Η αλλαγή που έχει επέλθει στους ρόλους των δύο φύλων μοιάζει να μην έχει αφομοιωθεί και εμπεδωθεί από τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Τα δικαιώματα του Έλληνα άνδρα για την πατρότητα τα οποία δεν εφαρμόζονται, καθώς και μια γενικότερη κοινωνική αμφιθυμία για το τι τελικά περιλαμβάνει ο ρόλος του ως πατέρα είναι μόνο μερικές από τις δυσκολίες του.
Από τη μια μεριά, λοιπόν, βλέπουμε τον σύγχρονο Έλληνα άνδρα να ξεπερνά στερεότυπα και στεγανά που συνδέονται με το ρόλο του, όπως είναι η αναγνώριση και ανάληψη ενός μεγάλου μέρους της ανατροφής των παιδιών του, από την άλλη, όμως, διαπιστώνουμε ότι διατηρεί και μια “απόσταση ασφαλείας” από όλους μέσα στο σπίτι, επιλέγοντας ποιες ευθύνες θα αναλάβει ο ίδιος αποκλειστικά και ποιες όχι.
Advertisment
Μέσα σε αυτό το κλίμα σύγχυσης που περιγράφουμε, ο άνδρας ως πατέρας οφείλει να ξεπεράσει και ένα άλλο εμπόδιο: τον κίνδυνο να ταυτιστεί η τρυφερότητα που δείχνει στο παιδί του με θηλυπρεπή συμπεριφορά. Αυτή η πηγή άγχους του άνδρα περιορίζει την έκφραση των συναισθημάτων του και την πιο ενεργή εμπλοκή του στη ζωή του παιδιού του. Η απόσταση που καταλήγει να κρατά, όμως, επηρεάζει βαθύτατα τη σχέση του με το παιδί του (αφού το παιδί μπορεί να την εκλάβει ως αδιαφορία ή αμέλεια), αλλά και το πώς αισθάνεται ο ίδιος για τον εαυτό του (π.χ ενοχές ότι δεν είναι άξιος πατέρας).
Το πέρασμα στην αντίπερα όχθη, επομένως, δεν είναι εύκολο. Ταυτισμένος με τον κοινωνικά κατασκευασμένο ρόλο του, ο άνδρας δυσκολεύεται να επικοινωνήσει με τη σύντροφό του και να συμμετάσχει ενεργά στην οικογένειά του. Έτσι, παραμένει εγκλωβισμένος ανάμεσα στον καινούργιο αλλά άγνωστο ακόμα ρόλο που καλείται να αναλάβει και στον παλιό αλλά οικείο και περιοριστικό ρόλο που επιτελούσε για χρόνια.
Σήμερα πλέον έχει χάσει την πρωτοκαθεδρία που του έδινε ο παραδοσιακός του ρόλος, καθώς η σύγχρονη συζυγική και οικογενειακή ζωή απαιτεί συνεργασία, αλληλοσεβασμό και αλληλοκατανόηση – έννοιες σχετικά καινούργιες, που δεν είναι εύκολο να τις εντάξει φυσιολογικά στον εσωτερικό του χάρτη.
Advertisment
Ο Meth (2000) αποδίδει με γλαφυρό τρόπο αυτή την ασυνέχεια που βιώνει ο άντρας: “Οι άνδρες μαθαίνουν να είναι αυτόνομοι, στο σπίτι όμως η επιτυχία απαιτεί συνεργασία και εμπιστοσύνη. Μαθαίνουν να μετρούν την πρόοδο, αλλά πώς μπορεί κανείς να αξιολογήσει τις επιδόσεις του άλλου μέσα στο σπίτι; Θα μετρήσει πόσα πιάτα έπλυνε, πόσες πάνες άλλαξε ή πόσες φορές τον/τη στήριξε σε δύσκολες στιγμές;”
Είναι αλήθεια ότι ο άνδρας προτιμά να επενδύει περισσότερο στην επαγγελματική σφαίρα, ακόμα και να θυσιαστεί γι΄αυτήν, επειδή αισθάνεται ότι ανταμείβεται περισσότερο στον εργασιακό χώρο, τόσο μέσω των οικονομικών απολαβών του όσο και μέσω της αναγνώρισης των επιτευγμάτων του. Μέσα στην οικογένειά του, όμως, αισθάνεται ανεπαρκής, με κυρίαρχο συναίσθημα τον φόβο της αποτυχίας. Ο άνδρας φοβάται ότι θα κάνει κάποιο λάθος και δεν θα μπορέσει να φέρει σε πέρας την αποστολή του, γεγονός που θα τον μειώσει στα μάτια της γυναίκας του και των παιδιών του.
Έτσι δεν είναι λίγες οι φορές που νιώθει αμήχανος όταν πρέπει να αναλάβει και να μοιραστεί τις ευθύνες του σπιτιού, ενώ την ίδια στιγμή αντιμετωπίζει τη ρητή ή άρρητη προτροπή της γυναίκας του να απέχει από τα καθήκοντα αυτά. Χαρακτηριστική είναι η απάντηση ενός πατέρα στο ερώτημα του γιου του, κατά τη διάρκεια μιας οικογενειακής συνεδρίας, για τους λόγους της απουσίας του από τη ζωή του: “Στην αρχή προσπάθησα πολύ, δεν με άφηνε όμως η μητέρα σου, δεν περνούσε ο λόγος μου. Οι συγκρούσεις και οι τριβές μαζί της ήταν τόσο έντονες που κουράστηκα και τα παράτησα”.
Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα δεδομένο που φέρνει συχνά ο πατέρας και αποτελεί πραγματικότητα για κάποια ζευγάρια. Έχοντας εκπληρώσει την ανάγκη της για αυτοπραγμάτωση στο προσωπικό επίπεδο και έχοντας λάβει τη δέουσα αναγνώριση στο κοινωνικό επίπεδο μέσα από το ρόλο της ως μητέρας, η γυναίκα δεν δίνει στον άνδρα το περιθώριο να αναπτυχθεί μέσα στον ίδιο χώρο, έστω κι αν αυτό την εξαντλεί.
Είναι εύλογο, συνεπώς, να μην επιθυμούν οι γυναίκες να αφήσουν στον άνδρα τον μοναδικό χώρο μέσα από τον οποίο έχουν αποκτήσει ταυτότητα και λόγο ύπαρξης, δεδομένου μάλιστα ότι ο άνδρας ήδη έχει καλύψει εδώ και αιώνες αυτές τις ανάγκες. Αξιοσημείωτο είναι πάντως ότι σε παρόμοια σύγχυση με τους άνδρες βρίσκονται και οι εργαζόμενες ελληνίδες μητέρες, οι οποίες, από τη μια μεριά, επιθυμούν την εμπλοκή του άνδρα τους στην ανατροφή των παιδιών τους, αλλά, από την άλλη, τους επιπλήττουν διαρκώς για “λάθος χειρισμούς” και δεν αναγνωρίζουν τις προσπάθειές τους.
Μεγαλώνοντας μέσα στην ελληνική οικογένεια ο γιος είχε ως πρότυπο έναν συναισθηματικά απόντα πατέρα, του οποίου ο ρόλος εξαντλούνταν στην παροχή υλικών αγαθών, και μιας υπερπροστατευτικής μητέρας, η οποία είχε ταυτίσει σε μεγάλο βαθμό την ύπαρξή της με τη μητρότητα. Αλλά χωρίς την ενεργό συμμετοχή του πατέρα του στη ζωή του και βιώνοντας τον αντίκτυπο της πατρικής απουσίας στην προσωπική ψυχοσυναισθηματική και κοινωνική του ανάπτυξη (απαραίτητη προϋπόθεση για να ανταποκριθεί και ο ίδιος με τη σειρά του στον ρόλο του ως πατέρα), ο γιος έρχεται διαρκώς αντιμέτωπος με τον εαυτό του, τις δυνάμεις και τις αδυναμίες του, καθώς και με πολλά ερωτήματα τα οποία αδυνατεί να απαντήσει.
“Η επιστροφή του άνδρα” Ελισάβετ Μπαρμπαλιού εκδόσεις Πεδίο. Photo: Author/Depositphotos
