Θέλοντας και μη, όλοι με κάποιο τρόπο, παρακολουθούμε τις ειδήσεις: εγκλήματα που σοκάρουν τον κόσμο, παγκόσμια ανθρωπιστική κρίση, πόλεμοι και συρράξεις. Η βιαιότητα υφίσταται τόσο σε επίπεδο κοινότητας, όσο και σε εκείνο της κοινωνίας.
Και κάπως έτσι εύκολα νιώθουμε σαν να ζούμε σε ένα κοινωνικό κλίμα που εμφανίζεται όλο και περισσότερο ασυγκίνητο απέναντι στον πόνο και τα βάσανα των άλλων. Μία αρκετά γνωστή έρευνα του 2009 υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι είναι πολύ πιθανό να γίνουν λιγότερο ενσυναισθητικοί με τον καιρό, και όπως και με την πολιτική και τη ρητορική του μίσους που προκαλείται από την πόλωση, διαφαίνεται η ανάδυση μιας λιγότερο συμπονετικής κοινωνίας.
Advertisment
Μπορεί αυτό να αλλάξει;
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής θέσης, του θρησκεύματος, αλλά και της βίωσης ή μη κάποιου παιδικού τραύματος, που συνεισφέρουν στο πώς νιώθουμε για τους άλλους και στην επιθυμία μας να τους βοηθήσουμε. Μελέτη του 2018 υποστήριξε ότι ακόμα και τα γονίδια παίζουν κάποιο ρόλο στην ενσυναίσθηση και ότι μάλιστα είναι υπεύθυνα για το 10% των ατομικών διαφορών ως προς αυτό το χαρακτηριστικό.
Η ενσυναίσθηση, η συμπόνια και ο αλτρουισμός χρησιμοποιούνται συχνά εναλλάξ ως λέξεις. Και αν και συνδέονται, έχουν διαφορετική σημασία. Η ενσυναίσθηση περιγράφει ένα συναίσθημα που νιώθουμε όταν το αντιλαμβανόμαστε στον άλλο. Για παράδειγμα, μπορεί να νιώθουμε πόνο όταν κάποιος τραυματίζεται.
Η συμπόνια είναι ένα πιο θετικό συναίσθημα, άλλης κατεύθυνσης, σύμφωνα με την Anne Böckler-Raettig, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Würzburg της Γερμανίας. Είναι να νιώθει κανείς τον πόνο των άλλων και να έχει την επιθυμία να βοηθήσει. Ο αλτρουισμός είναι η τάση να συμπεριφερόμαστε με έναν τρόπο που ενισχύει την ευεξία ενός άλλους ατόμου.
Advertisment
Οι έρευνες υποδεικνύουν τώρα πως είναι δυνατό να εκπαιδεύσουμε τον εαυτό μας να γίνει πιο συμπονετικός Και υπάρχει μια ολόκληρη βιομηχανία αφιερωμένη στην καλλιέργεια της συμπόνιας. Η ιδέα των εκπαιδεύσεων που εστιάζουν στην συμπόνια και βασίζονται στην ενσυνειδητότητα, οι οποίες αντλούν από την ψυχολογία, την νευροεπιστήμη και άλλα πεδία, είναι πως ο εγκέφαλός μας μπορεί να μάθει να συμπονά τους άλλους, αλλά και να γνωρίζει πώς να ανταποκριθεί. Σε μια έρευνα που δημοσιεύτηκε φέτος, η Böckler-Raettig και η ομάδα της βρήκαν πως το σωστό είδος εκπαιδευτικού προγράμματος μπορεί να ενισχύσει την αλτρουιστική συμπεριφορά και να καλλιεργήσει συναισθήματα συμπόνιας για τους άλλους.
Η συμπόνια για τους άλλους δεν είναι βιώσιμη χωρίς τη συμπόνια προς τον εαυτό
Στην έρευνα, άνδρες και γυναίκες εκπαιδεύτηκαν σε τρία διαφορετικά προγράμματα που βασίζονταν στον διαλογισμό. Οι ερευνητές θέλησαν να δουν ποια από τα εκπαιδευτικά προγράμματα επιδρούσε περισσότερο στην αλτρουιστικά κινητοποιούμενη συμπεριφορά. Ένα από αυτά τα προγράμματα συνίστατο από τρεις «εισαγωγικές» μέρες, εβδομαδιαίες συναντήσεις με δασκάλους και 30 λεπτά καθημερινής εξάσκησης κατά τη διάρκεια τριών μηνών.
Μία από τις ασκήσεις είναι ο διαλογισμός της καλοσύνης. Για 10 με 20 λεπτά, ζητείται από τους συμμετέχοντες να σκεφτούν κάποιον που αγαπούν – όπως ένα παιδί, έναν αδελφό/ αδελφή ή τον/τη σύζυγο – και να καλλιεργήσουν αισθήματα φροντίδας, ενσυναίσθησης και τρυφερότητας προς αυτό. Στη συνέχεια, τους ζητείται να κάνουν το ίδιο για ανθρώπους που δεν γνωρίζουν καλά, όπως και για ανθρώπους με τους οποίους δεν έχουν τις καλύτερες σχέσεις.
Μετά το πέρας των τριών μηνών, οι ερευνητές συμπέραναν πως οι συμμετέχοντες ήταν περισσότερο γενναιόδωροι και πρόθυμοι να βοηθήσουν όσους βρίσκονταν σε ανάγκη, και επίσης δώριζαν περισσότερα χρήματα σε φιλανθρωπικές οργανώσεις. Η ερευνητική ομάδα υποστηρίζει πως τα ευρήματα αποδεικνύουν πως οι άνθρωποι μπορούν και είναι ικανοί να εκπαιδευτούν στη συμπόνια και στον αλτρουισμό.
Τα εκπαιδευτικά προγράμματα συμπόνιας μπορούν βεβαίως να πάρουν πολλές μορφές και δεν υπάρχει μία σίγουρη και εγγυημένη. Υπάρχουν ασκήσεις που εστιάζουν στην αναπνοή, στην επανάληψη, στον καθοδηγούμενο οραματισμό, στον εθελοντισμό και σε έναν πιο σεμιναριακό χαρακτήρα. Ωστόσο, ένα βασικό στοιχείο που όλα τα προγράμματα μοιράζονται είναι η ανάπτυξη συμπόνιας προς τον ίδιο τον εαυτό σε πρωταρχικό επίπεδο.
Photo: Author/Depositphotos
[toggle title="Πηγές"]
https://www.ipearlab.org/media/publications/Changes_in_Dispositional_Empathy_-_Sara_Konrath.pdf
https://www.eurekalert.org/pub_releases/2018-03/uoc-sft030718.php
https://www.nature.com/articles/s41598-018-31813-8
[/toggle]
