Τελικά τι θεωρείται όμορφο; Ζούμε σε μια εποχή όπου το όμορφο έχει ταυτιστεί με το αδύνατο. Σε αρκετές περιπτώσεις, η συγκεκριμένη πεποίθηση οδηγεί σε εσφαλμένες συμπεριφορές, οι οποίες τις περισσότερες φορές έχουν καταστρεπτικές συνέπειες στη σωματική και ψυχική υγεία του ατόμου.
Οι διατροφικές διαταραχές είναι ψυχολογικές ασθένειες με σοβαρές συνέπειες στην υγεία. Ανθυγιεινά διατροφικά μοντέλα, καταλήγουν να γίνονται καταναγκασμοί και να ορίζουν την ζωή του ατόμου. Στατιστικά οι γυναίκες είναι περισσότερο επιρρεπείς στις διατροφικές διαταραχές, όμως και οι άνδρες σε ποσοστό 5% – 15% μπορούν να παρουσιάσουν διατροφική διαταραχή.
Advertisment
Το ετήσιο ποσοστό θνησιμότητας από διατροφικές διαταραχές και συγκεκριμένα από νευρική ανορεξία, είναι 10 φορές υψηλότερο σε σχέση με άλλες αιτίες θανάτου στις γυναίκες ηλικίας από 15 – 25 ετών. Οι συχνότερες αιτίες θανάτου λόγω της νευρικής ανορεξίας είναι η ανακοπή καρδιάς, η αυτοκτονία και η πολυοργανική ανεπάρκεια.
Οι διαταραχές διατροφής αποτελούν το σύμπτωμα ενός βαθύτερου ψυχικού τραύματος. Το άτομο που πάσχει από μία διατροφική διαταραχή χρειάζεται να ξεπεράσει την χαμηλή αυτοεκτίμηση του και τα λανθασμένα γνωσιακά του σχήματα. Είναι σημαντικό να μην ξεχνάμε πως οι διαταραχές διατροφής παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες με την όποια μορφή εξάρτησης, όπως για παράδειγμα τις ναρκωτικές ουσίες. Όπως η εξάρτηση από τα ναρκωτικά έτσι και οι διατροφικές διαταραχές αποτελούν αμυντικούς μηχανισμούς προκειμένου το άτομο να αντιμετωπίσει βαθύτερα ψυχικά τραύματα.
Στις διαταραχές σίτισης και πρόσληψης τροφής περιλαμβάνονται: το σύνδρομο Πίκα, η Μηρυκαστική Διαταραχή, η Αποφευκτική / Περιοριστική Διαταραχή Πρόσληψης Τροφής, η Ψυχογενής Ανορεξία, η Ψυχογενής Βουλιμία και η Διαταραχή Υπερφαγίας (DSM-5, 2015). Παρακάτω παρατίθενται ορισμένες από αυτές καθώς και τα κριτήρια διάγνωσής τους.
Advertisment
Ψυχογενής Ανορεξία
Για να διαγνωσθεί ένα άτομο με διαταραχή ψυχογενούς ανορεξίας θα πρέπει να συμβαίνουν τα εξής ακόλουθα:
Α. Περιορισμός της ενεργειακής πρόσληψης τροφής συγκριτικά με τις ανάγκες, η οποία οδηγεί σε σημαντικά χαμηλό σωματικό βάρος σε σχέση με την ηλικία, το φύλο την αναπτυξιακή τροχιά και τη σωματική υγεία. Το σημαντικά χαμηλό βάρος ορίζεται ως το βάρος που είναι χαμηλότερο από το ελάχιστα φυσιολογικό ή, για τα παιδιά και τους εφήβους, λιγότερο από το ελάχιστα αναμενόμενο.
Β. Έντονος φόβος του ατόμου ότι θα αυξηθεί το βάρος του ή ότι θα γίνει παχύ, ή επίμονη συμπεριφορά που εμποδίζει την αύξηση βάρους, παρά το σημαντικά χαμηλό βάρος.
Γ. Διαταραχή του τρόπου με τον οποίο βιώνεται το βάρος ή το σχήμα του σώματος, υπέρμετρη επίδραση του βάρους ή του σχήματος του σώματος στην αυτοαξιολόγηση, ή επίμονη άρνηση της κρισιμότητας του υπάρχοντος χαμηλού βάρους του σώματος.
Υπάρχουν δύο τύποι στην εκδήλωση της διαταραχής, ο περιορισμένος τύπος και ο Υπερφαγικός / Καθαρτικός τύπος.
* Περιορισμένος τύπος: το άτομο δεν έχει επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας ή συμπεριφορά κάθαρσης (δηλαδή, αυτοπροκαλούμενους εμετούς η κακή χρήση καθαρτικών, διουρητικών η υποκλυσμών). Αυτός ο υπότυπος περιγράφει κλινικές εμφανίσεις στις οποίες η απώλεια βάρους επιτυγχάνεται κυρίως με δίαιτα, νηστεία ή και υπερβολική άσκηση.
* Υπερφαγία / καθαρτικός τύπος: το άτομο έχει επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας ή συμπεριφορά κάθαρσης (δηλαδή αυτοπροκαλούμενους εμετούς ή κακή χρήση καθαρτικών, διουρητικών υποκλυσμών).
Ψυχογενής Βουλιμία
Για να διαγνωστεί ένα άτομο με διαταραχή ψυχογενούς βουλιμίας θα πρέπει να συμβαίνουν τα εξής ακόλουθα:
Α. Επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας. Ένα επεισόδιο υπερφαγίας χαρακτηρίζεται από αμφότερα τα ακόλουθα:
1. Κατανάλωση σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο (π.χ. μέσα σε 2 ώρες) ποσότητας τροφής η οποία είναι εμφανώς μεγαλύτερη από αυτήν που θα μπορούσαν να καταναλώσουν οι περισσότεροι άνθρωποι κατά την διάρκεια της ίδιας χρονικής περιόδου κάτω από παρόμοιες περιστάσεις.
2. Αίσθηση έλλειψης ελέγχου στην κατανάλωση της τροφής κατά τη διάρκεια του επεισοδίου (π.χ. ένα αίσθημα του ατόμου ότι δεν μπορεί να σταματήσει να τρώει ή να ελέγξει τι και πόσο τρώει).
Β. Επανειλημμένη απρόσφορη αντισταθμιστική συμπεριφορά προκειμένου να αποτραπεί η αύξηση βάρους, όπως αυτοπροκαλούμενοι έμετοι, κακή χρήση καθαρτικών, διουρητικών, υποκλυσμών ή άλλων φαρμάκων, νηστεία ή υπερβολική σωματική άσκηση.
Γ. Τόσο τα επεισόδια υπερφαγίας όσο και η απρόσφορη αντισταθμιστική συμπεριφορά εμφανίζονται κατά μέσον όρο τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα για διάστημα 3 μηνών.
Δ. Η αυτοαξιολόγηση επηρεάζεται υπέρμετρα από το σχήμα και το βάρος του σώματος.
Ε. Η διαταραχή δεν εμφανίζεται αποκλειστικά κατά την διάρκεια επεισοδίων ψυχογενούς ανορεξίας.
Υπερφαγία
Για να διαγνωστεί ένα άτομο με διαταραχή υπερφαγίας θα πρέπει να συμβαίνουν τα έξης ακόλουθα:
Α. Επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας. Ένα επεισόδιο υπερφαγίας χαρακτηρίζεται από αμφότερα τα ακόλουθα:
1. Κατανάλωση σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο (π.χ. μέσα σε 2 ώρες) ποσότητας τροφής η οποία είναι εμφανώς μεγαλύτερη από αυτήν που θα μπορούσαν να καταναλώσουν περισσότεροι άνθρωποι κατά τη διάρκεια της ίδιας χρονικής περιόδου κάτω από παρόμοιες περιστάσεις.
2. Αίσθηση έλλειψης ελέγχου στην κατανάλωση τροφής κατά τη διάρκεια του επεισοδίου (π.χ. ένα αίσθημα του ατόμου ότι δεν μπορεί να σταματήσει να τρώει ή να ελέγξει τι και πόσο τρώει).
Β. Τα επεισόδια υπερφαγίας σχετίζονται με 3 ή περισσότερα από τα ακόλουθα, το άτομο:
1. Τρώει πολύ πιο γρήγορα από το φυσιολογικό.
2. Τρώει μέχρι να νιώσει δυσάρεστα υπερπλήρης.
3. Τρώει μεγάλες ποσότητες τροφής χωρίς να έχει το αίσθημα σωματικής πείνας.
4. Τρώει μόνος του επειδή νιώθει ντροπή για το πόσο πολύ τρώει.
5. Μετά το επεισόδιο νιώθει απέχθεια για τον εαυτό του, είναι σε κατάθλιψη, ή νιώθει ένοχος.
Γ. Υπάρχει έκδηλη ενόχληση σχετικά με την υπερφαγία.
Δ. Η υπερφαγία συμβαίνει, κατά μέσον όρο, τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα για 3 μήνες.
Ε. Η υπερφαγία δεν σχετίζεται με την επανειλημμένη χρήση της απρόσφορης αντισταθμιστική συμπεριφοράς όπως στην ψυχογενή βουλιμία και δεν συμβαίνει αποκλειστικά κατά την πορεία της ψυχογενούς βουλιμίας ή της ψυχογενούς ανορεξίας.
Βουλιμία και Ανορεξία
Ομοιότητες: Υπερβολική ενασχόληση με το φαγητό και το βάρος, ίδιοι χειρισμοί για τον έλεγχο του βάρους, αίσθημα κενού, μείωση σεξουαλικης επιθυμίας, δύσκολες διαπροσωπικές σχέσεις, χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση.
Διαφορές: Σε σχέση με τους ανορεξικούς οι βουλιμικοί είναι πιθανότερο να διατηρούν ένα φυσιολογικό βάρος σώματος, να παρουσιάζουν επεισόδια υπερφαγίας και ακολουθούν καθαρτικές συμπεριφορές.
Σωματικές επιπλοκές των διαταραχών πρόσληψης τροφής
1. Επιπλοκές σχετικές με την απώλεια βάρους
– Καχεξία (μείωση μυικής μάζας, μειωμένος μεταβολισμός κλπ)
– Καρδιακές επιπλοκές (αρρυθμίες, βραδυκαρδία κλπ)
– Πεπτικές δυσλειτουργίες (δυσκοιλιότητα και κοιλιακό άλγος)
– Αναπαραγωγικές δυσλειτουργίες (αμηνόρροια)
– Δερματολογικές αλλοιώσεις
-Αιματολογικές Επιπλοκές (λευκοπενία)
– Νευροψυχιατρικές Επιπλοκές (κατάθλιψη κλπ)
– Σκελετικές Επιπλοκές (οστεοπόρωση)
2. Επιπλοκές σχετιζόμενες με τις καθαρτικές συμπεριφορές
– Μεταβολικές Δυσλειτουργίες (ηλεκτρολυτικές διαταραχές)
– Πεπτικές και Γαστρεντερικές Δυσλειτουργίες
– Οδοντικές Επιπλοκές (διάβρωση αδαμαντίνης, τερηδόνα κλπ)
– Νευροψυχιατρικές Επιπλοκές (επιληπτικές κρίσεις, κόπωση, αδυναμία κλπ)
– Γυναικολογικές Επιπλοκές (διαταραχές στην έμμηνο ρύση, διακοπή κύησης)
– Δερματολογικά προβλήματα (ξηρότητα, απώλεια μαλλιών)
Ενδείξεις ύπαρξης διατροφικών διαταραχών
– Υπερβολική απασχόληση με το βάρος και την εικόνα σώματος
– Εμφανής αύξηση ή μείωση βάρους
– Ασυνήθιστες διατροφικές συνήθειες, όπως για παράδειγμα εξαντλητικές δίαιτες
– Καταναγκαστική και υπερβολική σωματική άσκηση
– Βαριά, σακουλιασμένα ρούχα
– Εναλλαγές στην διάθεση
– Προβλήματα με τα μαλλιά, το δέρμα και τα νύχια
– Αίσθημα κενού και μοναξιάς
– Επιρρέπεια στο κρύο
Αιτιολογικοί παράγοντες Διαταραχών πρόσληψης τροφής
Οι αιτίες για την εκδήλωση των διατροφικών διαταραχών είναι πολυπαραγοντικές. Συγκεκριμένα:
– Βιολογικοί παράγοντες: Έχει παρατηρηθεί πως είναι τρεις φορές συχνότερη η εμφάνιση ανορεξίας σε άτομα που γεννήθηκαν πρόωρα. Η κληρονομικότητα καθώς και τα επίπεδα σεροτονίνης φαίνεται επίσης να έχουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της διαταραχής.
– Κοινωνικοί παράγοντες: Ο κοινωνικός ρόλος της γυναίκας, καθώς και τα κοινωνικά πρότυπα που προβάλλονται μέσω της οικογένειας, του κοινωνικού περιβάλλοντος και των ΜΜΕ συμβάλλουν σημαντικά. Η γυναίκα θεωρείται όμορφη και αξίζει μόνο αν έχει πολύ αδύνατο σώμα.
– Οικογενειακοί παράγοντες: Όταν το άτομο δυσκολεύεται να εκφράσει τα συναισθήματά του. Η τελειοθηρία, Η απουσία ενσυναίσθησης, η αποφυγή της αυτονομίας, η αναζήτηση προσοχής από τους γονείς, η έλλειψη συνοχής, είναι καταστάσεις που μπορούν να οδηγήσουν το άτομο σε μία τέτοια διαταραχή (για παράδειγμα, μητέρες που υπερεμπλέκονται στη ζωή του παιδιού, πατέρες αδιάφοροι και ψυχροί, καθώς και πίεση από τους γονείς προς τα παιδιά για μία τέλεια εικόνα σώματος).
– Ψυχολογικοί παράγοντες: Χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοεικόνα, κατάθλιψη, ιστορικό κακοποίησης. Το άτομο επίσης μπορεί να θέτει μη ρεαλιστικούς στόχους (τελειομανία). Επίσης να είναι επιρρεπές την αρνητική αξιολόγηση και κριτική. Συναισθήματα όπως ο φόβος και η θλίψη, ο φόβος της απώλειας ελέγχου, το άγχος, μπορούν να οδηγήσουν σε διαταραχές σίτησης και πρόσληψης τροφής.
Το άτομο το οποίο παρουσιάζει μία διατροφική διαταραχή συχνά αναφέρει ότι νιώθει ανίκανο να καθορίσει και να εξωτερικεύσει τα συναισθήματά του. Στόχος του είναι να ικανοποιεί τους άλλους και να είναι τέλειο σε ό,τι κάνει ώστε να αισθάνεται πάντα αρεστό, αποδεκτό και επιθυμητό. Η τελειομανία που συνδέεται με τις διαταραχές διατροφής είναι ουσιαστικά μία άμυνα του να βιώσει το άτομο την αδυναμία και την ανεπάρκεια του.
Οι διατροφικές διαταραχές σχετίζονται πρωτίστως με τις σχέσεις. Την σχέση με τον εαυτό μας και την σχέση με τους άλλους. Το φαγητό, σε τέτοιες περιπτώσεις, λειτουργεί σαν ένας συμβολισμός και αποτελεί μία σχάση ανάμεσα στο το καλό και στο κακό (για παράδειγμα, η σαλάτα είναι καλή, η σοκολάτα είναι κακή). Το ψυχολογικό μήνυμα μέσα από αυτόν το συμβολισμό είναι ότι μόνο τα καλά συναισθήματα, όπως για παράδειγμα η χαρά, είναι αποδεκτά.
Άλλα φυσιολογικά συναισθήματα, όπως ο θυμός, η ζήλια, η θλίψη, αντιμετωπίζονται ως μη αποδεκτά και άσχημα. Επομένως στο μυαλό του ατόμου με διατροφική διαταραχή υπάρχει η σκέψη: «αν φάω μόνο καλά φαγητά, τότε μόνο θα νιώθω και καλά συναισθήματα». Η πραγματικότητα ωστόσο είναι ότι δεν υπάρχουν καλά ή άσχημα φαγητά και ό,τι δεν υπάρχουν καλά ή άσχημα συναισθήματα.
Φαύλος κύκλος δίαιτας
Το άτομο σκέφτεται:
1. Αφού δεν μπορώ να τραβήξω το ενδιαφέρον των άλλων με τα ψυχικά μου «συμπτώματα», τουλάχιστον θα το κάνω με τα σωματικά. Αν είμαι αδύνατος οι άλλοι θα με θέλουν.
2. Τελικά αδυνατίζω, γίνομαι επιθυμητός, οι άλλοι μου λένε θετικά και όμορφα σχόλια.
3. Η ωραία εμφάνιση όμως δεν ταιριάζει με το πως αισθάνομαι.
4. Είμαι ανεπαρκής, δεν ξέρω πως να διαχειριστώ τα καλά και θετικά σχόλια.
5. Οι άλλοι θα απογοητευθούν και τελικά θα με απορρίψουν.
6. Φοβάμαι την απόρριψη.
7. Τελικά παραμένω λίγος και ανεπαρκής.
8. Δεν πέτυχα το στόχο μου.
9. Θα γυρίσω στην ασφάλεια του φαγητού.
10. Καλύτερα να παραμείνω απαρατήρητος.
Τι μπορείτε να κάνετε όταν υποπτεύεστε πως κάποιο άτομο πάσχει από διατροφική διαταραχή
– Ενημερωθείτε και μάθετε για τις διατροφικές διαταραχές.
– Προσεγγίστε το άτομο και συζητήστε μαζί του, σε ένα ήσυχο και ασφαλές περιβάλλον.
– Κάντε το άτομο να νιώσει πως είστε δίπλα του και πως μπορεί να στηριχτεί σε εσάς.
– Μοιραστείτε την ανησυχία σας και τις όποιες σκέψεις σας μαζί του.
– Το άτομο πιθανόν να εκφράσει θυμό μιλώντας του για το συγκεκριμένο θέμα. Προσπαθήστε να μείνετε ψύχραιμοι και να το κάνετε να νιώσει πως είστε διαθέσιμος για να σας μιλήσει όταν εκείνο το θελήσει.
– Ενημερώστε κάποιον υπεύθυνο ενήλικο σε περίπτωση παιδιού ή εφήβου.
– Μην κάνετε το άτομο να αισθάνεται ντροπή και ενοχή για τις πράξεις του.
– Προσπαθήστε να ενθαρρύνετε το άτομο να αναζητήσει ψυχολογική βοήθεια.
[toggle title="Πηγές"]
American Psychiatric Association, DSM-5, Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας, 2015.
Fairburn, C.G., Brownell (2001) Eating Disorders and obesity. London: Guilford Press.
Gardner, F. (2001) Self-harm. A Psychotherapeutic Approach, Hove: Brunner.
Gilbert, S. (2000) Counselling for eating disorders London : Sage.
[/toggle]
- The absent father effect | Η επίδραση του απόντα πατέρα στην κόρη - 30 Σεπτεμβρίου 2024
- Ενσυναίσθηση: Πώς να είμαστε ουσιαστικά κοντά σε κάποιον που μας χρειάζεται - 31 Αυγούστου 2024
- Η θεραπευτική δύναμη της σχέσης μας με τα ζώα - 3 Ιουνίου 2024
