Το μεγάλο ερώτημα: Όταν σηκώνεστε το πρωί, είστε χαρούμενοι που θα πάτε στη δουλειά, στο σχολείο ή οπουδήποτε αλλού πρέπει να πάτε κατά τη διάρκεια της ημέρας;
Οι έρευνες του Howard Gardner και William Damon του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, καθώς και του Mihaly Csikszentmihalyi του Πανεπιστημίου του Κλέαρμοντ, ασχολήθηκαν με αυτό που οι ίδιοι αποκαλούν «καλή εργασία»: ένα δραστικό μείγμα των ιδιαίτερων ικανοτήτων που έχουν οι άνθρωποι, των κινήτρων και των αξιών τους – το τι πιστεύουν ότι έχει σημασία. Τα παραπάνω είναι περισσότερο πιθανό να αφορούν πράγματα που απορροφούν τους ανθρώπους σε μεγάλο βαθμό: οι άνθρωποι αγαπούν αυτό που κάνουν. Η πλήρης απορρόφηση σε αυτό που κάνουμε μας προκαλεί μια ευχάριστη αίσθηση, και η ευχαρίστηση αποτελεί τον συναισθηματικό σηματοδότη της ροής.
Advertisment
Οι άνθρωποι εισέρχονται σε κατάσταση ψυχολογικής ροής μάλλον σπάνια στην καθημερινή τους ζωή. Από μια τυχαία εξέταση της διάθεσης αποκαλύπτεται ότι κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου οι άνθρωποι είτε βιώνουν στρες είτε νιώθουν πλήξη, με κάποιες μικρές περιόδους ψυχολογικής ροής. Μόνο το 20% περίπου μπαίνει σε κατάσταση ψυχολογικής ροής τουλάχιστον μία φορά την ημέρα. Και ένα ποσοστό της τάξης του 15% δεν μπαίνει ποτέ σε ψυχολογική ροή κατά τη διάρκεια μιας συνηθισμένης μέρας.
Ένας τρόπος για περισσότερη ροή στη ζωή μας μπορεί να προκύψει όταν ευθυγραμμίζουμε αυτό που κάνουμε με αυτό που απολαμβάνουμε να κάνουμε, όπως συμβαίνει με όσους τυχερούς έχουν δουλειές που τους ευχαριστούν πολύ. Όσοι σημειώνουν υψηλές επιδόσεις σε κάθε τομέα – οι τυχεροί σε κάθε περίπτωση έχουν πετύχει αυτό τον συνδυασμό. Εκτός από την αλλαγή επαγγέλματος, υπάρχουν αρκετοί δρόμοι για να φτάσουμε σε κατάσταση ψυχολογικής ροής. Ένας από αυτούς είναι η ενασχόλησή μας με μια δραστηριότητα που δοκιμάζει στο μέγιστο τις δυνατότητές μας – μια «πολύ δύσκολα διαχειρίσιμη» πρόκληση των ικανοτήτων μας.
Ένας άλλος τρόπος για να φτάσουμε στην ψυχολογική ροή είναι να καταπιαστούμε με κάτι το οποίο μας παθιάζει: ορισμένες φορές το κίνητρο μας οδηγεί σε κατάσταση ψυχολογικής ροής. Σε κάθε περίπτωση, η συνήθης οδός είναι η πλήρης εστίαση: καθένας από αυτούς τους τρόπους συμβάλλει στην αύξηση της προσοχής. Ασχέτως του πώς την επιτυγχάνουμε, η έντονη εστίαση οδηγεί άμεσα στην ψυχολογική ροή.
Advertisment
Αυτή η ιδανική κατάσταση του εγκεφάλου για την αποτελεσματική εκτέλεση ενός έργου χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη νευρωνική αρμονία – μια πλούσια, καλά συντονισμένη διασύνδεση μεταξύ των διαφορετικών περιοχών του εγκεφάλου. Ιδανικά, στην κατάσταση αυτή, τα κυκλώματα που απαιτούνται για την εκτέλεση του έργου εμφανίζονται πολύ ενεργά, ενώ εκείνα που δεν εμπλέκονται είναι ήρεμα, με τον εγκέφαλο πλήρως συντονισμένο στις απαιτήσεις της περίστασης. Όταν ο εγκέφαλός μας βρίσκεται σε αυτή τη ζώνη, είναι πιο πιθανό να αποδίδουμε στο μέγιστο των δυνατοτήτων μας, ό,τι κι αν κάνουμε.
Ωστόσο από έρευνες σε χώρους εργασίας διαπιστώνεται ότι πολλοί άνθρωποι εμφανίζουν μια πολύ διαφορετική κατάσταση εγκεφάλου: ονειροπολούν, περνούν ώρες χαζεύοντας στο διαδίκτυο ή στο YouTube, και κάνουν το ελάχιστο. Η προσοχή τους είναι διασπασμένη. Αυτή η απεμπλοκή και η αδιαφορία είναι ανεξέλεγκτες, ειδικά όταν οι εργαζόμενοι ασχολούνται με επαναλαμβανόμενες, μη απαιτητικές εργασίες. Για να έρθουν οι αδιάφοροι εργαζόμενοι πιο κοντά στη ζώνη εστίασης, είναι απαραίτητη η αύξηση των κινήτρων και του ενθουσιασμού τους, η επίκληση μας αίσθησης σκοπού και ένας μικρός βαθμός πίεσης.
Από την άλλη πλευρά, μια άλλη μεγάλη ομάδα ανθρώπων βρίσκεται σε μια κατάσταση που οι νευροβιολόγοι αποκαλούν «εξάντληση», όπου το συνεχές στρες υπερφορτώνει το νευρικό τους σύστημα με μεγάλες δόσεις κορτιζόλης και αδρεναλίνης. Η προσοχή τους είναι προσηλωμένη στις ανησυχίες τους και όχι στην εργασία τους. Αυτή η συναισθηματική εξάντληση μπορεί να οδηγήσει σε επαγγελματική εξουθένωση (το γνωστό burn out).
Η πλήρης εστίαση ανοίγει πιθανότατα την πόρτα στη ροή. Αλλά όταν επιλέγουμε να εστιάσουμε σε ένα πράγμα και να αγνοήσουμε τα υπόλοιπα, φέρνουμε στην επιφάνεια μια συνεχή ένταση – συνήθως αόρατη – μεταξύ ενός μεγάλου νευρωνικού χάσματος, όπου η κορυφή του εγκεφάλου παλεύει με τη βάση.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Daniel Goleman «FOCUS – Η Εστίαση της Προσοχής» από τις εκδόσεις Πεδίο. Διαβάστε περισσότερα εδώ
