Οδηγίες προς αγχωμένους
Γράφει ο Υπάτιος Βαρελάς, Προπονητής Ζωής (Life Coach)
Advertisment
Βιώνουμε άγχος, συζητάμε για το άγχος, γράφουμε και διαβάζουμε για το άγχος, ψάχνουμε και δοκιμάζουμε τεχνικές απαλλαγής και θεραπείες για το άγχος, όμως το άγχος είναι ακόμα μέρος της ζωής μας και πιθανότατα θα είναι για πολύ καιρό ακόμα… Είναι φυσικό αποτέλεσμα του τρόπου ζωής και σκέψης μας, της πολυπλοκότητας της κοινωνίας μας, του τρόπου που μεγαλώνουμε και προγραμματιζόμαστε νοητικά από παιδιά, της αδυναμίας μας να διαχειριστούμε αποτελεσματικά όλες τις προκλήσεις που συναντάμε στη ζωή μας.
Διαβάστε επίσης από τον Υπάτιο Βαρελά
Advertisment
Αυτό που ονομάζουμε άγχος σε ήπια μορφή μπορεί να είναι ωφέλιμο! Μας κρατά σε εγρήγορση τόσο όσο χρειάζεται για να δραστηριοποιηθούμε και να ανταποκριθούμε αποτελεσματικά σε μία πρόκληση, σε κάτι που πρέπει να κάνουμε. Το πρόβλημα είναι το «κακό» άγχος, αυτό που δεν μας βοηθάει αλλά, αντίθετα, μας προκαλεί δυσφορία που δεν μπορούμε να διαχειριστούμε, δυσκολεύει ή ακόμα και βραχυκυκλώνει τις σκέψεις μας, μειώνει την ικανότητά μας να δράσουμε ή ακόμα και μας αρρωσταίνει με τις επιδράσεις του στο σώμα μας και στην υγεία μας.
Το άγχος το αντιλαμβανόμαστε εύκολα καθότι πάντα συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα, κάποιες φορές και έντονα, όπως σωματικοί πόνοι και σφιξίματα, μεταβολές στην πίεση και στους χτύπους της καρδιάς, δυσκολίες στην αναπνοή, κ.ά.
Τι να κάνουμε λοιπόν; Πώς να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά το άγχος μας;
1. Βασικό βήμα στην διαχείριση του άγχους είναι ένα νοητικό ξεκαθάρισμα. Αναρωτηθείτε, για παράδειγμα:
• Τι σας φοβίζει αυτόν τον καιρό; Αυτή τη στιγμή;
• Τι είναι αυτό που θέλετε να αποφύγετε ή να μη συμβεί;
• Τι είναι αυτό το σημαντικό που πρέπει να γίνει οπωσδήποτε;
• Ποια σημαντική απόφαση πρέπει να πάρετε και δεν μπορείτε;
• Ποια κατάσταση ή ποιον άνθρωπο δυσκολεύεστε να αντιμετωπίσετε ή να διαχειριστείτε;
Ερωτήσεις όπως αυτές βοηθούν να αντιληφθείτε θέματα που είτε αποτελούν πηγή άγχους, είτε πυροδοτούν αντιδράσεις άγχους οι οποίες βασίζονται σε συναισθηματικά φορτία από προηγούμενες περιόδους και βιώματα της ζωής (συχνά μάλιστα από την παιδική ηλικία!).
2. Αφού ξεκαθαρίσετε ποια πράγματα σας αγχώνουν τώρα, είναι σημαντικό να προσπαθήσετε να εστιάσετε τη σκέψη και την προσοχή σας σε ένα προς ένα από τα θέματα, να τα διαχειριστείτε ξεχωριστά. Όλα μαζί μπορεί να σας μπλοκάρουν, όμως αν πάρετε ένα από αυτά και βάλετε για λίγο στην άκρη τα άλλα, ο εγκέφαλος μπορεί να δουλέψει πολύ καλύτερα για να βρείτε λύσεις για αυτό το συγκεκριμένο. Π.χ. αν σας αγχώνει πώς θα τα βγάλετε πέρα οικονομικά, πώς να αντιμετωπίσετε το παιδί σας που δεν σας ακούει, ένα θέμα υγείας και η επιθετική συμπεριφορά κάποιου στη δουλειά, επιλέξτε ένα από αυτά και ασχοληθείτε για λίγο μόνο με αυτό. Αν έχετε δυσκολία στην απομόνωση των θεμάτων βοηθάει να κρατάτε σημειώσεις!
3. Αν το πρόβλημα που σας αγχώνει δεν δικαιολογεί τόσο μεγάλη ένταση άγχους, κάτι που άλλοτε το καταλαβαίνετε από μόνοι σας και άλλοτε σας το λένε οι άλλοι («μα πώς κάνεις έτσι για αυτό το πράγμα;»), τότε ίσως είναι άγχος από συναισθήματα παλαιότερα, συνδεδεμένα με προηγούμενες καταστάσεις ή εμπειρίες της ζωής σας. Π.χ. μπορεί κάποιος να νιώθει τώρα υπερβολικό άγχος για μία ιατρική εξέταση που κατά βάση είναι απλή και ανώδυνη και το αποτέλεσμα δεν είναι και τόσο κρίσιμο, διότι ο συναισθηματικός του εγκέφαλος ανασύρει από το παρελθόν του (πιθανώς και υποσυνείδητα) μία παρόμοια κατάσταση, ίσως επώδυνη ή τραυματική που βίωσε ως παιδί και βάζει το άτομο σε κατάσταση υψηλής διέγερσης και ετοιμότητας, με άγχος υπερβολικό ή παράλογο για τα δεδομένα της τρέχουσας κατάστασης.
Αν είναι τέτοια η περίπτωση, μία λύση είναι η αποσύνδεση της τωρινής κατάστασης από την παλαιότερη που ανασύρεται. Αν δεν έχετε ακόμα αναγνωρίσει συνειδητά την παλαιά συναισθηματική εγγραφή αναρωτηθείτε, τη στιγμή ακριβώς που βιώνετε το άγχος σας: «τι μου θυμίζει αυτό, πότε ένιωθα πάλι έτσι, με τι μοιάζει αυτό;» Εφόσον αναγνωρίσετε συνειδητά την παλαιά εγγραφή επαναλάβετε στον εαυτό μας νοερά (ή και φωναχτά!) ξανά και ξανά ότι αυτό που ζείτε τώρα είναι κάτι καινούριο και διαφορετικό από το παλιό που σας ενοχλεί. Αυτό μπορεί να σας ηρεμήσει αρκετά και ακόμα καλύτερα αν το κάνετε σε συνδυασμό με ασκήσεις χαλάρωσης ή αποφόρτισης (όπως π.χ. το EFT).
4. Γενικά οι τεχνικές άμεσης χαλάρωσης, νοητικές (όπως οραματισμοί, προσευχές και διαλογισμοί) και σωματικές (όπως διάφορες μορφές άσκησης) μπορούν να βοηθήσουν, όμως συχνά το αποτέλεσμα είναι προσωρινό διότι δεν επιδρούν στις πηγές του άγχους, μόνο σε κάποια ενδιάμεσα στάδια εκδήλωσης ή αντίληψης των συναισθημάτων. Βοηθούν στη «ρύθμιση» των αρνητικών συναισθημάτων, αλλά όχι στη διαγραφή των συναισθηματικών εγγραφών. Για αυτό τις τεχνικές αυτές αναγκάζεται κάποιος να τις επαναλαμβάνει συχνά ή και καθημερινά για να διατηρείται σε καλή κατάσταση (που και αυτό συχνά δεν αρκεί). Λειτουργούν ηρεμιστικά, ανακουφιστικά αλλά απαιτούν χρόνο, κόπο, προσήλωση, πειθαρχία και συχνά δεν είναι θεραπευτικές.
5. Η απόσπαση της προσοχής και της σκέψης από ένα θέμα που σας αγχώνει είναι μία πολύ προσωρινή λύση αμφίβολης ανακούφισης, αλλά δεν προσφέρει καμία λύση στο θέμα και μπορεί μάλιστα να ενισχύσει το άγχος! Το περίφημο «μην το σκέφτεσαι» που αυθόρμητα σας λένε ή λέτε και εσείς στους άλλους ή και στον εαυτό σας είναι η χειρότερη «λύση», διότι δεν είναι λύση. Μπορεί να το κάνετε κάποια στιγμή γιατί δεν είναι εκείνη η κατάλληλη στιγμή για να ασχοληθείτε με το ζήτημα, όμως δεν είναι λύση να το κάνετε συνέχεια. Ο εγκέφαλός σας φροντίζει να σας υπενθυμίζει το θέμα και αν επιμένετε να το αποφεύγετε θα σας το θυμίσει ακόμα πιο έντονα.
6. Σε καταστάσεις άγχους βοηθάει πολύ η επαφή με άλλους, με ανθρώπους που εμπιστεύεστε και νιώθετε καλά και ασφαλείς μαζί τους. Μπορεί μάλιστα να σας προτείνουν και καλές λύσεις για κάτι που σας απασχολεί, αλλά πιο σημαντική είναι η ηρεμιστική συναισθηματική επίδραση της παρουσίας τους, που μας επιτρέπει να σκεφτούμε πιο ψύχραιμα και με λιγότερο άγχος. Να θυμάστε μόνο αν θέλετε προτάσεις, συμβουλές και λύσεις από τους ανθρώπους σας (εφόσον και εκείνοι θέλουν να το κάνουν) να απομονώσετε το θέμα που σας αγχώνει (όχι όλα μαζί!) και να τους δώσετε όσο περισσότερες πληροφορίες μπορείτε, συμπεριλαμβανομένων των συναισθημάτων σας.
7. Αν το θέμα που σας αγχώνει δεν έχει λύση, αν δεν μπορείτε να βρείτε με τίποτα μία λύση ή αν είναι αδύνατο να κάνετε κάτι για να επηρεάσετε την έκβασή του προς την κατεύθυνση που θέλετε, τότε αυτό που μπορεί να βοηθήσει είναι η αποδοχή της αβεβαιότητας και η πίστη ότι με κάποιο τρόπο όλα θα πάνε καλά και κάπως τελικά είτε θα λυθεί το πρόβλημα, είτε θα ξεπεράσετε τις αρνητικές συνέπειες.
Οι «θετικές σκέψεις» είναι ιδιαίτερα χρήσιμες σε αυτές ακριβώς τις περιπτώσεις, όπου δεν έχετε τον έλεγχο της κατάστασης ή αδυνατείτε να βρείτε τρόπο αντίδρασης, διότι χωρίς τέτοιες σκέψεις και πίστη είναι εύκολο να πέσει κάποιος σε απελπισία, σε παραίτηση, σε δυσθυμία ή και σε πιο δύσκολες συναισθηματικές καταστάσεις. Και εδώ είναι χρήσιμες, συμπληρωματικά, οι τεχνικές χαλάρωσης και μείωσης του σωματικού στρες αλλά και αποφόρτισης (όπως π.χ. το EFT) που επιτρέπουν το «άδειασμα» του νου από την αρνητική ένταση και την καλύτερη επαφή με τη λογική σκέψη αλλά και με τα πιο θετικά συναισθήματα.
Βεβαίως οι θετικές σκέψεις και η πίστη δεν επιβάλλονται! Κάποιοι άνθρωποι το κάνουν αυτό εύκολα λόγω της ιδιοσυγκρασίας τους, κάποιοι λιγότερο εύκολα και κάποιοι δυσκολεύονται πολύ να το κάνουν. Μην το κάνετε με το ζόρι, διότι τότε μπορεί η πίεση αυτή να αυξήσει το άγχος!
8. Η δράση πάντα μειώνει το άγχος! Όταν μάλιστα η δράση έχει άμεση σχέση με μία συνειδητή προσπάθεια ελέγχου της κατάστασης και επίλυσης του θέματος που σας αγχώνει, τότε το άγχος μπορεί να λειτουργήσει θετικά. Κάντε κάτι! Κουνηθείτε! Ο πιο σίγουρος τρόπος να παρατείνετε το άγχος είναι η απραξία, η παραίτηση, η αποφυγή.
9. Κάποιες φορές η μείωση του άγχους απαιτεί αλλαγές στο περιβάλλον σας, στις σχέσεις σας, στον τρόπο ζωής σας. Μπορεί να χρειάζεστε κάτι λιγότερο, κάτι περισσότερο, κάτι διαφορετικό, κάτι λιγότερο αγχωτικό ή κάτι πιο διαχειρίσιμο από αυτό που βιώνετε και αντιμετωπίζετε. Το να αλλάζουμε τις συνθήκες στο περιβάλλον μας, όταν μπορούμε, είναι σημαντική ικανότητα και τρόπος προσαρμογής. Σαφώς δεν είναι εφικτό ούτε σκόπιμο να προχωράει κάποιος στη ζωή πάντα με την ιδέα «ό,τι δεν σου αρέσει άλλαξέ το», όμως αν έχετε τέτοια η επιλογή εξετάστε την σοβαρά.
Χρειάζεται βεβαίως προσοχή διότι με αυτήν την επιλογή δεν απαλλάσσεστε από τις εσωτερικές πηγές του συγκεκριμένου άγχους και τυχόν σχετικές συναισθηματικές εγγραφές. Αυτό σημαίνει ότι αν ξαναβρεθείτε σε μία παρόμοια κατάσταση, σχέση, πρόβλημα, θα βρείτε πάλι μπροστά σας το άγχος από το οποίο προσπαθήσατε να γλιτώσετε με εκείνη την επιλογή και την αλλαγή! Π.χ. το να χωρίσει κάποιος από τη σύντροφό του διότι η συμπεριφορά της τον αγχώνει μπορεί να φαίνεται η λύση για το άγχος αυτό, όμως είναι πολύ, πάρα πολύ πιθανό να βρεθεί στο μέλλον πάλι μαζί με κάποιον άλλο σύντροφο που θα του «προκαλέσει» πάλι αυτό το άγχος!
10. Αν υπάρχει συναισθηματική διαταραχή ή διαταραχή προσωπικότητας ή τραυματικές εγγραφές (ιδίως από την παιδική ηλικία), αν υπάρχουν δυνατές νοητικές ή συναισθηματικές άμυνες του νου απέναντι στις προσπάθειες διαχείρισης και επίλυσης του άγχους ή άλλες επίμονες δυσκολίες, τότε χρειάζεστε τη βοήθεια ειδικού. Βεβαίως το να έχετε δυσκολία ή αδυναμία στη διαχείριση του άγχους από μόνοι σας δεν σημαίνει αυτομάτως ότι έχετε κάποια διαταραχή! Δεν μπορούμε να κάνουμε τα πάντα μόνοι μας και δεν μπορούν όλοι οι άνθρωποι να διαχειριστούν τα άγχη τους αποτελεσματικά, ακόμα και αν ο νους τους λειτουργεί φυσιολογικά. Ίσως απλά να μην γνωρίζετε πώς να το κάνετε και να πρέπει κάποιος να σας το διδάξει. Ίσως πάλι να χρειάζεται η επέμβαση του ειδικού που θα σας βοηθήσει με τρόπους που είναι αδύνατο να γνωρίζετε ή να εφαρμόσετε μόνοι σας.
Αξίζει η προσπάθεια για αυτοδιαχείριση, για να αναπτύξουμε περισσότερο την ψυχική ανθεκτικότητά μας και να έχουμε μία πιο εύκολη και πιο ευχάριστη ζωή, αλλά δεν χάθηκε ο κόσμος αν δεν τα καταφέρουμε μόνοι μας. Το να ζητήσουμε βοήθεια όταν τα πράγματα είναι δύσκολα, όταν φτάνουμε στα όριά μας (ή, καλύτερα, λίγο πριν τα φτάσουμε), όταν νιώθουμε ανίσχυροι ή όταν δεν τα έχουμε καταφέρει μόνοι μας όχι μόνο δεν είναι ντροπή ή παραδοχή αδυναμίας, αλλά επιβάλλεται! Για το καλό το δικό μας αλλά και των ανθρώπων με τους οποίους σχετιζόμαστε και τους οποίους επηρεάζουμε…
- Τα πιο ύπουλα εμπόδια στη ζωή τα «βάζουμε» εμείς και είναι… οι συνήθειές μας! - 19 Μαρτίου 2023
- Να αποχωρείς με χάρη και χαρά και να κοιτάς μπροστά… - 17 Μαΐου 2022
- Τι κάνεις; Πώς είσαι; Καλά; Ή μήπως όχι; - 12 Νοεμβρίου 2021
