Μπορείτε να γευτείτε ήχους ή να δείτε συμφωνίες χρωμάτων κάθε φορά που ακούτε ένα τραγούδι; Αν η απάντηση σε αυτά είναι «ναι», είναι πιθανότερο να εμφανίζετε μια εντυπωσιακή πάθηση που ονομάζεται συναισθησία και την οποία μοιράζεστε με πολλούς σπουδαίους καλλιτέχνες, συγγραφείς και μουσικούς.
Ο συγγραφέας Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ το είχε και εκείνος το ονόμαζε «χρωματική ακοή». Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, ο Ναμπόκοφ έβλεπε κάθε γράμμα με διαφορετικά χρώματα, παρά το γεγονός ότι το κείμενο ήταν γραμμένο με μαύρα γράμματα σε άσπρο φόντο. Το ενδιαφέρον είναι ότι τόσο η σύζυγός του, όσο και ο γιος τους μοιράζονταν αυτή την εντυπωσιακή ικανότητα, αν και ο καθένας έβλεπε διαφορετικές παλέτες χρωμάτων στην αλφαβήτα.
Advertisment
«Ανακαλύψαμε μια μέρα ότι ο γιος μου βλέπει τα γράμματα με χρώματα επίσης. Ύστερα, του ζητήσαμε να προσδιορίσει τα χρώματα και ανακαλύψαμε ότι σε μια περίπτωση, ένα γράμμα που εκείνος βλέπει ως μωβ, εγώ το βλέπω ροζ και η γυναίκα μου μπλε. Αυτό είναι το γράμμα Μ. Οπότε ο συνδυασμός του ροζ και του μπλε βγάζουν λιλά σε αυτή την περίπτωση. Είναι σαν τα γονίδια να ζωγράφιζαν σε ακουαρέλα», είχε δηλώσει σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει το 1962 στο BBC.
Πολλές άλλες προσωπικότητες εκτός του Ναμπόκοφ είχαν αναφέρει κάποια μορφή συναισθησίας, συμπεριλαμβανομένου του ζωγράφου Kandinsky, του εφευρέτη Nikola Tesla και του συνθέτη Franz Liszt.
Τι είναι η συναισθησία;
Το φαινόμενο εμφανίζεται όταν οι συναισθητικοί, όπως ονομάζονται, βιώνουν μια μοναδική ανάμιξη δύο αισθήσεων ή αντιλήψεων. Δηλαδή μπορεί ο ήχος να συνοδεύεται αυτόματα από γεύση ή από χρώματα, ή οι γραμμένες λέξεις να γίνονται αντιληπτές με διάφορα χρώματα. Υπάρχουν διαφορετικά είδη συναισθησίας και όσοι έχουν ένα είδος πολύ συχνά μπορεί να εμφανίζουν και κάποιο άλλο. Αλλά πόσοι διαφορετικοί τύποι αυτού του φαινομένου υπάρχουν;
Advertisment
Οι ερευνητές εξηγούν ότι είναι δύσκολο να συμπεράνουμε κάτι τέτοιο. Καθώς υπάρχουν πέντε παραδοσιακά αποδεκτές αισθήσεις – η όραση, η γεύση, η ακοή, η αφή και η όσφρηση – και η συναισθησία χαρακτηρίζεται από την διασταύρωση δύο αισθήσεων ή αντιλήψεων, μπορούν να υπάρξουν πολλοί πιθανοί συνδυασμοί.
Οι πιο συχνά αναφερόμενοι τύποι συναισθησίας, ωστόσο, είναι η χρωματική – γραφημική, κατά την οποία γράμματα, αριθμοί ή γεωμετρικά σχήματα συνδέονται με χρώματα ή μοτίβα, και η χρωματική – ακουστική συναισθησία, κατά την οποία διάφοροι ήχοι ανακαλούν στη μνήμη αμέσως συγκεκριμένα χρώματα, σχήματα ή υφές.
Πόσο συχνή είναι η συναισθησία;
Είναι δύσκολο να βρούμε πόσοι άνθρωποι εμφανίζουν συναισθησία, κυρίως επειδή υπάρχει ελάχιστη έρευνα που να έχει στόχο τον εντοπισμό και την απάντηση σε αυτή την ερώτηση. Επιπροσθέτως, πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν καν ότι αυτή η εμπειρία είναι ασυνήθιστη και έτσι δεν μιλούν γι’ αυτή. Πολλές φορές, νομίζουν ότι και οι άλλοι αντιλαμβάνονται ακριβώς το ίδιο.
Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Βοστώνης υποστηρίζουν ότι περίπου 1 στους 100.000 ανθρώπους εμφανίζουν μία ή περισσότερες μορφές συναισθησίας. Μελέτη που διεξήχθη το 2006 από πολλούς ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Σάσεξ στην Αγγλία αποδεικνύει ότι η χρωματική – γραφημική συναισθησία εμφανίζεται από περίπου το 1% του πληθυσμού. Η μελέτη επίσης συμπέρανε ότι αυτό το είδος αντίληψης μπορεί να είναι συχνότερο απ’ όσο πιστεύαμε.
Οι μηχανισμοί και οι αιτίες
Επιστημονικά μιλώντας, η συναισθησία ορίζεται ως νευρολογική διαταραχή, καθώς αλλάζει την αντίληψη και την αλληλεπίδραση του ατόμου σε συγκεκριμένες πλευρές του περιβάλλοντός του. Όπως εξηγούν οι ειδικοί, το κύριο χαρακτηριστικό της διαταραχής – η συσχέτιση δύο συμπληρωματικών αισθήσεων ή αντιλήψεων – εμφανίζεται ταυτόχρονα κατά τη διάρκεια της «πρώιμης» ανάπτυξης.
Αυτές οι συσχετίσεις είναι επίσης μόνιμες για τους συναισθητικούς. Αυτό σημαίνει ότι αν το γράμμα Α εμφανίζεται στον συναισθητικό με το χρώμα μπλε, για παράδειγμα, η αντίληψη αυτή δεν θα αλλάξει ποτέ. Ορισμένοι άνθρωποι με χρωματική – γραφημική συναισθησία αναφέρουν ότι ένα γράμμα ή ένας αριθμός μπορεί να αποκαλύπτει ένα χρώμα, του οποίου το όνομα αντιπροσωπεύει κιόλας.
Συνεπώς, το Α θα μπορούσε να ενεργοποιεί και να ταιριάζει με το γκρι και ο αριθμός 5 να αποκαλύπτει και να ταιριάζει με το άσπρο. Για την ακρίβεια, ο Ναμπόκοφ – που γνώριζε αρκετές γλώσσες – ανέφερε ότι έβλεπε τα ίδια γράμματα με διαφορετικά χρώματα και υφές, ανάλογα με την γλώσσα στην οποία διάβαζε κάθε φορά.
Σχετίζεται με την κληρονομικότητα ή με την πρώιμη μάθηση;
Τι λοιπόν προκαλεί αυτούς τους άκρως ενδιαφέροντες συνδυασμούς; Οι ερευνητές δεν συμφωνούν ως προς τις αιτίες και συγκεκριμένα αναφέρουν οτι η συναισθησία μπορεί να εμφανίζεται μέσω διαφορετικών μηχανισμών σε διαφορετικούς ανθρώπους.
Ορισμένες μελέτες έχουν υποστηρίξει ότι η διαταραχή κληρονομείται, κάτι που θα εξηγούσε και το γιατί ο γιος του Ναμπόκοφ εμφάνιζε και αυτός χρωματική – γραφημική συναισθησία. Ωστόσο, οι έρευνες που έχουν διεξαχθεί σε δίδυμα, στα οποία ο ένας από τους δύο εμφανίζει συναισθησία, ενώ ο άλλος όχι, υποδεικνύουν ότι άλλοι παράγοντες μπορεί να παίζουν επίσης ρόλο. Ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στο Nature Scientific Reports το 2014 από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Brighton προτείνει ότι η πρώιμη μάθηση αποτελεί το κλειδί στην ανάπτυξη και συνέχιση των συναισθητικών εμπειριών.
«Η χρωματική – γραφημική συναισθησία φαίνεται να εμφανίζεται στα πρώιμα σχολικά χρόνια, όπου οι πρώτες πιέσεις για χρήση γραφημάτων (σύμβολα και κώδικες ως γράμματα και αριθμούς) εμφανίζονται επίσης και ύστερα εγκαθιδρύονται για όλη τη ζωής», αναφέρουν οι συγγραφείς. Εξάλλου, οι άνθρωποι δεν γεννιούνται με έμφυτη τη γλώσσα, οπότε μια διαδικασία μάθησης χρειάζεται να εμπλέκεται εδώ.
Πώς επηρεάζει αυτό τη ζωή ενός συναισθητικού;
Η συναισθησία – μέσα από τις απροσδόκητες συσχετίσεις που παράγει στον εγκέφαλο – μπορεί να αποτελέσει σπουδαία πηγή έμπνευσης και ίσως αυτός είναι εν μέρει ο λόγος που τόσοι καλλιτέχνες και εφευρέτες έχουν αναφέρει κάποια μορφή συναισθησίας. Η συναισθησία μπορεί επίσης να αποδειχθεί πρακτικά χρήσιμη, καθώς οι συσχετισμοί που πυροδοτεί μπορούν εύκολα να χρησιμοποιηθούν ως μνημονικά εργαλεία, επιτρέποντας στους συναισθητικούς να ανακαλέσουν ευκολότερα συγκεκριμένες πληροφορίες.
Μπορεί να θυμούνται ευκολότερα ονόματα, για παράδειγμα, καθώς βλέπουν νοητικά τη λέξη ή κάποιο γράμμα του ονόματος με κάποια συγκεκριμένο χρώμα. Οι συσχετίσεις που δημιουργούνται στο νου των συναισθητικών είναι επίσης πολύτιμες για τους ερευνητές ως προς τη διερεύνηση του κώδικα και των διαδικασιών του εγκεφάλου όσον αφορά ορισμένα είδη πληροφοριών, όπως η γλώσσα.
Μια έρευνα, για παράδειγμα, μελέτησε μια ομάδα χρωματικών – γραφημικών συναισθητικών, ώστε να ερευνήσει τη φυσική γλωσσική διεργασία. Στο μέλλον, ισχυρίζονται οι επιστήμονες, η λεπτομερέστερη μελέτη των μηχανισμών του φαινομένου θα μπορούσε να παρέχει κρίσιμες πληροφορίες στη γνωστική επιστήμη και να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε περισσότερο την εγκεφαλική λειτουργία.
Photo: Author/Depositphotos
[toggle title="Πηγές"]
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0010027716300075#!
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1364661307000484
https://www.nature.com/articles/srep07089#ref7
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16251137
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22003858
https://academic.oup.com/brain/article/132/1/57/2847869
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17076063
[/toggle]
