κάνουμε πολλές φιλίες, αλλά λίγες από αυτές δοκιμάζονται πραγματικά. Είναι εύκολο να νομίζεις πως «θα είμαστε φίλοι για πάντα» μέχρι που οι πρώτες μετακομίσεις, οι πρώτες σταθερές σχέσεις, οι πρώτες κρίσεις ζωής αποκαλύπτουν ότι η φιλία δεν είναι απλώς χημεία. Είναι συνέχεια.
Advertisment
Και τότε, μπαίνουμε στην πιο δύσκολη φάση.
Η απώλεια της «τυχαίας εγγύτητας»
Ο κοινωνιολόγος Michael Argyle μιλά για το φαινόμενο της «περιστασιακής εγγύτητας». Οι περισσότεροι φίλοι μας προκύπτουν επειδή τυχαίνει να περνάμε πολύ χρόνο μαζί τους. Η εγγύτητα γεννά συνήθεια. Η συνήθεια γεννά εμπιστοσύνη.
Αλλά στην ενήλικη ζωή, αυτό το μοτίβο σπάει. Δεν είμαστε πλέον σε καθημερινό κοινό περιβάλλον με άλλους. Αν δεν είσαι τυχερός να δουλεύεις κάπου με ανθρώπους που σου ταιριάζουν, η φιλία παύει να είναι αυθόρμητη. Χρειάζεται πρόθεση. Και η πρόθεση κουβαλά μέσα της ρίσκο.
Πώς λες «θέλω να γίνουμε φίλοι» στα 35;
Εκεί βρίσκεται και η αμήχανη αλήθεια. Δεν έχουμε μάθει να προσεγγίζουμε φιλικά στην ενήλικη ζωή. Η φιλία είναι ένα από τα λίγα ανθρώπινα συναισθήματα που δεν έχει τελετουργία, δεν υπάρχει «φιλική εξομολόγηση», ούτε κοινωνικά αποδεκτός τρόπος να πεις: «Σε νιώθω κοντά. Θες να χτίσουμε μια φιλία;»
Και κάπως έτσι, αποφεύγουμε το ρίσκο. Περιμένουμε οι νέες φιλίες να συμβούν μόνες τους, όπως παλιά. Αλλά δεν συμβαίνουν. Κι αυτό, πολλές φορές, το συγχέουμε με απόρριψη, ή χειρότερα με μοναξιά.
Και όμως… υπάρχουν οι άλλοι. Οι παλιοί.
Όσοι άντεξαν στον χρόνο.
Η παιδική ή εφηβική φιλία που επιβιώνει στην ενήλικη ζωή δεν είναι απλώς σχέση. Είναι συγγένεια. Όχι από αίμα, αλλά από κοινή μνήμη. Από κατανόηση και γνώση της πρώτης εκδοχής του εαυτού.
Είναι αυτοί που σε ήξεραν όταν ακόμα διαμορφωνόσουν, που σε είδαν σε καταστάσεις ωμές, αυθεντικές, χωρίς φίλτρα. Αυτοί που μπορούν να σε κοιτάξουν σήμερα και να δουν και τον άνθρωπο που ήσουν στα 16.
Με αυτούς τους φίλους δεν χρειάζεται να λες πολλά. Η σχέση έχει ήδη δοκιμαστεί στον χρόνο, και έχει αποκτήσει το βάρος μιας συγγένειας, όχι επειδή το δηλώσατε ποτέ, αλλά επειδή έτσι εξελίχθηκε, φυσικά, χωρίς θόρυβο.
Κι αν καμιά φορά η σιωπή κρατήσει μήνες, δεν υπάρχει παρεξήγηση. Όταν μιλήσετε ξανά, η σύνδεση θα συνεχίσει από το ακριβώς προηγούμενο σημείο. Όπως κάνουν τα αδέλφια.
Η φιλία ως πράξη πίστης και επιμονής
Μπορεί να δυσκολευόμαστε να κάνουμε φίλους καθώς μεγαλώνουμε. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε. Απλώς χρειάζεται κάτι διαφορετικό από κοινό πρόγραμμα. Χρειάζεται κοινή θέληση. Όχι χρόνο άπλετο, αλλά χρόνο με νόημα. Όχι απλώς κάποιον να γελάσουμε μαζί, αλλά κάποιον να προχωρήσουμε μαζί.
Η φιλία στην ενήλικη ζωή δεν είναι πια αποτέλεσμα συγκυρίας. Είναι μια επιλογή που επαναλαμβάνεται. Ένα δώρο που χαρίζεις στον εαυτό σου — και στον άλλον — ξανά και ξανά.
Γιατί, όπως έγραψε ο C.S. Lewis:
«Η φιλία γεννιέται τη στιγμή που ένας άνθρωπος λέει σε έναν άλλο: “Τι; Κι εσύ; Νόμιζα πως ήμουν ο μόνος.”»
Και όσο μεγαλώνουμε, αυτό το “κι εσύ;” γίνεται όλο και πιο σπάνιο και όλο και πιο πολύτιμο.
