Πιθανότατα έχετε δει εικόνες μεγάλων ομάδων ψαριών που κολυμπούν όλα μαζί και κινούνται προς μία κατεύθυνση, σαν ένας ενιαίος οργανισμός. Ίσως έχετε δει ομάδες εντόμων να πετούν στον ουρανό και ξαφνικά να στριφογυρίζουν όλα μαζί σαν ένα καλά ενορχηστρωμένο σύννεφο. Είναι μια εντυπωσιακή διάταξη που θυμίζει μια ελεγχόμενη και έξυπνη συμπεριφορά.
Μια μόνο ρέγγα ή ένα κουνούπι δεν λειτουργεί ελεύθερα, όπως το έχουμε εμείς οι άνθρωποι στον νου μας. Δεν ξέρουμε τι μπορεί να συμβαίνει στο μυαλό τους καθώς ακολουθούν το πλήθος, ξέρουμε, όμως, πως, όταν το κάνουν, λειτουργούν σχεδόν σαν ένα πλάσμα. Οι ερευνητές τώρα έχουν αρχίσει και κατανοούν περισσότερο αυτή τη συμπεριφορά.
Advertisment
Πιθανότατα το ψάρι να κάνει αυτές τις αλλαγές στην κατεύθυνσή του ακολουθώντας τις κινήσεις των ψαριών που βρίσκονται ακριβώς μπροστά στο πεδίο της αντίληψής του. Αυτό που μοιάζει με τη σπουδαία δουλειά ενός χορογράφου είναι πιθανότατα απλώς μια ιδιαίτερα κομψή εκδοχή του «ακολούθα τον αρχηγό».
Για να απεικονίσουν αυτό το γεγονός, υπάρχουν σήμερα προγράμματα υπολογιστών που προσομοιάζουν τις κινήσεις αυτές με εντυπωσιακή ακρίβεια. Μια παρόμοια αρχή μοιάζει να διέπει τις λειτουργίες ενός από τα πιο παλιά και πιο επιτυχημένα πλάσματα στη γη, του μυρμηγκιού. Αν έχετε δει ένα μυρμήγκι να κινείται χωρίς συγκεκριμένο στόχο στο πάτωμα της κουζίνας σας ψάχνοντας κάτι να φάει, δεν καταλαβαίνετε ότι βλέπετε μια ιδιαίτερα υψηλή ευφυΐα σε δράση.
Η δουλειά των αποικιών των μυρμηγκιών είναι ένα θαύμα αποτελεσματικότητας και επιτυχίας. Τα μυρμήγκια εξαρτώνται από την ευφυία του σμήνους, η φύση της οποίας είναι αυτή τη στιγμή αντικείμενο έντονων μελετών. Ενώ δεν έχουν κατανοήσει ακόμη πλήρως πώς έχουν αναπτύξει τέτοιο βαθμό συνεργασίας, οι ερευνητές ξέρουν ότι τα μυρμήγκια πετυχαίνουν τους στόχους τους παίζοντας πολύ συγκεκριμένους ρόλους με στρατιωτική ακρίβεια.
Advertisment
Για παράδειγμα, όταν ψάχνουν για φαγητό, ένα μυρμήγκι ανοίγει έναν δρόμο, αφήνοντας πίσω του φερομόνες. Το επόμενο μυρμήγκι ακολουθεί το δρόμο αυτό, ανοίγοντας με τη σειρά του και έναν καινούριο δρόμο. Με αυτό τον τρόπο, μια μεγάλη ομάδα βρίσκει το δρόμο για την πηγή του φαγητού και το μεταφέρει στην αποικία.
Κάθε μυρμήγκι δουλεύει έχοντας έναν συνολικό στόχο, ενώ κανένα δεν παίρνει την πρωτιά. Ακόμα και η μόνη ατομική δουλειά της βασίλισσας φαίνεται πως είναι η γέννηση των αβγών. Αυτά τα μοτίβα συντονισμένης ομαδικής συμπεριφοράς στα ψάρια, τα μυρμήγκια, τα κουνούπια και σε πολλά άλλα πλάσματα βασικά έχουν να κάνουν με την προστασία και την ασφάλεια, την αναπαραγωγή και την επιβίωση, και με την εύρεση του φαγητού χωρίς να γίνουν φαγητό τα ίδια.
Το ίδιο περίπου συμβαίνει και με τους ανθρώπους. Ενωνόμαστε σε ομάδες έχοντας τους ίδιους βασικούς στόχους. Το καλό για εμάς είναι ότι οι ομάδες μπορεί να είναι τρομερά υποστηρικτικές. Το κακό είναι ότι ενθαρρύνουν την ομοιομορφία στη σκέψη και τη συμπεριφορά. Το Στοιχείο έχει να κάνει με την ανακάλυψη του εαυτού μας, και δεν μπορεί κανείς να κάνει κάτι τέτοιο αν είναι παγιδευμένος σε μια σύμβαση. Δεν μπορείτε να είστε ο εαυτός σας σε ένα σμήνος.
Απόσπασμα από το βιβλίο των Ken Robinson & Lou Aronica με τίτλο «Βρες το στοιχείο σου» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα. Μπορείτε να το βρείτε εδώ
