Νιώθεις αυτές τις άγιες μέρες μια περίεργη δυσφορία; Νομίζεις ότι δεν χωράς πουθενά σε αυτό το πανηγύρι; Η «επιστήμη» έχει την απάντηση.
Το φαινόμενο αυτό στον αγγλοσαξονικό χώρο λέγεται blue Christmas ή holiday syndrome. Υποτίθεται ότι αυτές τις μέρες, τα επεισόδια κατάθλιψης αυξάνονται, όπως και οι αυτοτραυματισμοί και οι αυτοκτονίες. Επίσης, είναι πολύ πιθανό να έχεις πετύχει πολλά άρθρα στο ελληνικό Ίντερνετ, δημοσιευμένα από επαγγελματίες ψυχολόγους, που δίνουν συμβουλές για το πώς θα αντιμετωπίσεις αυτήν την κατάθλιψη.
Advertisment
Αυτό που μου κίνησε την περιέργεια να ασχοληθώ με το εν λόγω θέμα, ήταν το ότι, κανένα άρθρο, τουλάχιστον από όσα κατάφερα να διαβάσω, δεν αναφέρει έστω μια επιστημονική πηγή που να τεκμηριώνει τους ισχυρισμούς περί αύξησης των φαινομένων ψυχοπαθολογίας. Αποφάσισα λοιπόν, να ψάξω εγώ για έρευνες πάνω στο θέμα. Μετά από λίγο ψάξιμο, ομολογώ ότι η αλήθεια με εξέπληξε. Οι σοβαρές επιστημονικές δημοσιεύσεις, όχι μόνο δεν βλέπουν αύξηση των δεικτών ψυχοπαθολογίας, αλλά κάνουν λόγο και για αστικό μύθο.
Σε μια επισκόπηση ερευνών για το συγκεκριμένο θέμα όλες οι έρευνες τεκμηριώνουν, ότι τις μέρες των Χριστουγέννων μειώνονται οι επισκέψεις σε ψυχιατρεία, ελαττώνονται τα περιστατικά αυτοτραυματισμών, καθώς επίσης οι αυτοκτονίες αγγίζουν τα χαμηλότερά τους ποσοστά (Sansone & Sansone, 2011). Εξάλλου, είναι γνωστό ότι οι τελευταίες αποτελούν κυρίως καλοκαιρινό «σπορ».
Αυτό που κάποιες έρευνες δείχνουν να αυξάνεται είναι μια ανησυχία για τη μοναξιά και μια διάθεση δυσφορίας. Σε γενικές γραμμές όμως όλα συνηγορούν σε αυτό που ο αμερικανός ψυχίατρος Randy Hillard αναφέρει χαρακτηριστικά: «η περίοδος των Χριστουγέννων δεν είναι από τις πιο πολυάσχολες των ψυχιατρικών επειγόντων» (Ηillard, 2003), ώσπου οι δουλειές να ξαναπάρουν την ανιούσα μετά τις γιορτές.
Advertisment
Φυσικά, όλες αυτές οι έρευνες αφορούν κυρίως τον αγγλοσαξονικό χώρο, αφού ούτως η άλλως ο μύθος του blue Christmas είναι αμερικανικό δημιούργημα (Eghigian, 2016). Στην Ελλάδα, δεν έχει διεξαχθεί κάποια έρευνα που να αφορά το συγκεκριμένο θέμα. Ωστόσο, έχω βάσιμες υποψίες ότι η κατάσταση θα είναι αν όχι λίγο καλύτερη, τουλάχιστον παρόμοια. Αφού η χρήση ψυχιατρικών υπηρεσιών είναι περιορισμένη, είτε λόγω άγνοιας ή στίγματος· τα ποσοστά αυτοκτονίας είναι από τα χαμηλότερα στον κόσμο και υφίστανται ακόμα κάποιοι ισχυροί οικογενειακοί δεσμοί που παρέχουν μια δικλείδα ασφαλείας έναντι της ψυχικής ασθένειας.
Βλέπουμε, ότι οι έρευνες δείχνουν μια πιο μετριοπαθή πραγματικότητα απ’ ό,τι προβάλλεται στο Ίντερνετ. Ωστόσο, για να είμαστε ειλικρινείς, οι δείκτες που έχουν διερευνηθεί (επισκέψεις σε ψυχιατρεία, αυτοτραυματισμοί, αυτοκτονίες και διαγνώσεις κατάθλιψης), αφορούν μια ακραία κατάσταση που έχει ήδη φτάσει στο απροχώρητο και δεν είναι ευαίσθητοι σε μια υποκειμενική δυσφορία, που μπορεί κάποιοι να νιώθουν αυτές τις μέρες.
Πώς μπορούμε λοιπόν να ερμηνεύσουμε ταυτόχρονα τόσο τη βελτίωση των δεικτών, αλλά και την επακόλουθη άνοδό τους, όσο και αυτό το αίσθημα δυσφορίας που μπορεί να υφίσταται;
Είναι πιθανό να εμπλεκόμαστε σε έναν ανατροφοδοτούμενο φαύλο κύκλο προσδοκιών και φαντασιώσεων. Ήδη από τον Νοέμβριο, οι αγορές μάς βομβαρδίζουν με εικόνες και ήχους, που σκοπό έχουν να προκαλέσουν άγχος, δυσφορία ή ακόμα και φθόνο (φαντασιωνόμενοι ότι «κάποιοι περνάνε τέλεια») και να οδηγήσουν σε έναν καταναγκαστικό καταναλωτισμό. Κατ’ επέκταση, για να καταπραΰνουμε αυτά τα δυσφορικά συναισθήματα είναι πιο πιθανό να κινητοποιηθούμε σε κοινωνικές δραστηριότητες, όπως ψώνια, δώρα, επισκέψεις κτλ.
Το επιφανειακό της όλης κατάστασης, φαίνεται από το ότι τα συμπτώματα επανακάμπτουν μετά τις γιορτές. Σαν να κάναμε μια παύση και να κρύψαμε τα προβλήματα που υφίστανται όλο το χρόνο κάτω από το χαλί, για να έρθουν ξανά στην επιφάνεια.
Αν τώρα νομίζεις ότι έχεις εμπλακεί σε μια τέτοια κατάσταση, απλά σπάσε τον φαύλο κύκλο. Δεν έχεις καμία υποχρέωση να περνάς «τέλεια» ή να έχεις «θετική ενέργεια». Αξιοποίησε τη δυσφορία στο να εξετάσεις τι είναι αυτό που σε ενοχλεί όλο τον υπόλοιπο χρόνο και που τώρα προσπαθείς να απωθήσεις. Μπορεί να είναι η δουλειά σου, μπορεί η σχέση σου, που απαιτούν βελτίωση ή αλλαγή.
Και πού ξέρεις; Ίσως τα επόμενα Χριστούγεννα να είναι όντως χαρούμενα. (Τώρα, αν νομίζεις ότι σε βαραίνει μια δυσφορία πάνω από 1,5 με 2 μήνες, μη χάνεις το χρόνο σου σε άρθρα στο ίντερνετ. Απευθύνσου σε έναν όντως ειδικό).
Βέβαια, υπάρχει και η περίπτωση αυτή η δυσφορία να εδράζεται σε μια νοσταλγία για κάποια παιδικά χρόνια. Ή πάλι, μπορεί απλά να είστε drama queen, αφού κάθε happy end προϋποθέτει μια λυπητερή ιστορία.
Μάριος Αριστοτέλης Κουλούρης, Msc Κοινωνιολόγος
[toggle title="Πηγές"]
Greg Eghigian, 2016, The Holiday Syndrome: Who Exactly Came Up With the Idea of Those Christmas Blues? (https://www.psychiatrictimes.com)
Hillard Randy, 2003, Christmas depression: The data may surprise you, Current Psychiatry, 2(12), p. 13
Randy A. Sansone, Lori A. Sansone, 2011, The Christmas Effect on Psychopathology, Innov Clin Neurosci., 8(12): 10–13.
[/toggle]
