Η Χόλι και η Μπο τηλεφωνούν για να μας πουν πως επιστρέφουν και μας φέρνουν δώρα. Κλείνω το τηλέφωνο και βλέπω πως ο Κρίστοφερ χαμογελάει. Ο Κρίστοφερ χαμογελάει πολύ. Όλα τα μωρά το κάνουν. Είναι στη φύση τους. Όταν όμως ο Κρίστοφερ αρχίζει να χαμογελάει, δεν μπορεί να σταματήσει. Χαμογελάει στα πάντα, ακόμη και σε άψυχα αντικείμενα, όπως ένα άδειο βάζο, μία ηλεκτρική σκούπα ή ένα κατσαβίδι. Τον παίρνω στην αγκαλιά μου και τον πηγαίνω μπροστά στον καθρέπτη, που κρέμεται πάνω από το τζάκι μας.
«Αγαπημένε Κρίστοφερ, να σου γνωρίσω τον Κρίστοφερ!» του λέω, δείχνοντας το είδωλό του στον καθρέπτη. Ο Κρίστοφερ σταματάει να χαμογελάει. Εγώ περίμενα πως όταν έβλεπε τον εαυτό του στον καθρέπτη θα ήταν όλο χαμόγελα, ειδικά αφού χαμογελάει με κάθε τι άλλο. Ξανά, συστήνω στον Κρίστοφερ το είδωλό του και ξανά, ο Κρίστοφερ δεν χαμογελάει. Το πρόσωπό του δεν έχει καμία απολύτως έκφραση. Ήταν σαν να μην έβλεπε στον καθρέπτη τίποτα απολύτως.
Advertisment
Γιατί δεν χαμογέλασε ο Κρίστοφερ στο είδωλό του; Έψαξα απαντήσεις στην αναπτυξιακή ψυχολογία των παιδιών και βρήκα πως, πράγματι, τα μικρά μωρά συχνά δεν χαμογελούν στο είδωλό τους στον καθρέπτη. Γιατί όμως; Όταν ρώτησα τη Λουίζ μου απάντησε με τον χαρακτηριστικό της τρόπο, σαν να ήταν αυτονόητο: «Τα μικρά μωρά δεν έχουν ακόμη ταυτιστεί με το σώμα τους».
Τα μωρά έχουν ελεύθερες, αδέσμευτες ψυχές. Ίπτανται πάνω από το σώμα τους, χωρίς να έχουν ακόμη προσγειωθεί μέσα τους. Όταν κοιτιούνται στον καθρέπτη και βλέπουν το σώμα τους δεν σκέφτονται “Αυτός είμαι εγώ ή Αυτό είναι δικό μου”. Τα μωρά είναι αγνή συνείδηση. Δεν σκέφτονται την έννοια του εγώ. Δεν έχουν κατασκευάσει ακόμα την αυτοεικόνα τους. Δεν έχουν φτιάξει βιτρίνα ή μάσκα. Δεν βιώνουν ακόμη τις νευρώσεις των ενηλίκων. Μέσα τους παιχνιδίζει ακόμη η αυθεντική ευλογία του πνεύματος. Αναγνωρίζουν μόνο το αυθεντικό τους πρόσωπο, όπως το αποκαλούν οι Βουδιστές, το πρόσωπο δηλαδή της ψυχής.
Συνήθως τα παιδιά αρχίζουν να ταυτίζονται με το είδωλό τους στον καθρέπτη όταν είναι 15 με 18 μηνών. Πρόκειται για το Στάδιο του Καθρέπτη ή stade du miroir, όπως το αποκάλεσε ο ψυχαναλυτής Ζακ Λακάν. Και βέβαια, όταν ο Κρίστοφερ έφτασε στη ηλικία του Έλιοτ, ξεκίνησε να φιλάει κι αυτός τον καθρέπτη. Επίσης φιλούσε το μεταλλικό τηλέφωνο στην μπανιέρα, γυαλιστερά κουτάλια, ατσάλινα τηγάνια, γυάλινα πόμολα και οτιδήποτε άλλο του έδειχνε το είδωλό του.
Advertisment
Από την ηλικία των τριών ετών περίπου, ο καθρέπτης γίνεται φίλος. Τα παιδιά λατρεύουν αυτό που βλέπουν. Είναι η περίοδος που ανακαλύπτουν ότι “Έχω σώμα”. Ακόμη όμως, αναγνωρίζουν ότι το σώμα τους δεν είναι ο εαυτός τους, αλλά η αναγκαία μορφή της ανθρώπινης εμπειρίας. Τώρα είναι που κάνουν γκριμάτσες, παίρνουν πόζες, παίζουν κρυφτό κι εφευρίσκουν χαζούλικους χορούς με το είδωλό τους. Συχνά παίζουν μαζί του, όπως ο Πήτερ Παν παίζει με τη σκιά του.
Ο πειραματισμός αυτός με την ταυτότητά μας είναι στην αρχή διασκεδαστικός, αλλά δεν κρατάει για πάντα. Καθώς αναλαμβάνουμε την ταυτότητα του άλλου, ξεχωριστού εαυτού, ενός εγώ, συντελείται μια αλλαγή στην ψυχολογία μας. Αρχίζουμε να αισθανόμαστε αμηχανία μπροστά στον καθρέπτη. Ντρεπόμαστε να βγούμε σε φωτογραφίες. Αποζητούμε ή αποφεύγουμε την προσοχή των άλλων. Φεύγουμε από το δρόμο της αγάπης και μπαίνουμε σε αυτόν του φόβου. Αρχίζουμε να κρίνουμε τον εαυτό μας και δεν βλέπουμε το αυθεντικό μας πρόσωπο. Η αυτοεικόνα σας που εμφανίζεται στον καθρέπτη αποτελείται από αρνητικές κρίσεις. Δεν είναι ο πραγματικός σας εαυτός.
Η αδέσμευτη ψυχή μας, η πραγματική μας φύση, δεν έχει σταματήσει το τραγούδι της, αλλά είναι δύσκολο να την ακούσουμε, όταν καλύπτεται από τις βραχνές κραυγές της αυτοεικόνας ή του εγώ μας, που την κάνουν να αισθάνεται αποκομμένη και φοβισμένη. Η ομορφιά που βλέπαμε κάποτε στον καθρέπτη είναι ακόμη μέσα μας, αλλά με το να κατακρίνουμε τον εαυτό μας διαστρεβλώνεται. Θα μπορέσουμε να την ξαναβρούμε αμέσως μόλις σταματήσουμε να κατακρίνουμε τον εαυτό μας, αλλά αυτό μας έχει γίνει πλέον συνήθεια, που μας χαρακτηρίζει.
Έχουμε πείσει τους εαυτούς μας ότι το να εκφέρουμε αρνητικές κρίσεις σημαίνει πως έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά, αλλά συμβαίνει το αντίθετο. Δεν βλέπουμε, παρά μόνο όταν πάψουμε να κρίνουμε.
“Η Ζωή σε αγαπάει” Louise Hay & Robert Holden εκδόσεις Ιβίσκος
