Όταν βλέπουμε κίνδυνο, αντιδράμε. Είτε επιλέγουμε να τρέξουμε και να κρυφτούμε, είτε να αντιμετωπίσουμε κατά μέτωπο την απειλή, η «στιγμιαία» απόφασή μας είναι το αποτέλεσμα ενός περίπλοκου εγκεφαλικού μηχανισμού που ενσωματώνει οπτικά δεδομένα και πυροδοτεί την κατάλληλη απάντηση. Πώς συμβαίνει αυτό; Μια νέα έρευνα εξηγεί.
Στο ζωικό βασίλειο, η όραση είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση. Αυτή η σημαντική αίσθηση ενημερώνει τον εγκέφαλο για τους θηρευτές και για άλλες απειλές και ο εγκέφαλος, με τη σειρά του, παράγει μια κατάλληλη αντίδραση: θάρρος ή φόβο, μάχη ή φυγή.
Advertisment
Αλλά πώς ακριβώς συμβαίνει αυτή η διαδικασία; Πώς τα ζώα – συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων- ενσωματώνουν τις οπτικές πληροφορίες στα κατάλληλα εγκεφαλικά μονοπάτια που ελέγχουν αρχικά τη συναισθηματική μας κατάσταση και έπειτα τη συμπεριφορά και τις πράξεις μας;
Μια νέα έρευνα μας φέρνει πιο κοντά στην απάντηση. Επιστήμονες με κύριο ερευνητή τον Andrew Huberman, καθηγητή νευροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Stanford ανακάλυψαν τα εγκεφαλικά μονοπάτια που εμπλέκονται στην απόφαση της μάχης ή φυγής υπό την παρουσία κινδύνου. Αν και το πείραμα διεξήχθη με εργαστηριακά ποντίκια, τα ευρήματα ισχύουν και για τους ανθρώπους, όπως υποστηρίζεται.
Για την ακρίβεια, τα αποτελέσματα μας βοηθούν μάλιστα να καταλάβουμε και να διαχειριστούμε το μετατραυματικό στρες, τον εθισμό και τις φοβίες. Η έρευνα δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature.
Advertisment
Το εγκεφαλικό μονοπάτι του φόβου
Για να εξετάσουν την απόκριση των ποντικιών σε μια απειλή, οι ερευνητές προσομοίωσαν την προσέγγιση ενός θηρευτή- πουλιού και προσπάθησαν να εντοπίσουν τη δραστηριότητα των νευρώνων των ποντικιών. Παρατήρησαν αυξημένη δραστηριότητα σε νευρώνες που ανήκαν σε μια εγκεφαλική δομή, η οποία αποκαλείται κοιλιακός έσω πυρήνας στο θάλαμο (vMT).
Χρησιμοποιώντας χαρτογράφηση του εγκεφάλου, οι επιστήμονες μπόρεσαν να βρουν τις εισερχόμενες αισθητηριακές πληροφορίες και εκείνες που εξέρχονται από την περιοχή του θαλάμου. Αποκάλυψαν ότι η vMT λαμβάνει πληροφορίες από ένα μεγάλο εύρος περιοχών του εγκεφάλου που επεξεργάζονται εσωτερικές καταστάσεις, όπως φόβο, αλλά στέλνει επιλεκτικά πληροφορίες, σε μόνο δύο κύριες περιοχές: στην αμυγδαλή και στον έσω προμετωπιαίο φλοιό.
Η αμυγδαλή επεξεργάζεται το φόβο, την επιθετικότητα και άλλα συναισθήματα, ενώ ο μέσος προμετωπιαίος φλοιός χρησιμοποιεί την εκτελεστική λειτουργία για να ελέγξει τις συναισθηματικές αντιδράσεις. Η περιοχή εμπλέκεται επίσης στο άγχος. Επιπρόσθετη ανάλυση έριξε περισσότερο φως στην πορεία του εγκεφαλικού μονοπατιού που εμπλέκεται στην απόκριση των ποντικιών στον επικίνδυνο θηρευτή.
Απ’ ότι φαίνεται, ένας νευρώνας ξεκινά από την περιοχή του θαλάμου και συνεχίζει μέχρι την αμυγδαλή. Ένας άλλος κύριος νευρώνας ακολουθεί ένα ανάλογο μονοπάτι μέχρι τον έσω προμετωπιαίο φλοιό.
«Ανοίγοντας» το διακόπτη του θάρρους
Έχοντας παρατηρήσει την πορεία στον εγκέφαλο, οι ερευνητές αναρωτήθηκαν αν οι συγκεκριμένοι νευρώνες παράγουν και συγκεκριμένες αντιδράσεις μάχης ή φυγής. Για να το ανακαλύψουν, ερέθισαν μόνο το σύνολο των νευρώνων που φτάνει μέχρι τον έσω πρoμετωπιαίο φλοιό. Αυτό προκάλεσε μια καταπληκτική αντίδραση: τα ποντίκια έγιναν επιθετικά, έτοιμα να αμυνθούν. Οι ερευνητές σχολίασαν αυτή τη συμπεριφορά ως «αδιαμφισβήτητο θάρρος».
Ένα δεύτερο πείραμα επιβεβαίωσε τα αποτελέσματα: τα ποντίκια, αντί να κρυφτούν, τέντωσαν την ουρά τους και εκτέθηκαν σε απροστάτευτες περιοχές, έτοιμα να παλέψουν. Και καθώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει παρόμοια δομή με εκείνη των ποντικιών, τα ευρήματα αφορούν και στους ανθρώπους.
Ο Andrew Huberman υποστηρίζει ότι όσοι αντιμετωπίζουν φοβίες, άγχος ή PTSD σύντομα θα ωφεληθούν από αυτά τα ευρήματα, αφού η μείωση/ καταστολή της δραστηριότητας ορισμένων δομών και νευρώνων θα μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του φόβου.
[toggle title="Πηγές"]
https://www.jneurosci.org/content/31/13/4991
https://nba.uth.tmc.edu/neuroscience/s4/chapter06.html
https://www.jove.com/video/53613/the-c-fos-protein-immunohistological-detection-useful-tool-as-marker
https://www.nature.com/articles/s41586-018-0078-2
[/toggle]
Photo: Author/Depositphotos
