Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κοιλιοκάκη έχει επανέλθει στο προσκήνιο, ειδικά με τη δημοσιότητα που έχουν πάρει οι τροφές χωρίς γλουτένη στα ράφια των σούπερ μάρκετ, αλλά και στα μενού των εστιατορίων. Λόγω των διαίτων χωρίς γλουτένη, που επίσης βρίσκονται στη μόδα, υπάρχει συχνά σύγχυση για το τι ακριβώς είναι η κοιλιοκάκη, τι η δυσανεξία ή ευαισθησία στη γλουτένη και τι η αλλεργία στο αλεύρι.
«Υπάρχει αρκετή βιβλιογραφία που ορίζει τις παθήσεις που σχετίζονται με τη γλουτένη. Ο όρος αναφέρεται βασικά σε παθήσεις που σχετίζονται με προβλήματα στην πρόσληψη τροφών που περιέχουν γλουτένη», αναφέρει η Rupa Mukherjee, γαστρεντερολόγος του κέντρου κοιλιοκάκης στο Beth Israel Deaconess Medical Center και βοηθός καθηγητή ιατρικής στο Harvard.
Advertisment
Οι τροφές που περιέχουν γλουτένη- η οποία είναι μια πρωτεΐνη δέσμευσης- περιλαμβάνει πολλούς τύπους ψωμιού, δημητριακών και αρτοσκευασμάτων, αλλά οι παθήσεις που σχετίζονται με αυτή είναι τελείως διαφορετικές μεταξύ τους.
Τι είναι η αλλεργία στο αλεύρι; Κατανοώντας τις αιτίες, τα συμπτώματα και τη θεραπεία
Η αλλεργία στο αλεύρι συχνά συγχέεται με την κοιλιοκάκη ή τη δυσανεξία στη γλουτένη- και πολλές φορές με την «αλλεργία στη γλουτένη», που ωστόσο, δεν υφίσταται καν. Η αλλεργία στη γλουτένη πρόκειται για αρνητική αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος στην πρωτεΐνη του αλευριού. Αυτό τι σημαίνει; Ότι το ανοσοποιητικό σας σύστημα αντιδρά υπερβολικά στο αλεύρι με τρόπο που θα έκανε σε μια εποχιακή αλλεργία ή σε μια άλλη τροφική αλλεργία. Οι παράγοντες επικινδυνότητας περιλαμβάνουν ιστορικό αλλεργιών, άσθμα ή έκζεμα.
Η αλλεργία στο αλεύρι θα προκαλέσει εμφανή συμπτώματα αλλεργικής αντίδρασης, όπως φτέρνισμα, πονοκέφαλο, κνίδωση και στη χειρότερη περίπτωση, επικίνδυνη αναφυλαξία. Τούτου λεχθέντος, η ναυτία, διάρροια και η δυσφορία στο στομάχι αποτελούν επίσης συνηθισμένα συμπτώματα και αυτό είναι που μπορεί να μπερδέψει τα πράγματα σε σχέση με την αλλεργία και τη γλουτένη. Ένας αλλεργιολόγος μπορεί να βοηθήσει στη σωστή διάγνωση. Για την αντιμετώπισή της, χρειάζεται να αποφεύγετε τροφές που περιέχουν αλεύρι, όπως επίσης και τροφές που μπορεί να έχουν ίχνη αλευριού.
Advertisment
Τι είναι η κοιλιοκάκη; Εξερευνώντας τις πιθανές αιτίες, εντοπίζοντας τα σημάδια και κάνοντας τη σωστή διάγνωση και αντιμετώπιση
Η κοιλιοκάκη δεν αποτελεί πια σπάνια πάθηση. Στην Αμερική, για παράδειγμα, ταλαιπωρεί περίπου 3 εκατομμύρια άτομα. Όταν κάποιος εμφανίζει κοιλιοκάκη, σημαίνει ότι αντιδρά σε μια ομάδα πρωτεϊνών που βρίσκονται στο αλεύρι, στο ρύζι, στο σιτάρι και ονομάζεται γλουτένη, εξηγεί ο Gerald Bertiger, γαστρεντερολόγος και μέλος της οργάνωσης Beyond Celiac. «Το πρόβλημα είναι ότι για λόγους που δεν έχουν γίνει πλήρως κατανοητοί, η πρόσληψη της γλουτένης κάνει το έντερο να τη θεωρήσει ως ξένο εισβολέα και της επιτίθεται με φλεγμονώδη αντίδραση», εξηγεί (δηλαδή το σώμα θα παράγει συγκεκριμένα αντισώματα ως απόκριση).
Ο Dr. Bertiger προσθέτει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι με αυτή την πάθηση, αν αποφύγουν τη διατροφή γλυτώνουν εντελώς και από τα συμπτώματα της κοιλιοκάκης, αλλά υπάρχει και μια μικρή ομάδα ασθενών που αν και αποφεύγουν τη γλουτένη, παρουσιάζουν και πάλι φλεγμονώδεις αντιδράσεις και παρενέργειες. «Η γλουτένη δεν αποτελεί το 100% της ιστορίας, αλλά απλά ένα μεγάλο κομμάτι της», λέει.
Δυστυχώς, το 83% των ατόμων με κοιλιοκάκη δεν λαμβάνουν τη σωστή διάγνωση ή ακόμα και καμία διάγνωση. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι τα σημάδια και τα συμπτώματα μπορεί να ποικίλλουν αρκετά. «Αυτά εμπίπτουν σε δύο κατηγορίες, που ονομάζονται GI και extra- GI», σημειώνει η Mukherjee.
Τα συμπτώματα GI (της γαστρεντερικής οδού δηλαδή) περιλαμβάνουν χρόνια διάρροια ή δυσκοιλιότητα, φούσκωμα, κοιλιακό πόνο και απόκτηση ή απώλεια βάρους. Τα συμπτώματα «extra-GI» αναφέρονται σε όσα δεν σχετίζονται με το γαστρεντερικό σύστημα, όπως πόνο στις αρθρώσεις, δυσκολία στη συγκέντρωση, κόπωση, μυϊκές κράμπες, ανεξήγητη αναιμία, θολούρα και προβλήματα γονιμότητας στις γυναίκες.
Η διάγνωση μπορεί να αποδειχθεί μια δύσκολη υπόθεση. Αν ένας γιατρός δεν υποπτευθεί την κοιλιοκάκη, μπορεί να περάσουν χρόνια μέχρι αυτή να διαγνωστεί τελικά. Αυτά τα συμπτώματα, μαζί με ιστορικό αυτοάνοσων νοσημάτων ή οικογενειακό ιστορικό κοιλιοκάκης ή αυτοάνοσων νοσημάτων, μπορεί να προειδοποιήσουν τον γιατρό ότι η κοιλιοκάκη αποτελεί μια πιθανότητα, η οποία πρέπει να ελεγχθεί. Διατηρήστε ένα σταθερό διατροφικό πρόγραμμα, όσο κάνετε εξετάσεις, επειδή η μείωση της γλουτένης πριν από αυτές μπορεί να δώσει ένα λάθος αποτέλεσμα.
Αν διαγνωστείτε με κοιλιοκάκη, η μόνη δυνατή θεραπεία μέχρι σήμερα είναι μια αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη, η οποία θα επιτρέψει στο λεπτό σας έντερο να θεραπευτεί, ανακουφιζόμενο από τα συμπτώματα και προλαμβάνοντας ενάντια σε άλλες ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά, που μπορεί να εμφανιστούν από τη δυσκολία απορρόφησης των τροφών, όσο η πάθηση είναι παρούσα.
Χρειάζεται να αποφύγετε τροφές, όπως το παραδοσιακό ψωμί, τα ζυμαρικά, τα μπισκότα, τα κράκερ και άλλες επεξεργασμένες τροφές- όπως επίσης και προϊόντα που μπορεί να περιέχουν «κρυφά» υπολείμματα γλουτένης, όπως συμπληρώματα διατροφής, καλλυντικά, ακόμα και τη θεία Κοινωνία. Η θεραπεία δεν έχει σημασία μόνο για τη μείωση του φουσκώματος ή της καθαρής σκέψης. Σχετίζεται και με την μακροπρόθεσμη υγεία σας. Εξαιτίας αυτών των συνηθισμένων διατροφικών ελλείψεων, που σχετίζονται με την κοιλιοκάκη (όπως έλλειψη σε σίδηρο, σε ασβέστιο και σε βιταμίνη D), οι ασθενείς παρουσιάζουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης αναιμίας, οστεοπόρωσης, υπογονιμότητας και προβλήματα στο ήπαρ, στο πάγκρεας ή στη χοληδόχο κύστη.
Το αισιόδοξο είναι ότι τα τελευταία χρόνια αναπτύσσονται φάρμακα που θα βοηθήσουν στην ανακούφιση από τη δυσκολία με τη γλουτένη που ταλαιπωρεί τους ασθενείς με κοιλιοκάκη. «Υπάρχουν τουλάχιστον πέντε ή έξι φάρμακα από διάφορες φαρμακευτικές εταιρίες που πλησιάζουν στο να αντιμετωπίσουν τα δυσάρεστα συμπτώματα της κοιλιοκάκης. Και βρίσκονται σε διαφορετικές φάσεις δοκιμών», τονίζει ο Bertinger. Αν και κανένα δεν προσφέρει απόλυτη θεραπεία, κάποια επιτρέπουν στους ασθενείς να καταναλώνουν λίγη γλουτένη, ενώ άλλα μπορούν να λαμβάνονται μετά το γεύμα, σε περίπτωση που οι ασθενείς έχουν καταναλώσει κάτι που πιστεύουν ότι θα τους ενοχλήσει.
Τι είναι η δυσανεξία ή ευαισθησία στη γλουτένη; Κατανοώντας τη διαφορά από τις άλλες παθήσεις που σχετίζονται με τη γλουτένη
Οι εξετάσεις δεν θα δείξουν ότι παράγετε αντισώματα ή ότι έχετε κάποια φλεγμονή στο λεπτό σας έντερο. Επίσης, τα συμπτώματα μπορεί να μοιάζουν πολύ στην κοιλιοκάκη- συμπεριλαμβανομένου του φουσκώματος, των αεριών, της θολούρας, του κοιλιακού πόνου και των αλλαγών στην εντερική κινητικότητα, που κυμαίνεται από διάρροια σε δυσκοιλιότητα, πόνο στις αρθρώσεις, μυϊκές κράμπες, νευροπάθεια- και τείνουν να βελτιώνονται όταν ο ασθενής σταματά να καταναλώνει γλουτένη. Η Mukherjee προσθέτει ότι αυτά τα συμπτώματα είναι συχνά πολύ παρόμοια με αυτό που βιώνουμε ως σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου.
Συνεπώς, δεν υπάρχει κάποια εξέταση που να διαγιγνώσκει κάποιον με δυσανεξία στη γλουτένη. Αν ένας ασθενής πάρει φυσιολογικά αποτελέσματα, χωρίς να παρουσιάζονται δηλαδή αντισώματα, με φυσιολογικά αποτελέσματα βιοψίας του λεπτού εντέρου και με συμπτώματα που επιστρέφουν κάθε φορά που τρώμε γλουτένη, τότε ο γιατρός μπορεί να υποπτευθεί δυσανεξία.
Ωστόσο, το καλύτερο είναι να μιλήσετε διεξοδικά με το γιατρό σας για τα ακριβή συμπτώματα και να δηλώσετε ότι ίσως υποπτεύεστε κάποιο πρόβλημα με τη γλουτένη, ώστε να σας προτείνει τις απαραίτητες εξετάσεις. Για να ελέγξετε τα συμπτώματά σας, αποφύγετε τη γλουτένη. Αλλά μη μείνετε σε αυτό. «Πολλοί ασθενείς κόβουν τη γλουτένη ή τροποποιούν τόσο τη διατροφή τους που υποπίπτουν σε διατροφικά σφάλματα και προβλήματα, αφού πολλές από τις τροφές που δεν περιέχουν γλουτένη, δεν διαθέτουν και τις απαραίτητες βιταμίνες και μέταλλα, όπως βιταμίνες Β και σίδηρο», τονίζει η Mukherjee.
Ένας πιστοποιημένος διατροφολόγος μπορεί να εξασφαλίσει ότι λαμβάνετε τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία για τη σωστή λειτουργία του οργανισμού. Ένας διατροφολόγος μπορεί επίσης να επαναξιολογήσει την ευαισθησία σας στη γλουτένη, ώστε να δει αν μπορείτε να δοκιμάσετε κάποιες μικρές ποσότητες γλουτένης.
Χρειάζεται και οι υπόλοιποι να ελαττώσουμε την κατανάλωση γλουτένης;
Υπάρχει μια μερίδα του γενικού πληθυσμού που προσπαθεί ή έχει καταφέρει ήδη να κόψει εντελώς τη γλουτένη από τη διατροφή της, όχι λόγω κάποιου συγκεκριμένου συμπτώματος, αλλά λόγω της αντίληψης ότι η γλουτένη δεν είναι καλή για τον οργανισμό μας. Το θετικό σε αυτή τη μόδα είναι ότι οι εταιρίες και τα εστιατόρια έχουν αφουγκραστεί αυτή την τάση και τώρα πια προσφέρουν περισσότερες επιλογές χωρίς γλουτένη. Το μειονέκτημα είναι ότι ο κόσμος μπορεί να λάβει σοβαρά υπόψη την ανάγκη κάποιου να αποφύγει τη γλουτένη.
Τα εστιατόρια, για παράδειγμα, μπορεί να μην είναι αρκετά προσεκτικά με αυτό, επειδή όσοι αποφεύγουν τη γλουτένη, χωρίς όμως να παρουσιάζουν κάποιο ιατρικό πρόβλημα, σίγουρα, δεν θα ενοχληθούν, αν παρ’ όλα αυτά, το γεύμα τους περιέχει λίγη γλουτένη- ειδικά από τη στιγμή που δεν μπορούν να την αντιληφθούν. Οι ασθενείς με κοιλιοκάκη δεν πρέπει να καταναλώνουν, όμως, καθόλου γλουτένη. Αν αυτό συμβεί, προκαλείται φλεγμονώδη αντίδραση που χρειάζεται μέρες ή και εβδομάδες για να υποχωρήσει. Γι’ αυτούς τους ασθενείς, η υγεία τους εξαρτάται από τροφές χωρίς γλουτένη, αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία που να στηρίζουν την ιδέα ότι αυτό είναι απαραίτητο και για τον γενικό πληθυσμό.
Μπορεί, μάλιστα, να αποδειχθεί και βλαβερό. Έρευνα του 2017 εξέτασε πάνω από 100.000 άνδρες και γυναίκες ηλικίας 26 ετών και άνω και κατέληξε στο ότι η κατανάλωση γλουτένης δεν αύξανε τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιακών παθήσεων. Επίσης, οι ερευνητές σημειώνουν ότι όσοι αποφεύγουν τη γλουτένη μπορεί συνειδητά να αποφεύγουν τις τροφές ολικής αλέσεως, που σχετίζονται με την καρδιακή υγεία. Γι’ αυτό, δεν συστήνεται η αποφυγή της γλουτένης στον γενικό πληθυσμό, σε άτομα δηλαδή που δεν αντιμετωπίζουν κάποιο ιατρικό σχετικό πρόβλημα.
Μια άλλη μελέτη προσθέτει ότι «παρά τους ισχυρισμούς για τα πλεονεκτήματα μιας διατροφής χωρίς γλουτένη, δεν υπάρχουν δημοσιευμένα πειραματικά στοιχεία που να στηρίζουν τέτοιες υποθέσεις αναφορικά με το γενικό πληθυσμό.
Και παρά το γεγονός ότι ο κόσμος ισχυρίζεται πως ακολουθεί μια τέτοια διατροφή για να χάσει βάρος, δεν υπάρχουν δεδομένα που να αποδεικνύουν ότι αυτό ισχύει και μπορεί, μάλιστα, ακόμα και να επηρεάζει αρνητικά τα βακτήρια του εντέρου, κάτι που σχετίζεται άμεσα με την υγεία και το βάρος μας. Επομένως αν κάποιος ειδικός (γιατρός ή διατροφολόγος) δεν σας το πει, δεν χρειάζεται να αποφεύγετε τη γλουτένη.
[toggle title="Πηγές"]
celiac.org/live-gluten-free/glutenfreediet/what-is-gluten/
https://acaai.org/allergies/types/food-allergies/types-food-allergy/wheat-gluten-allergy
https://acaai.org/allergies/types/food-allergy
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2212267212007435?_rdoc=1&_fmt=high&_origin=gateway&_docanchor=&md5=b8429449ccfc9c30159a5f9aeaa92ffb
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24619056
https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/celiac-disease/treatment
[/toggle]
