Οι 4 τρόποι λήψης αποφάσεων
Όλοι χρειάζεται να πάρουμε αποφάσεις καθημερινά. Ορισμένες είναι μικρής σημασίας, άλλες όμως μπορεί να έχουν επίδραση στη ζωή μας για μεγάλο χρονικό διάστημα. Επιπροσθέτως, κάποιες από αυτές δεν επηρεάζουν μόνο εμάς, αλλά έχουν ευρύτατες συνέπειες και για άλλους. Ως εκ τούτου, η πλήρης κατανόηση των μορφών και των διαδικασιών λήψης αποφάσεων, όπως επίσης και το πόσο αυτές επηρεάζουν τους άλλους, θα σας βοηθήσει στις επιλογές που έχετε να κάνετε τόσο επαγγελματικά όσο και προσωπικά.
Advertisment
Πριν από κάποιο διάστημα είχαμε δημοσιεύσει ένα τεστ με τίτλο «Πόσο ικανοποιεί η εργασία σας τις προσωπικές σας ανάγκες;», το οποίο βασιζόταν σε 4 διαφορετικές κλίμακες, όπως αναγνωρίστηκαν από τον Dr Alan Rowe, καθηγητή στο τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καλιφόρνιας. Η ανακάλυψη του Dr Alan Rowe οδήγησε στη δημιουργία δεκάδων ψυχοδυναμικών τεστ που χρησιμοποιούνται από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις και εταιρείες του κόσμου για την αξιολόγηση του ανθρώπινου δυναμικού τους. Αλλά ας τα πάρουμε τα πράγματα από την αρχή για να ακολουθήσουμε το σκεπτικό του ερευνητή.
Τι είναι η λήψη μιας απόφασης ακριβώς;
Μπορεί να σας φαίνεται μια άχρηστη ερώτηση, αλλά αν πάρετε ένα λεπτό να το σκεφτείτε πώς ακριβώς θα απαντούσατε; Ποια είναι η διαδικασία που περνάτε για να φτάσετε στην απόφαση; Και τι συμβαίνει όταν πρέπει να λάβετε μια απόφαση ως μέρος μιας ομάδας; Η λήψη μιας απόφασης μπορεί να οριστεί ως η γνωστική διαδικασία, η οποία έχει ως αποτέλεσμα την επιλογή μιας σειράς ενεργειών ανάμεσα σε διάφορα εναλλακτικά σενάρια. Η μορφή της λήψης απόφασης μπορεί να είναι διανοητικής ή συναισθηματικής φύσεως, λογική ή παράλογη.
Advertisment
Μια λογική λήψη απόφασης περιλαμβάνει τέσσερα βήματα:
1. Αναγνώριση του προβλήματος
2. Παραγωγή πολλαπλών πιθανών λύσεων για το πρόβλημα
3. Επιλογή της λύσης που θεωρείται πιο ικανή να λύσει το πρόβλημα
4. Εφαρμογή της λύσης και αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της
Έχοντας αυτά στο νου μας, τώρα χρειάζεται να κατανοήσουμε τον τρόπο λήψης αποφάσεων που ακολουθούμε συχνότερα και πώς αυτός επηρεάζει το τελικό αποτέλεσμα.
Τρόποι λήψης αποφάσεων
Συνήθως εμφανίζονται τέσσερα είδη λήψης μιας απόφασης: το διευθυντικό, αναλυτικό, διανοητικό και συμπεριφορικό. Αν και κανείς δεν χρησιμοποιεί καθαρά και εντελώς μόνο μια από αυτές τις κατηγορίες, σίγουρα θα βρείτε χαρακτηριστικά που ταιριάζουν με τον δικό σας τρόπο σε ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω. Κάθε στυλ χαρακτηρίζει έναν διαφορετικό τρόπο θέασης της απόφασης. Κάθε στυλ αντιμετωπίζει διαφορετικά τη διαδικασία και ροή των πληροφοριών, πάνω στις οποίες βασίζεται η απόφαση.
Διευθυντικός (άμεσος) τρόπος
Για το άτομο που χρησιμοποιεί το διευθυντικό στυλ, η δομή είναι πολύ σημαντική. Το συγκεκριμένο άτομο είναι δυναμικό και απαιτεί άμεσα αποτελέσματα. Ο τυπικός «διευθυντικός» τύπος παίρνει άμεσα τα ηνία της κατάστασης, λαμβάνει γρήγορες αποφάσεις και περιμένει οι «υφιστάμενοι» του να φέρνουν εις πέρας τις αποφάσεις άμεσα, χωρίς ερωτήσεις. Βασίζονται στις δικές τους πληροφορίες, γνώσεις, εμπειρίες και κρίση. Τείνουν να ακολουθούν τους κανόνες και είναι άκρως επικοινωνιακοί, ιδιαίτερα μέσω της λεκτικής οδού. Στην αρνητική πλευρά, μπορεί να δρουν γρήγορα και συχνά δεν έχουν όλα τα στοιχεία που χρειάζονται. Μπορεί να φερθούν απερίσκεπτα και να αποτύχουν να σκεφτούν άλλες επιλογές, όταν εντοπίζουν ένα πρόβλημα. Το διευθυντικό στυλ εστιάζει στα βραχύχρονα αποτελέσματα, αντί των μακροχρόνιων επιλύσεων.
Αναλυτικός τρόπος
Αν ο τρόπος λήψης απόφασης σας είναι αναλυτικός, πιθανώς να απολαμβάνετε την επίλυση προβλημάτων και γρίφων. Ένα τέτοιο άτομο είναι καινοτόμο, πρωτοποριακό και του αρέσει να αναλύει μεγάλες ποσότητες δεδομένων πριν πάρει μια απόφαση. Είναι προσαρμοστικός και μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά ακόμα και κάτω από δύσκολες και γεμάτες πρόκληση συνθήκες. Δυστυχώς, αυτός ο τρόπος μπορεί να είναι αρκετά αργός και χρονοβόρος. Ένα «αναλυτικού τύπου» άτομο θέλει να χρησιμοποιεί την άμεση παρατήρηση, τα δεδομένα και τα γεγονότα, όσον αφορά σε μια απόφαση. Τείνουν επίσης να θέλουν τον έλεγχο κάθε πλευράς της διαδικασίας.
Αντιληπτικός τρόπος
Αυτός ο τρόπος «κοιτά» τα προβλήματα από μια καλλιτεχνική πλευρά. Ένα τέτοιο άτομο είναι εξαιρετικά δημιουργικό και του αρέσει να αναζητά λύσεις αντισυμβατικές και ίσως ασυνήθιστες. Προσανατολίζεται προς την επιτυχία και του αρέσει να σκέφτεται μακροπρόθεσμα, όταν λαμβάνει σημαντικές αποφάσεις. Ένα «διανοητικού τύπου» άτομο θα πάρει το ρίσκο και θα επιχειρήσει να πάρει αποφάσεις που λαμβάνουν μια ευρεία ματιά στη επίλυση του ζητήματος.
Συμπεριφορικός τρόπος
Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν αυτόν τον τρόπο ενδιαφέρονται να διασφαλίσουν ότι όλα λειτουργούν σωστά και να αποφύγουν τις συγκρούσεις ανάμεσα στα μέλη μιας ομάδας. Είναι πολύ πειστικοί ομιλητές και πολύ καλοί στο να κάνουν τους άλλους να δουν τα πράγματα από τη δική τους πλευρά. Οι «συμπεριφορικού τύπου» άνθρωποι προτιμούν να δουλεύουν με μια ομάδα. Μαζί επιχειρούν να λύσουν τις διαφορές και να διαπραγματευτούν μια λύση που είναι αποδεκτή από όλα τα μέρη. Αν δεν μπορείτε να καταλήξετε για τον προσωπικό σας τρόπο απόφασης, κάντε το τεστ που αναφέραμε στην αρχή του άρθρου.
Τρόποι ομαδικής λήψης αποφάσεων
Η λήψη μιας απόφασης σε ομάδα έχει τα δικά της μοντέλα. Κάθε διαφορετικός τρόπος επηρεάζει την ομάδα με έναν μοναδικό τρόπο. Το να γνωρίζουμε ποιον τρόπο να χρησιμοποιήσουμε στην κάθε διαφορετική περίσταση μπορεί να αποτελέσει τη διαφορά ανάμεσα στην επιτυχία και την αποτυχία, ειδικά στο επαγγελματικό περιβάλλον.
Αυταρχικός τρόπος
Ο αυταρχικός τρόπος είναι εκείνος στον οποίο ο επικεφαλής της ομάδας λαμβάνει όλο τον έλεγχο και την ευθύνη της απόφασης. Ο αρχηγός είναι πλήρως υπεύθυνος για το αποτέλεσμα της απόφασης, είτε αυτό είναι θετικό, είτε αρνητικό. Ένας αυταρχικός αρχηγός δεν ζητά βοήθεια και ιδέες από την ομάδα και αποφασίζει βασισμένος σε προσωπικές πληροφορίες και εσωτερική αντίληψη της κατάστασης. Η χρήση αυτής της μεθόδου παράγει γρήγορο αποτέλεσμα, για το οποίο ο επικεφαλής είναι προσωπικά υπεύθυνος. Σε μια έκτακτη περίπτωση, το αυταρχικό στυλ είναι συχνά η καλύτερη επιλογή.
Τα μειονεκτήματα μπορεί ορισμένες φορές να περιλαμβάνουν ελάχιστη προσπάθεια από τα άτομα που πρέπει να φέρουν εις πέρας την απόφαση. Αν ένας υπάλληλος ή μέλος ομάδας επηρεαστεί από την απόφαση, αλλά δεν είχε συμμετάσχει στη λήψη της, εκεί τίθεται σοβαρό ζήτημα ηθικής. Αν το αποτέλεσμα δεν είναι θετικό, τα μέλη της ομάδας μπορεί να αρχίσουν να νιώθουν αντιπάθεια και να πιστεύουν ότι μπορούσαν να κάνουν καλύτερη δουλειά από τον υπεύθυνο. Αυτό μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε απώλεια της αξιοπιστίας του αρχηγού της ομάδας.
Δημοκρατικός τρόπος
Αυτός ο τρόπος μπορεί να αποδειχτεί χρήσιμος, όταν απαιτείται μια γρήγορη απόφαση, με χρήση μιας ελάχιστης ποσότητας συμμετοχής από την ομάδα. Στο δημοκρατικό στυλ, ο αρχηγός της ομάδας παραδίδει την ευθύνη και τον έλεγχο μιας απόφασης και επιτρέπει στην ομάδα να ψηφίσει. Όπως δηλώνει και ο όρος, η πλειοψηφία θα αποφασίσει τι θα πρέπει να συμβεί. Το μειονέκτημα αυτού του τρόπου μπορεί να είναι η έλλειψη ατομικής ευθύνης. Δεν υπάρχει κανένα συγκεκριμένο άτομο, υπεύθυνο για την απόφαση. Καθώς δεν υπάρχει κάποια απαίτηση ή προϋπόθεση για συναίνεση, αφήνει το περιθώριο σε κάποιον να αρνηθεί την ευθύνη, επειδή στη διαδικασία ψήφου, εκείνος είχε ψηφίσει αρνητικά.
Συλλογικός τρόπος
Εδώ ο αρχηγός της ομάδας θα συμπεριλάβει τα μέρη της σε όλες τις πλευρές της διαδικασίας, αλλά μόνος του θα λάβει την απόφαση στο τέλος. Σκόπιμα ρωτά και ενθαρρύνει τα μέλη να συμμετέχουν, δίνοντας τις δικές τους ιδέες, αντιλήψεις, γνώσεις και πληροφορίες, που αφορούν στην κατάσταση. Αυτό φέρνει στο προσκήνιο διάφορες οπτικές πάνω στο ζήτημα, αν και ο αρχηγός της ομάδας διατηρεί τον πλήρη έλεγχο της τελικής απόφασης.
Στον παρόντα τρόπο, ο επικεφαλής είναι υπεύθυνος για το αποτέλεσμα, θετικό ή αρνητικό. Υπάρχουν πλεονεκτήματα εδώ, όπως η συμμετοχή και εμπλοκή της ομάδας. Αυτό το είδος λήψης απόφασης απαιτεί από τον αρχηγό να είναι εξαιρετικά επικοινωνιακός, όπως και άριστος ακροατής. Το τελευταίο θα του προσφέρει μια ακριβή κατανόηση της κατάστασης και θα του επιτρέψει να καταλήξει στην καλύτερη δυνατή λύση. Τα μειονεκτήματα αφορούν στη χρονοβόρα αυτή διαδικασία, η οποία προσφέρει λιγότερη ασφάλεια εξαιτίας του αριθμού των ανθρώπων που εμπλέκονται.
Συναινετικός τρόπος
Στον τελευταίο αυτό τρόπο ομαδικής λήψης απόφασης, ο επικεφαλής παραδίδει τον πλήρη έλεγχο της απόφασης. Όλη η ομάδα εμπλέκεται πλήρως στην απόφαση. Δεν υπάρχει ατομική ευθύνη για τον επικεφαλής. Αυτό το στυλ διαφέρει από εκείνο του δημοκρατικού, επειδή όλοι πρέπει να συμφωνήσουν. Αν δεν υπάρξει πλήρη συμφωνία από όλους, η απόφαση γίνεται δημοκρατική. Αυτός ο τύπος απόφασης ευνοεί και προάγει την δυνατή δέσμευση κάθε μέλους της ομάδας, επειδή αυτό αφορά και εκείνους προσωπικά. Περιλαμβάνοντας όλη την ομάδα, προσφέρει και μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας. Είναι ωστόσο, ομολογουμένως, μια αρκετά χρονοβόρα διαδικασία και μπορεί να είναι δύσκολο για μια ομάδα να μάθει να λειτουργεί με αυτό τον τρόπο. Αποτελεί ωστόσο, έναν χρήσιμο τρόπο για την ομάδα εκείνη που θα μείνει μαζί για μια μεγάλη χρονική περίοδο, βοηθώντας έτσι τα μέλη να αναπτύξουν μια δυνατή σχέση μεταξύ τους.
Πώς μπορεί να μας βοηθήσει η γνώση αυτών των τρόπων;
Κατανοώντας το προσωπικό σας στυλ λήψης απόφασης, είναι δυνατό ύστερα να κάνετε προσαρμογές, σύμφωνα με την κατάσταση και τα αποτελέσματα, για τα οποία προσπαθείτε. Οι δυναμικές αποφάσεις απαιτούν την ικανότητα αξιολόγησης της κατάστασης, καθορισμού του καλύτερου τρόπου και χρήσης εκείνου που θα μας δώσει την καλύτερη θετική λύση. Αυτές αποτελούν «ηγετικές» δεξιότητες που θα σας ωφελήσουν τόσο προσωπικά, όσο και επαγγελματικά.
