Η πολυδιάστατη επίδραση της Γιόγκα στη βελτίωση της ζωής σε άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών

Εργασία που παρουσιάστηκε στο 1ο Συνέδριο Σωματικής Άσκησης και Φυσικοθεραπείας, Θεσσαλονίκη, Δεκέμβριος, 2012.

Το γήρας δεν είναι ασθένεια, αλλά μια αναπόφευκτη κατάσταση με υψηλό τίμημα. Οι συνέπειες απο την πάροδο της ηλικίας σε σωματικό και ψυχολογικό επίπεδο, έχουν καταγραφεί και είναι γνωστές. Η τάση τα τελευταία χρόνια, είναι να υπάρχει αποδοχή αλλά και προσέγγιση της “ανατολικής ιατρικής” απο τη “δυτική ιατρική”, λόγω του ότι η πρώτη αντιμετωπίζει τον άνθρωπο και τις παθήσεις του ολιστικά, αναζητώντας τρόπους να εμβαθύνει στην εξάλειψη της αιτίας που τις προκαλούν και όχι μόνο στην ανακούφιση και την απομάκρυνση των συμπτωμάτων που εκδηλώνουν.

Advertisment

Αυτός είναι και ο λόγος που η πρακτική της Yoga, καθημερινά κερδίζει όλο και περισσότερους οπαδούς απο άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών και αυτό δεν αποτελεί ούτε τυχαίο γεγονός ούτε μια ακόμη νεωτεριστική τάση και μόδα. Πρόκειται για έναν ολιστικό και εναλλακτικό τρόπο άσκησης, μέσω του οποίου επιδιώκεται η εναρμόνιση, η εξισορρόπηση και η ευεξία σε σωματικό, νοητικό και ψυχικό επίπεδο. Τα ωφέλη είναι πολυποίκιλλα και τα αποτελέσματα γίνονται εμφανή σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.

Στα άτομα που συμμετέχουν τακτικά σε οργανωμένα και ειδικά διαμορφωμένα τμήματα «θεραπευτικής Yoga», διαπιστώνεται πως αυξάνεται η δύναμή τους, η αντοχή τους, η ευλυγισία τους, το εύρος κίνησης των αρθρώσεών τους, βελτιώνεται η σταθερότητα στη βάδιση και η ισορροπία τους. Επιπλέον, σημειώνεται βελτίωση στη μνήμη τους, στη διάθεσή τους, νιώθουν ηρεμία, ευεξία και ευδαιμονία. Με την άσκηση του διαλογισμού, τα άτομα έρχονται σε εσωτερική αρμονία, βιώνουν την έννοια της αυτεπίγνωσης, έρχονται δηλαδή σε επαφή με τον εσωτερικό τους εαυτό, μαθαίνουν να αποδέχονται και να αγαπούν τη ζωή τους στο παρόν, και να διαχειρίζονται με σοφία και με εναν επιδκοδομητικότερο τρόπο τα όποια προβλήματα αντιμετωπίζουν.

Σημαντική διαφορά έχει διαπιστωθεί και στην προοδευτική ανακούφιση συμπτωμάτων διαφόρων παθολογικών καταστάσεων σχετικών με την ηλικιακή πρόοδο, όπως υπέρτασης, σακχαρώδους διαβήτη, καρδιαναπνευστικών προβλημάτων αλλά και μυοσκελετικών και εκφυλιστικών παθήσεων όπως αρθρίτιδας, οστεοπόρωσης και άλλων.

Advertisment

Ένα πολύ συχνό πρόβλημα που ταλαιπωρεί τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και κυρίως άνω των 60 ετών είναι οι πόνοι, η δυσκαμψία, η αστάθεια και η αδυναμία εκτέλεσης απλών λειτουργιών όπως το πιάσιμο αντικειμένων, που προέρχονται απο διαφόρων μορφών αρθρίτιδας. Αυτά τα συμπτώματα επιδεινώνονται με το στρες, δίνοντας έτσι στην ασθένεια έναν επιπλέον ψυχοχωματικό χαρακτήρα.

Σαφέστατα, δυσχαιρένεται η απόδοση ακόμη και στις απλές καθημερινές δραστηριότητες και ως συνέπεια, μειώνεται η ποιότητα της ζωής των ατόμων αυτών. Στην έρευνα των Dash και Telles (2001), που έγινε με σκοπό να διαπιστώσει την βελτίωση της ικανοτητας των χεριών σε άτομα που υποφέρουν απο ρευματοειδή αρθρίτιδα, να πιάνουν αντικείμενα, μετά απο τη συμμετοχή τους σε παρεμβατικό πρόγραμμα Yoga, διαπιστώθηκαν σηματικές διαφορές στην ενδυνάμωση και στο κράτημα αντικειμένων και με τα δύο χέρια με μετρήσεις που έγιναν με τη χρήση δυναμόμετρου.

Οι Greendale et al., παρουσίασαν τα αποτελέσματα της πιλοτικής έρευνας που έκαναν, η οποία αφορούσε την επίδραση εφαρμογής προγράμματος Yoga σε υπερκυφωτικές γυναίκες άνω των 60 ετών. Η έρευνα έγινε απο τον Σεπτέβριο του 2000 εως τον Σεπτέβριο του 2001 και συμμετείχαν 21 γυναίκες οι οποίες ακολούθησαν ειδικά διαμορφωμένο πρόγραμμα ασκήσεων Yoga, διάρκειας 12 εβδομάδων, με δύο μαθήματα την εβδομάδα δίαρκειας 1 ώρας το καθένα. Προηγήθηκε καταγραφή των ανθρωπομετρικών χαρακτηριστικών τους και των μοιρών κύφωσής τους καθώς και κάποιων λειτουργικών ικανοτήτων.

Τα αποτελέσματα έδειξαν αύξηση του ύψους (χιλιοστών), μη αλλαγή στις μοίρες κύφωσης και βελτίωση σε όλες τις λειτουργικές δραστηριότητες που μετρήθηκαν. Επίσης βελτιώθηκε σημαντικά η στάση του σώματος. Σε ανοικτή ερώτηση, τα άτομα που συμμετείχαν δήλωσαν ότι έμαθαν να διατηρούν σωστοτερη στάση στο σώμα τους, ότι αισθάνονταν καλύτερα και με βελτιωμένη διάθεση, ένιώθαν χαλαρές και ήρεμες μετά το μάθημα, ότι ένιώθαν πως βελτιώθηκε η ποιότητα της ζωής τους σε κάθε επίπεδο και τέλος, ένιώθαν περισσότερη ενέργεια και βελτιώθηκε η ισορροπία τους.

Σε πιλοτική έρευνα των Chin et al. (2003) που έγινε για να ελέγξει την επίδραση ενός ειδικά διαμορφωμένου προγράμματος Yoga για άτομα άνω των 60 ετών, τα αποτελέσματα έδειξαν μείωση του σωματικού λίπους, μείωση της συστολικής αρτηριακής πίεσης, αύξηση της ισορροπίας και του εύρους κίνησης κυρίως στην άρθρωση του ώμου και μείωση των διαταρραχών του ύπνου. Το πρόγραμμα εφαρμόστηκε σε 16 γυναίκες, που συμμετείχαν τρεις φορές την εβδομάδα σε συνεδρίες των 70 λεπτών, για διάστημα 4 εβδομάδων.

Η ερευνητική ομάδα των Chin et al. (2010) μελέτησαν την πολυδιάστατη επίδραση ενός προγράμματος yoga σε ηλικιωμένα άτομα που αντιμετώπιζαν χρόνια προβλήματα υγείας. Η μελέτη αυτή οδήγησε σε αποτελέσματα που εδειξαν σημαντική βελτίωση της φυσικής κατάστασης των συμμετεχόντων, σε όλα τα επίπεδα όπως σύσταση σώματος, καρδιοαναπνευστική λειτουργία, ευλυγισία, αύξηση μυικής δύναμης και της αντοχής, βελτίωση της ισορροπίας και της ευκινησίας. Το δείγμα αποτελούνταν απο 69 άτομα άνω των 60 ετών, που συμμετείχαν σε μαθήματα yoga, τρεις φορές την εβδομάδα, σε συνεδρίες των 70 λεπτών, για διάστημα 24 εβδομάδων.

Την επίδραση της Yoga σε άτομα που αντιμετώπιζαν αναπνευστικά προβλήματα και δυσκολίες, κατέγραψε η έρευνα των Nagaratha et al. (1991). Ογδοντα έξι άτομα με βρογχικό άσθμα ακολούθησαν πρόγραμμα ήπιας Yoga με τη χρήση βοηθημάτων όπως καρεκλών και άλλων με ιδιαίτερη έμφαση σε ασκήσεις χαλάρωσης και αναπνευστικών τεχνικών. Τα αποτελέσματα έδειξαν σημαντική βελτίωση στην αυτοπεποίθηση των ατόμων ότι αναπνέουν ικανοποιητικά, στη μείωση του άγχους και του στρες καθώς και στη μείωση της συχνότητας των αναπνευστικών κρίσεων και δυσπνοιακών επισοδείων.

Πολλά άτομα άνω των εξήντα ετών, αντιμετωπίζουν προβλήματα με τον ύπνο τους με κυριότερο ην αϋπνία. Αυτό έχει ως επίδραση στην πνευματική διαύγεια και την εγρήγορση του νου και της σκέψης. Το πρόβλημα λύνεται με φάρμακα αλλά αυτό δεν είναι επιθυμητό αν αναλογιστούν οι πλείστες παρενέργειές τους. Σε έρευνά τους οι Manjunath και Telles (2005), καταμέτρησε την επίδραση της Yoga σε εξήντα-εννέα ηλικιωμένα άτομα που αντιμετώπιζαν προβλήματα ύπνου, χρησιμοποιώντας σωματικές ασκήσεις, αναπνευστικές ασκήσεις και Αγιουρβέδα. Τρεις μήνες μετά την εφαρμογή του παρεμβατικού προγράμματος τα αποτελέσματα ήταν ήδη σημαντικά και ικανοποιητικά ως προς τη βελτίωση της ποιότητας αλλά και της διάρκειας των ωρών του ύπνου σε καθημερινή βάση.

Τη μείωση του άγχους και των επιπέδων του στρες με τη συμμετοχή σε προγράμματα Yoga κατέγραψαν σε έρευνά του ο Gaur (2001) στο UCLA ιατρικό κέντρο και σημειώθηκε αισθητή διαφορά σε όλους τους συμμετέχοντες σε επίπεδο βελτίωσης τόσο της γενικότερης διάθεσής τους όσο και της μείωσης του στρες, που οφείλονταν στη συμμετοχή τους στα τμήματα της Yoga. Στην ίδια μελέτη, διαπιστώθηκε πως η Yoga επιδρούσε αποτελεσματικά στην ανακούφιση απο τα συμπτώματα σε άτομα που αντιμετώπιζαν προβλήματα χρονίων πόνων, μετά απο τέσσερις εβδομάδες που συμμετείχαν στο παρεμβατικό πρόγραμμα της Yoga.

Κανένα άτομο δεν παρουσίασε επιδείνωση και όλα τα άτομα μείωσαν σημαντικά τα παυσίπονα φάρμακά τους. Επισης βοήθησε τα άτομα να συμμετέχουν σε κοινωνικές δραστηριότητες πράγμα που είχαν περιορίσει λόγω της αναγκαστικής τους παραμονής στο σπίτι εξ αιτίας των πόνων και των φυσικών περιορισμών που αντιμετώπιζαν. Χαρακτηρίστηκε απο τους ίδιους ανεκτίμητης αξίας το γεγονός ότι είχαν τη δυνατότητα να συμμετέχουν σε ενα ομαδικό πρόγραμμα, να νιώθουν αποδεκτοί και κοινωνικά εντάξιμοι.

Τα συνολικά συμπεράσματα δείχνουν πως η Yoga επιβεβαιωμένα και αποδεδειγμένα αποτελει έναν ήπιο, ασφαλή, ευχάριστο, ωφέλιμο, αποτελεσματικό και κυρίως πολυδιάστατο τρόπο βελτίωσης της ζωής των ατόμων άνω των 60 ετών. Όλα αυτά στα πλαίσια της μη ανταγωνιστικότητας, αλλά έχοντας τη δυνατότητα να προσαρμόζονται οι ασκήσεις –σωματικές-αναπνευστικές-διαλογιστικές- στις ανάγκες και απαιτήσεις σε εξατομικευμένο επίπεδο. Η πολιτεία και οι κοινωνικοί φορείς, δημόσιοι και ιδιωτικοί που πραγματεύονται ζητήματα των μεγαλυτέρων σε ηλικία ατόμων, οφείλουν να λάβουν υπ΄οψιν όλα τα παραπάνω οφέλη και να μη διστάζουν να διαμορφώνουν τμήματα Yoga, για άτομα άνω των 60 ετών, φροντίζοντας να τα εξοπλίζουν υλικοτεχνικά, αλλά και με το κατάλληλα εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό ώστε να μπορεί να τα υποστηρίξει.

Μαριάννα Γκιγκούδη – Εργοθεραπεύτρια, MSc Ανθρώπινη Απόδοση και Υγεία, Δασκάλα Γιόγκα σε ενήλικες, παιδιά και εγκύους

[toggle title="Βιβλιογραφία"]

1. Concalves, L. G. et. al., (2011). Flexibility, functional autonomy and quality of life in elderly yoga practitioners. Archives of Gerontology and Geriatrics, Vol 53 (2), 158-162.
2. Dash, M. & Telles, S. (2001). Improvement in hand grisp strength in normal volunteers and rheumatoid arthritis patients following yoga training. Indian Journal of Physiology and Pharmacology, Vol 45 (3), 355-360.
3. DiBenedetto, M., Innes, K. E. et al. (2005). Effects of a gentle Iyengar yoga program on gait in the elderly: An exploratory study. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, Vol 86, 1830-1837.
4. Fishman, L. & Saltonstall, E. (2008). Yoga for arthritis. New York: W.W. Norton and Company.
5. Garfinkel, M. (2006). Yoga as a complementary therapy. Geriatrics Aging, Vol 9 (3), 190-194.
6. Garfinkel, M., Schumacher Jr. H. R., et al., (1994). Evaluation of a yoga based regimen for treatment of osteoarthritis of the hands. Journal of Rheumatology Vol 21, (12), 2341-2343.
7. Gaur, S. (2001). Preliminary findings of the Harbor-UCLA Medical Center. Study presented at the American Psychiatric Association’s annual meeting in May 2001.
8. Greendale, G.A., McDivit, A., Carpenter, A., Seeger, L. & Mei-Hua, H. (2002). Yoga for women with hyperkyphosis: results of a pilot study. American Journal of Public Health, Vol 92 (10), 1611-1614.
9. Haslock, I., Monro, R., et al., (1994). Measuring the effects of yoga in rheumatoid arthritis. British journal of Rheumatology, Vol, 33 (8), 787-788.
10. Iyengar, B.K.S. (2008). Yoga, the path to holistic health. Great Britain: Dorling Kindersley.
11. Kuei-Min, C. & Wei-Shyuan, T. (2003). Pilot-testing effects of a newly developed silver yoga excersise program for female seniors. Topics in Geriatric Rehabilitation, Vol 19 (4), 257-264.
12. Kuei-Min, C., Jue-Ting, F., Hsiu-Hung, W., Shu-Ju, W., Chun-Huw, L. & Huey-Shyan, L. (2010). Silver yoga excersises improved physical fitness of transitional frail elders. Nursing Research, Vol 59 (5), 364-370.
13. Manjunath, N. K. & Telles, S. (2005). Influence of yoga and Ayurveda on self-rated sleep in a geriatric population. Indian Journal of Medicine, Vol 121 (5), 683-690.
14. McCall, T. (2007). Yoga as Medicine. New York: Bantam Dell
    Nagarathna, R., Nagendra, HR, & Seethalakshmi, R. (1991). Yoga-chair breathing for acute episodes of bronchial asthma. Lung India, Vol ix (4), 141-144.
15. Oken, B. S., Kishiyama, S., et al., (2004). Randomized controlled trial of yoga and exercise in multiple sclerosis. Neurology, Vol 62 (11), 2058-2064.
16. Rosen, R. (2004). Yoga for 50+. Canada: Ulysses Press.
17. Williams, K.A., Petronis, J., et al., (2005). Effect of Iyengar yoga therapy for chronic low back pain. Pain Vol 115 (1-2 ), 107-117.

[/toggle]