Όνομα: δενδρολίβανο
Επιστημονική ονομασία: Ροσμαρίνος ο φαρμακευτικός
Advertisment
Οικογένεια: Χειλανθών ή Λαμπιατών
Άλλα ονόματα: δεντρολίβανο, λιβανόδενδρο, διοσμαρίνι, λασμαρί, αρισμαρί, δουσμαρίνι, λεσμαρί, λιβανωτίς.
Περιγραφή του Δεντρολίβανου
Θάμνος ιθαγενής της Ευρώπης, αυτοφυής στις χώρες της λεκάνης της Μεσογείου, κοινός στους θαμνότοπους και τα χέρσα εδάφη, το δενδρολίβανο συναντιέται σπάνια σαν αυτοφυές στην Ελλάδα ενώ σαν κηπευτικό, είναι γνωστό σε όλους. Βρίσκεται κυρίως στις Άλπεις, Ανατολικά Πυρηναία, Τύνιδα, Μαρόκο, Ιταλία, Σικελία κλπ. και καλλιεργείται ως καλλωπιστικό σε όλο τον κόσμο.
Advertisment
Πολλαπλασιάζεται με σπόρους αλλά πιο εύκολα με μοσχεύματα. Προτιμά τα θερμά, ξηρά κλίματα. Αντέχει εύκολα μέχρι -10 βαθμούς Κελσίου και είναι ανθεκτικό στη ζέστη και στους ανέμους. Μπορεί να καλλιεργηθεί σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας, με τη καταλληλότερη περίοδο καλλιέργειας, τους μήνες της άνοιξης.
Είναι πολυετής, αειθαλής θάμνος που φθάνει, μέχρι το ενάμισι μέτρο ύψος. Τα φύλλα του είναι ελονοειδή, στενά, σκουροπράσινα και τα άνθη του μικρά ελαφρώς γαλάζια-μωβ. Τα άνθη βρίσκονται σε ομάδες από 2-10 στις μασχάλες των φύλλων και έχουν περίπου στο 1 εκατοστό μήκος.
Το δενδρολίβανο ανθίζει από το Μάρτιο μέχρι το Μάιο. Όλα τα μέρη του φυτού έχουν έντονο άρωμα. Πολλαπλασιάζεται με βλαστούς που αφήνονται να βγάλουν ρίζες ή αναπτύσσονται από σπόρους που απαιτούν μέχρι και τέσσερις εβδομάδες για να βλαστήσουν. Καλλιεργείται γενικά για εμπορικούς σκοπούς.
Τα πράσινα βλαστάρια συλλέγονται και ξηραίνονται σε θερμοκρασία χαμηλότερη από 35ο C. Τα φύλλα ξεχωρίζονται μετά την αποξήρανση. Το φυτό σκορπίζει μια δυνατή μυρωδιά καμφοράς, ενώ η γεύση του είναι καυστική, θερμαίνουσα και υπόστυφη.
Διαβάστε επίσης τις εκπληκτικές ιδιότητες που έχει το τσάι του βουνού, το θυμάρι και η ρίγανη
Συστατικά
Περιέχει φλαβονοειδή (διοσμετίνη, διοσμίνη), φαινόλες (καφεϊκό οξύ, χλωρογενικό οξύ), ενώ το αιθέριο έλαιο του έχει σαν κύρια συστατικά, τους τερπενικούς υδρογονάνθρακες, α- και β- πινένιο, καμφένιο, καμφορά σε περιεκτικότητα από 20-50%, κινεόλη, βορνεόλη και εστέρες.
Δενδρολίβανο: Ιστορία και παράδοση
Σύμφωνα με τη λαογραφία, πήρε το όνομά του από τη Παναγία, η οποία άφησε το μανδύα της πάνω στο θάμνο. Μέχρι το επόμενο πρωί, τα λουλούδια του θάμνου είχαν γίνει μπλε και από τότε ονομάστηκε rose of Mary.
Γνωστότατο στους αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους που το είχαν σε μεγάλη εκτίμηση, το δενδρολίβανο δεν έλειπε από κανένα κήπο του Μεσαίωνα.
Οι αρχαίοι Έλληνες το θεωρούσαν δώρο της Αφροδίτης. Οι μαθητές φορούσαν στεφάνια από δεντρολίβανο όταν είχαν εξετάσεις, γιατί βοηθούσε τη συγκέντρωση και τη μνήμη.
Το χρησιμοποιούσαν πολύ σαν αρωματικό και ως τέτοιο το αναφέρει ο Διοσκουρίδης που το ονομάζει «τέταρτη λιβανωτίδα» αλλά και ο Οβίδιος. Το έκαιγαν επίσης σαν λιβάνι ενώ από το 16ο αιώνα, το χρησιμοποιούσαν σαν καλλυντικό.
Άλλοτε το ονόμαζαν «πόα των στέψεων», γιατί με αυτό και μαζί με μυρτιά και δάφνη, κατασκεύαζαν ανθοδέσμες για τις στέψεις. Το χρησιμοποιούσαν επίσης και σε εύθυμες γιορτές και σε επιτάφιες πομπές, ενώ κατά το Μεσαίωνα το συναντάμε σε μυθολογικές παραστάσεις και τραγούδια.
Θεραπευτικές δράσεις και χρήσεις του δενδρολίβανου
-Είναι εξαιρετικό τονωτικό και σπασμολυτικό ενώ ασκεί επίδραση και πάνω στην έκκριση της χολής.
-Χρησιμοποιείται κυρίως σαν παυσίπονο.
-Ισχυρό εμμηναγωγό, επουλωτικό των πληγών, αντισηπτικό, αντισπασμωδικό.
-Κατά του χρόνιου κατάρρου των πνευμόνων, αντιρρευματικό.
-Είναι αποχρεμπτικό και βοηθάει στο βήχα, στο άσθμα, σε βρογχίτιδες και στη γρίπη.
-Κατά της χρόνιας χολοκυστίτιδας και του ίκτερου από ηπατίτιδα.
-Κατά των νευρικών παθήσεων, των παραλύσεων και της υστερίας.
-Ανεβάζει τη διάθεση και είναι χρήσιμο σε περιπτώσεις κατάθλιψης ήπιας έως μετρίως σοβαρής μορφής.
-Εναντίον της χλώρωσης και της χρόνιας δυσπεψίας.
-Κατάλληλο για τους νευρικούς πονοκεφάλους.
-Βοηθάει στην υπερκόπωση και στην αδυναμία.
-Κατά των αερίων της κοιλιάς.
-Τονωτικό της κυκλοφορίας του αίματος και άλλων λειτουργιών.
-Ενισχύει την ανάπτυξη της τριχοφυΐας, ενισχύοντας την κυκλοφορία του αίματος στο τριχωτό της κεφαλής.
-Σύγχρονες μελέτες έχουν δείξει ότι το ενεργό συστατικό στο δεντρολίβανο, γνωστό ως carnosic acid (CA), μπορεί να προστατεύσει τον εγκέφαλο από το εγκεφαλικό και τη νευροεκφύλιση, που οφείλεται στα επιβλαβή χημικά και τους ελεύθερους ριζοσπάστες. Αυτοί οι ριζοσπάστες θεωρούνται ότι συμβάλουν όχι μόνο στα εγκεφαλικά αλλά και στις καταστάσεις νευροεκφύλισης όπως του Alzheimer, αλλά και στα άρρωστα συμπτώματα της κανονικής γήρανσης του εγκεφάλου.
Άλλες χρήσεις
-Το κρύο τσάι του δενδρολίβανου στο οποίο θα προστεθεί βόρακας είναι κατά της πιτυρίδας.
-Χρησιμοποιείται για το αρωμάτισμα των ψαριών και του κρέατος.
-Για τα μαλλιά, βράζουμε 50 γρ. δενδρολίβανο σε 1 λίτρο νερό για 1 ώρα και πλένουμε με αυτό το κεφάλι μας για 1 εβδομάδα, πρωί βράδυ. Τονώνει και διατηρεί το χρώμα των μαλλιών.
-Το δεντρολίβανο διώχνει και αυτό τους σκόρους και τα διάφορα έντομα από τα διπλανά φυτά.
-Ο μοναχός Αγάπιος γράφει: Κάψε το ξύλο του και κάνε τα κάρβουνα σκόνη, την οποία βάλε σε ένα κομμάτι ψιλό λινό πανί και τρίβε καλά τα δόντια σου να γίνουν άσπρα και να γιατρευτεί κάθε τους ασθένεια και αν έχουν σκώληκες ψοφάνε.
-Το δεντρολίβανο το χρησιμοποιούσαν παλιά στο κρασί για να μην χαλάσει και να του δώσει άρωμα. Το ίδιο και στη φέτα αλλά και στο κάπνισμα των κρεάτων, το χρησιμοποιούσαν για μυρωδιά αλλά και για τις αντί μικροβιακές του ιδιότητες.
Παρασκευή – δοσολογία
-Υγρό εκχύλισμα: 2-4 ml (διάλυμα 1:1 σε 45% αλκοόλη), 3 φορές την ημέρα.
-Αφέψημα: 2-4 γραμμάρια αποξηραμένων φύλλων, 3 φορές την ημέρα.
-Πλύσεις και μπάνια με αφέψημα του φυτού είναι ευεργετικά για το δέρμα.
-Βλαστάρια δενδρολίβανου στο κρασί δίνουν ένα τονωτικό για την καρδιά ποτό.
-Πιστεύεται ότι φύλλα δενδρολίβανου μαζί με ρίζες τσουκνίδας και ρίζες λάππας που θα μουσκέψουν σε οινόπνευμα, δίνουν φάρμακο που με εντριβές στο τριχωτό μέρος του κεφαλιού, προκαλούν τριχοφυία.
-Η σκόνη των φύλλων θεωρείται επουλωτική των πληγών.
-Το αιθέριο έλαιό του διώχνει το σκόρο.
-Αφέψημα των φύλλων του δενδρολίβανου χρησιμοποιείται σαν λοσιόν κατά των γαγγραινωδών πληγών, για μπάνια σε περιπτώσεις ρευματισμών των αρθρώσεων (50-60γρ. σε 1 λίτρο βραστό νερό) και για εντριβές πρηξιμάτων (ως βάμμα του λαδιού ή και με κομμάτια του φυτού μέσα σε λάδι).
-Για εσωτερική χρήση, χρησιμοποιείται στη βοτανοθεραπευτική με έγχυμα (5-15 γρ. σε 1 λίτρο νερό), σαν χωνευτικό, σπασμολυτικό, χολαγωγό κλπ.
-Ρίζες δενδρολίβανου βρασμένες με κρασί ώσπου να μείνει το 1/3 είναι κατά της δυσεντερίας.
-Άνθη κοπανισμένα με ζάχαρη ώσπου να γίνουν πάστα είναι κατά των ζαλάδων.
-Φρέσκιες κορυφές του φυτού κοπανισμένες και βαλμένες πάνω στις αιμορροϊδες, τις ξηραίνουν.
-Επίσης, φρέσκιες κορυφές του φυτού πάνω σε απόστημα, το ωριμάζουν και το ανοίγουν.
-Χυμός του φυτού μέσα στο αυτί με στριμμένο βαμβάκι, σταματά τον πόνο.
-Τα φύλλα ψημένα μέσα σε κρασί ή το έλαιο του δενδρολίβανου φτιαγμένο σε πομάδα, χρησιμοποιείται σε εξωτερική χρήση εναντίον των ρευματισμών των αρθρώσεων, θλάσεων, στραμπουληγμάτων κλπ.
-Τέλος, για εσωτερική χρήση, σε ρόφημα, αφήνουμε 10-30 γρ. ανθισμένων κορυφών να βράσουν σε 1 λίτρο νερό.
Ενδιαφέροντα
-Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα γραφόμενα από το μοναχό Αγάπιο:
Βάλε τα φύλλα του στο στρώμα σου, να μην δεις κακό όνειρο.
Στούμπισε τα φύλλα του και βάλτο στην πληγή να την θεραπεύσεις.
Κάνε το ξύλο του αγγείο να τρως από αυτό, να μην σε βλάψει πράμα εναντίον σου.
Αν κάνεις φλασκί από αυτό , δεν χαλά ποτέ το κρασί, αλλά το φυλάει όπως το έβαλες, ούτε σε βλάπτει κανένα φάρμακο πίνοντας από το κρασί εκείνο.
Έτσι να βάλεις στο βαρέλι τα φύλλα του, δεν φοβάσαι να χαλάσει το κρασί.
Αν τα βάλεις στην πόρτα και μέσα σε δύο τρεις μεριές του σπιτιού σου, δεν σε βλάπτει φίδι, σκορπιός, ούτε άλλο ζώο θανάσιμο.
Μάλιστα αν είναι κανένα φίδι σε καμιά τρύπα , κάψε κομμάτι από αυτό εκεί δίπλα και νιώθοντας την μυρωδιά του ή βγαίνει να φύγει ή πεθαίνει.
Όποιος έχει καύση πολλή στο στομάχι και πολλή δίψα, ας το βράσει σε νερό, να το πίνει με χυμό του ρογδιού και άλλες πολλές ασθένειες θεραπεύει θαυμασιώτατα.
-Από τους βλαστούς εξάγεται αιθέριο έλαιο που χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, στη σαπωνοποιία, καθώς και με κατάλληλη επεξεργασία στην παρασκευή εντομοκτόνων.
Τσάι δεντρολίβανο
Το τσάι δεντρολίβανου είναι τόσο ευωδιαστό όσο και ευεργετικό. Ανταποκρίνεται καταπληκτικά σε διάφορες μεθόδους παρασκευής. Εδώ έχετε τρεις τρόπους:
Κλασικό Τσάι Δεντρολίβανου
Βράστε 1 λίτρο νερό και ρίξτε το σε ένα τσαγιέρι.
Προσθέστε 2-3 κλωναράκια δεντρολίβανου.
Καλύψτε και αφήστε να εμποτίζεται για 5-10 λεπτά.
Σουρώστε και απολαύστε!
Τσάι Δεντρολίβανου με Λεμόνι
Ακολουθήστε τα ίδια βήματα με το κλασικό τσάι.
Προσθέστε τον χυμό ενός λεμονιού.
Προαιρετικά, προσθέστε λίγο μέλι για γλύκα.
Κρύο Τσάι Δεντρολίβανου (Iced Tea)
Φτιάξτε τσάι δεντρολίβανου όπως στον κλασικό τρόπο.
Αφήστε το να κρυώσει στο ψυγείο για μερικές ώρες.
Προσθέστε πάγο και φέτες λεμονιού πριν το σερβίρετε.
Γευτείτε την υγεία με κάθε γουλιά, είτε το προτιμάτε ζεστό είτε κρύο!
Προφυλάξεις
Δεν λαμβάνεται κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης γιατί αναφέρεται ως εκτρωτικό και εμμηναγωγό.
Σε πολύ μεγάλες ποσότητες μπορεί να προκαλέσει δηλητηριάσεις.
Το αιθέριο έλαιο του μπορεί να προκαλέσει ερύθημα ή δερματίτιδες σε ευαίσθητες επιδερμίδες.
Σκευάσματα τοπικής εφαρμογής με δενδρολίβανο πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή από άτομα που παρουσιάζουν υπερευαισθησίες στα συστατικά του.
Σε μεγάλες δόσεις μπορεί να προκαλέσει σπασμούς και ίλιγγο.
Τα αιθέρια έλαια είναι επικίνδυνα σε περίπτωση κούρασης του οργανισμού, και θα πρέπει να φυλάσσονται μακριά από παιδιά. Ακόμη τα αιθέρια έλαια μπορεί να προκαλέσουν ερεθισμό στα μάτια και στο δέρμα. Η χρησιμοποίηση του δενδρολίβανου δεν είναι κατάλληλη για θεραπευτικές αιτίες εάν ο χρήστης έχει υψηλή πίεση ή επιληψία.
Λαμβανόμενο από το στόμα το αιθέριο έλαιο του δενδρολίβανου σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να προκαλέσει επιληπτικούς σπασμούς, λόγω της περιεκτικότητας του σε καμφορά.
Μπορεί επίσης να προκαλέσει και φωτοευαισθησία.
Προσοχή: Το παραπάνω άρθρο έχει ενημερωτικό σκοπό. Πριν χρησιμοποιήσετε οποιαδήποτε συνταγή ή πριν αλλάξετε τις διατροφικές σας συνήθειες, ζητήστε τη γνώμη του κατάλληλου επαγγελματία υγείας ή διατροφολόγου. Εάν λαμβάνετε φαρμακευτική αγωγή, βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχουν παρενέργειες.
Πηγές:
“Τα φαρμακευτικά βότανα και οι χρήσεις τους” εκδόσεις ΜΠΙΜΠΗΣ
“Τα βότανα και η θεραπεία τους” εκδόσεις Αφοί Νάστου
“Σύγχρονη πλήρης θεραπευτική με τα βότανα” εκδόσεις Ψίχαλου
