Για πολλά χρόνια, αρκετές έρευνες διερεύνησαν το ακόλουθο ερώτημα σε εθνική κλίμακα: Τι είναι πιο σημαντικό για την επιτυχία – το ταλέντο ή η προσπάθεια; Οι Αμερικανοί εμφανίζουν σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες να επιλέξουν τη σκληρή δουλειά. Το ίδιο ισχύει όταν τους κάνεις την ίδια ερώτηση σε σχέση με τις αθλητικές ικανότητες.
Και όταν ερωτηθούν «Αν σχεδιάζατε να προσλάβετε έναν νέο υπάλληλο, ποιο από τα ακόλουθα προσόντα θα θεωρούσατε ότι είναι το πιο σημαντικό;» επιδοκιμάζουν τη «σκληρή δουλειά» σχεδόν πέντε φορές συχνότερα απ’ ό,τι την «ευφυΐα». Τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών συμφωνούν με τα ερωτηματολόγια που έχει διανείμει η ψυχολόγος Σία- Γιουνγκ Σέι (Chia-Jung Tsay) σε μουσικούς δεξιοτέχνες⋅ οι απαντήσεις των τελευταίων, όταν ρωτήθηκαν, εμφανίζουν μια συνέπεια: Όλοι θεωρούν ότι η κοπιώδης εξάσκηση είναι πιο σημαντική από το έμφυτο ταλέντο.
Advertisment
Αλλά όταν η Σία αρχίζει να διερευνά τη στάση τους με πιο έμμεσους τρόπους, αποκαλύπτει μια τάση που αναγκάζει τη ζυγαριά να γείρει προς την ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση: Λατρεύουμε τα άτομα με έμφυτο ταλέντο.
Στα σχετικά πειράματά της δίνει σε επαγγελματίες μουσικούς πληροφορίες για δύο πιανίστες, των οποίων τα βιογραφικά είναι πανομοιότυπα όσον αφορά τα προγενέστερα επιτεύγματά τους. Οι συμμετέχοντες καλούνται να ακούσουν ένα σύντομο απόσπασμα με την εκτέλεση κάποιου μουσικού κομματιού από τους δύο πιανίστες⋅ αυτό που δεν γνωρίζουν οι ακροατές είναι ότι, στην πραγματικότητα, ένας μόνο πιανίστας εκτελεί διαφορετικά μέρη του ίδιου μουσικού κομματιού.
Η διαφορά είναι ότι ο ένας υποτιθέμενος πιανίστας περιγράφεται ως «ταλαντούχος» με τις αποδείξεις για το έμφυτο ταλέντο του να έχουν κάνει την εμφάνισή τους αρκετά νωρίς στη ζωή του. Ο άλλος περιγράφεται ως «εργατικός» με τα αντίστοιχα στοιχεία να δείχνουν από νωρίς τα ισχυρά κίνητρα και την επιμονή του. Επιδεικνύοντας μια άμεση αντίφαση με τα όσα δηλώνουν στα ερωτηματολόγια για τις πεποιθήσεις τους σχετικά με τη σημασία της επίμονης προσπάθειας και του ταλέντου, οι μουσικοί κρίνουν πως ο «ταλαντούχος» πιανίστας έχει περισσότερες πιθανότητες να γίνει επιτυχημένος και να πληρώνεται για να δίνει ρεσιτάλ.
Advertisment
Σε μια συμπληρωματική μελέτη η Σία επεδίωξε να ελέγξει αν αυτή η ίδια ασυνέπεια θα έκανε την εμφάνισή της σε έναν πολύ διαφορετικό τομέα, όπου η σκληρή δουλειά και ο μόχθος βρίσκονται σε υψηλή εκτίμηση: την επιχειρηματικότητα. Επιστράτευσε εκατοντάδες ενήλικες με ποικίλα επίπεδο εμπειρίας στις επιχειρήσεις και τους χώρισε σε δύο ομάδες με τυχαίο τρόπο. Τα μισά από τα άτομα που συμμετείχαν στην έρευνά της διάβασαν το προφίλ ενός «εργατικού» επιχειρηματία, για τον οποίο το προφίλ περιέγραφε ότι έφτασε στην επιτυχία μέσα από τη σκληρή δουλειά, την προσπάθεια και την εμπειρία.
Τα υπόλοιπα άτομα διάβασαν το προφίλ ενός ανθρώπου που διέθεσε «φυσικό ταλέντο» στις επιχειρήσεις⋅ το δικό του προφίλ ανέφερε ότι είχε κατακτήσει την επιτυχία μέσω αυτής της έμφυτης ικανότητά του. Όλοι οι συμμετέχοντες άκουσαν το ίδιο ηχητικό απόσπασμα, το οποίο περιλάμβανε μια επιχειρηματική πρόταση, και πληροφορήθηκαν στη συνέχεια ότι η καταγραφή του ηχητικού αποσπάσματος είχε γίνει από τον συγκεκριμένο επιχειρηματία για τον οποίο είχαν διαβάσει.
Όπως και στην περίπτωση της μελέτης με τους μουσικούς, η Σία διαπίστωσε ότι οι συμμετέχοντες θεωρούσαν ότι τα «φυσικά ταλέντα» είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες να πετύχουν και να βρουν δουλειές, ενώ έκριναν επίσης ότι η ποιότητα των επιχειρηματικών προτάσεών τους ήταν ανώτερη. Σε μια σχετική μελέτη ανακάλυψε πως, όταν πίεζε τους συμμετέχοντες να επιλέξουν ποιον από τους δύο επιχειρηματίες θα υποστηρίξουν – αυτόν που χαρακτηριζόταν από εργατικότητα ή εκείνον που διέθετε έμφυτο ταλέντο -, έδειχναν μια τάση να προτιμούν τον δεύτερο.
Μάλιστα, για να φτάσουμε στο σημείο να είναι πλέον αδιάφορο για τους ερωτηθέντες αν ο επιχειρηματίας ήταν εργατικός ή είχε έμφυτο ταλέντο, η Σία έπρεπε να πριμοδοτήσει τον «εργατικό» επιχειρηματία με τέσσερα επιπλέον χρόνια εμπειρίας σε ηγετικές θέσεις και 40.000 επιπλέον δολάρια σε αρχικό κεφάλαιο.
Η έρευνά της αποκαλύπτει τι κρύβεται πίσω από την κουρτίνα της αβεβαιότητάς μας σε σχέση με το ταλέντο και την επίπονη προσπάθεια. Αυτό που λέμε ότι μας ενδιαφέρει ενδέχεται να μην αντιστοιχεί με αυτό που – βαθιά μέσα μας – πιστεύουμε πραγματικά ότι έχει μεγαλύτερη αξία. Κατά κάποια έννοια, είναι σαν να λέμε ότι δεν μας νοιάζει καθόλου αν η εξωτερική εμφάνιση του συντρόφου μας είναι ελκυστική, όμως μόλις έρθει η ώρα να επιλέξουμε με ποιον θα βγούμε ραντεβού, δεν διαλέγουμε το «καλό παιδί» αλλά τον ωραίο άντρα.
Η «μεροληψία υπέρ του έμφυτου ταλέντου» είναι, από τη μία πλευρά, μια κρυφή προκατάληψη εναντίον εκείνων που έχουν πετύχει όλα όσα έχουν καταφέρει, επειδή εργάστηκαν σκληρά γι’ αυτό, και από την άλλη πλευρά, μια κρυφή προτίμηση για εκείνους που θεωρούμε ότι έχουν φτάσει σε ένα συγκεκριμένο σημείο στη ζωή τους, επειδή ανήκουν στην κατηγορία των φυσικών ταλέντων. Είναι μάλλον λογικό να μην παραδεχόμαστε μπροστά σε άλλους αυτή τη μεροληψία⋅ ίσως να μην το παραδεχόμαστε ούτε καν στον εαυτό μας. Ωστόσο, η μεροληψία είναι έκδηλη στις επιλογές που κάνουμε.
Απόσπασμα από το βιβλίο της Angela Duckworth με τίτλο «Άνθρωποι με κότσια: Η δύναμη του πάθους και της επιμονής» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος
