«Κοίτα μέσα στα μάτια μου». Η φράση μας θυμίζει εκείνη ενός ψυχοθεραπευτή που ανάμεσα σε αυτόν και στον θεραπευόμενο κουνά ένα ρολόι. «Υπάρχουν πολλοί μύθοι για την ύπνωση, που προέρχονται κυρίως μέσα από τα μίντια, από ταινίες και μυθιστορήματα», λέει ο Irving Kirsch, λέκτορας στην Ιατρική σχολή του Harvard. Αλλά αν αφήσουμε στην άκρη τα κλισέ της ποπ κουλτούρας, ο Kirsch μας λέει ότι η ύπνωση αποτελεί μια πολύ καλά μελετημένη και νόμιμη μορφή βοηθητικής θεραπείας για παθήσεις, όπως της παχυσαρκίας και του μετεγχειρητικού πόνου, όπως επίσης και του άγχους.
Σε σχέση με την απώλεια βάρους, ένα μέρος της έρευνας του Kirsch έχει βρει ότι όσοι υποβάλλονται σε γνωσιακή- συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία σε συνδυασμό με ύπνωση τείνουν να χάνουν σημαντικά περισσότερο βάρος από εκείνους που ακολουθούν μόνο την γνωσιακή-συμπεριφοριστική. Μετά από τέσσερις με έξι μήνες, όσοι συνδύαζαν και τα δύο είδη ψυχοθεραπείας είχαν χάσει περισσότερα από 9 κιλά, ενώ όσοι ακολουθούσαν μόνο CBT είχαν χάσει τα μισά σχεδόν κιλά. Η ομάδα της ύπνωσης διατηρούσε επίσης αυτή την απώλεια και μετά από 18 μήνες, ενώ η ομάδα του CBT έτεινε να ανακτά κάποιο βάρος.
Advertisment
Εκτός από τη βοήθεια στην απώλεια βάρους, υπάρχουν «σημαντικά ερευνητικά δεδομένα» που υποστηρίζουν ότι η ύπνωση μπορεί να μειώσει αποτελεσματικά τον σωματικό πόνο, δηλώνει ο Len Milling, κλινικός ψυχολόγος και καθηγητής ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Hartford.
Μία από τις μελέτες του Milling βρήκε ότι η ύπνωση μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να αποφύγουν τον μετεγχειρουργικό πόνο ή τον πόνο που σχετίζεται με άλλες ιατρικές διαδικασίες. Σε μία άλλη μελέτη του βρέθηκε ότι όσον αφορά στη γέννα και τον σχετικό πόνο, η ύπνωση μπορούσε σε ορισμένες περιπτώσεις να ξεπερνά σε αποτελεσματικότητα και τη σχετική ιατρική φροντίδα, όπως τα φάρμακα και την επισκληρίδιο.
«Είναι πολύ χρήσιμο στη διαδικασία διακοπής του καπνίσματος», προσθέτει ο Dr. David Spiegel, ειδικός στην ύπνωση και καθηγητής ψυχιατρικής και επιστημών της συμπεριφοράς στο Πανεπιστήμιο του Stanford. «Οι μισοί απ’ όσους βλέπω σταματούν (το κάπνισμα), οι μισοί από αυτούς δεν αγγίζουν ξανά τσιγάρο για δύο χρόνια». Η ύπνωση μπορεί επίσης να αποδειχθεί χρήσιμη στην αντιμετώπιση του στρες, του άγχους και της διαταραχής μετατραυματικού στρες, προσθέτει ο Spiegel. Οι έρευνες έχουν συμπεράνει ότι η ύπνωση μπορεί να αλλάξει ακόμα και τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος ενός ανθρώπου με τρόπους που καταστέλλουν το στρες και μειώνουν την ευαισθησία σε λοιμώξεις από ιούς.
Advertisment
Αλλά τι περιλαμβάνει ακριβώς η ύπνωση και πώς παρέχει αυτά τα οφέλη; Εδώ είναι που τα πράγματα γίνονται λίγο μπερδεμένα. «Αν ρωτούσατε 10 ειδικούς της ύπνωσης για το πώς λειτουργεί η ύπνωση, θα παίρνατε και 10 διαφορετικές απαντήσεις», εξηγεί ο Milling. Σχεδόν όλοι στο επάγγελμα συμφωνούν ότι η εξάσκηση της ύπνωσης περιλαμβάνει δύο στάδια, η «επαγωγή» και η «υποβολή». «Κατά την επαγωγή, λέμε στο υποκείμενο να χαλαρώσει, να συγκεντρώσει την προσοχή του και ότι πρόκειται να μπει σε ύπνωση», λέει ο Milling. Αυτό το στάδιο μπορεί να διαρκέσει από λίγα δευτερόλεπτα μέχρι 10 λεπτά ή και περισσότερο και ο στόχος της επαγωγής είναι να ηρεμήσει ο νους και να εστιαστεί η προσοχή στη φωνή του ψυχοθεραπευτή και στην καθοδήγηση.
Η φάση της «υποβολής» περιλαμβάνει την περιπλάνηση του υπνωτισμένου ατόμου μέσα από υποθετικά γεγονότα και σενάρια από τον ψυχοθεραπευτή, που έχουν σκοπό να τον βοηθήσουν να αναγνωρίσει ή να αντιστρέψει μη χρήσιμες συμπεριφορές και συναισθήματα. Ο Milling λέει ότι είναι σαν να ρωτάμε από έναν ψυχολόγο να μας πει τι θα έλεγε κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίας. Βασικά, εξαρτάται από τον ασθενή και τις μοναδικές, δικές του προκλήσεις και δυσκολίες, προσθέτει.
Με κάποιους τρόπους, η ύπνωση μπορεί να συγκριθεί με τον καθοδηγούμενο διαλογισμό ή την ενσυνειδητότητα. Η ιδέα είναι ότι βάζουμε στην άκρη τη συνήθη κοινωνική κριτική και τις αντιδράσεις των αισθήσεών μας και εισερχόμαστε σε μια βαθύτερη κατάσταση συγκέντρωσης και δεκτικότητας. Τόσο ο Milling, όσο και Spiegel συγκρίνουν την κατάσταση ύπνωσης σαν την κατάσταση απόλυτης απορρόφησης σε ένα βιβλίο ή μια ταινία – εκείνες οι στιγμές που ο εξωτερικός κόσμος ξεθωριάζει και ο νους ενός ανθρώπου απορροφάται πλήρως από αυτό που βλέπει ή διαβάζει. Η ψυχολογία αναφέρεται σε αυτή την κατάσταση της ύπνωσης ως προσωρινός «αφανισμός» του εγώ.
«Αν και οι περισσότεροι άνθρωποι φοβούνται ότι θα χάσουν τον έλεγχο στην ύπνωση, στην πραγματικότητα είναι ένα μέσο ενδυνάμωσης του ελέγχου σώματος-νου» επισημαίνει ο Spiegel. Αντί να επιτρέψουμε στον πόνο, στο άγχος ή σε άλλες μη χρήσιμες καταστάσεις να κλέψουν την παράσταση, η ύπνωση βοηθά τους ανθρώπους να ανακτούν τον έλεγχο των σκέψεων και των αντιλήψεών τους. Πώς το καταφέρνει αυτό η ύπνωση; Η έρευνα του Spiegel έχει δείξει ότι μπορεί να επηρεάσει διάφορες δομές του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένων όσων συνδέονται με την αντίληψη του πόνου και τη ρύθμιση. Η ύπνωση έχει επίσης βρεθεί ότι ηρεμεί δομές του εγκεφάλου που συνδέονται με την αισθητηριακή επεξεργασία και την συναισθηματική απόκριση.
Ωστόσο, έχει υπάρξει αρκετή αντιπαράθεση ως προς τον τρόπο που λειτουργεί η ύπνωση. «Αρχικά, ο Φρόυντ υπέθεσε ότι η ύπνωση αποδυναμώνει το φράγμα ανάμεσα στο συνειδητό και ασυνείδητο», αναφέρει ο Milling, προσθέτοντας ότι η θεωρία του έχει κατά το μεγαλύτερο μέρος εγκαταλειφθεί πλέον. Από την άλλη πλευρά, κάποιοι αποδίδουν τη δύναμη της ύπνωσης στο φαινόμενο placebo, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι μέσω της ύπνωσης εισερχόμαστε σε μια άλλη κατάσταση ή επίπεδο συνείδησης.
Βέβαια δεν ωφελούνται όλοι το ίδιο από την ύπνωση. Ο Milling λέει ότι περίπου το 20% των ανθρώπων δείχνουν μια «σημαντική» ανταπόκριση σε αυτή, ενώ το ίδιο ποσοστό των ανθρώπων δεν ανταποκρίνεται ιδιαίτερα. Το υπόλοιπο 50 με 60% τοποθετείται κάπου ανάμεσα. Το σημαντικό εδώ είναι να αντιληφθούμε την ύπνωση ως μια συμπληρωματική θεραπεία, που να συνδυάζεται με τη CBT, την ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία ή κάποιο άλλο είδος ψυχοθεραπείας.
Ο Milling επιμένει σε αυτό. Συγκρίνει τους επαγγελματίες που εκπαιδεύονται μόνο στην ύπνωση με τους ξυλουργούς που γνωρίζουν πώς να χρησιμοποιούν μόνο ένα εργαλείο. Επιλέξτε πιστοποιημένους ψυχολόγους, ψυχιάτρους και κοινωνικούς λειτουργούς που έχουν εκπαιδευτεί στην ύπνωση, αλλά και σε άλλες ψυχοθεραπευτικές τεχνικές.
Στεφανία Βαρούχου, ψυχολόγος – Photo: Author/Depositphotos
[toggle title="Πηγές"]
https://jamanetwork.com/journals/jamaneurology/article-abstract/2694715?utm_source=TrendMD&utm_medium=cpc&utm_campaign=JAMA_Neurol_TrendMD_1
https://ajp.psychiatryonline.org/doi/10.1176/ajp.100.5.611
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0272735811001000
https://link.springer.com/article/10.1007/s10865-009-9207-6
[/toggle]
