Όταν οι άνθρωποι έρχονται σε επαφή με το αντικείμενο ή την κατάσταση που τους τρομάζει ή τους πανικοβάλλει, βιώνουν διάφορα συμπτώματα. Σχεδόν πάντα υπάρχουν σωματικά συμπτώματα άγχους. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν ταχυπαλμία, εφίδρωση, τρέμουλο, γρήγορη και κοφτή αναπνοή, μυϊκή ένταση ή αδυναμία, ζαλάδα, «πεταλούδες» στο στομάχι, ξηροστομία και δυσκολία στην κατάποση.
Η αντίδραση «μάχη ή φυγή» στην απειλή
Όλα αυτά συμβαίνουν επειδή όταν αισθάνεστε ότι φοβάστε ή απειλείστε, το σώμα σας «ενεργοποιείται» για να αντιδράσει στον κίνδυνο. Αυτό είναι γνωστό ως αντίδραση μάχης ή φυγής και προετοιμάζει το σώμα σας να αντιδράσει γρήγορα και αποτελεσματικά σε μια σωματική απειλή. Τα σώματά σας απελευθερώνουν μια ουσία που λέγεται αδρεναλίνη, η οποία πυροδοτεί αντιδράσεις όπως:
Advertisment
- Το μυαλό σας βρίσκεται σε εγρήγορση και εστιάζει στην «απειλή».
- Οι παλμοί της καρδιάς ανεβαίνουν και η αρτηριακή πίεση αυξάνεται.
- Διοχετεύεται αίμα στους μυς σας, οι οποίοι συσπώνται προκειμένου να προετοιμαστούν για δράση.
- Αρχίζετε να ιδρώνετε περισσότερο, για να εμποδίσετε τη θερμοκρασία του σώματός σας να ανέβει πολύ.
- Η αναπνοή σας γίνετα γρήγορη και κοφτή, για να προσλάβει το σώμα σας περισσότερο οξυγόνο.
- Η ικανότητα πήξης του αίματος αυξάνεται, ώστε το σώμα σας να προετοιμαστεί για έναν πιθανό τραυματισμό.
- Οι σωματικές λειτουργίες που δεν είναι απαραίτητες σε μια έκτακτη ανάγκη, όπως η πέψη και η παραγωγή σάλιου, επιβραδύνονται, κάνοντας το στόμα σας να στεγνώνει, το στομάχι σας να έχει «πεταλούδες» και μερικές φορές να έχετε ναυτία.
Η αντίδραση μάχης ή φυγής ήταν πολύ σημαντική στο μακρινό παρελθόν, όταν οι άνθρωποι έπρεπε να αντιμετωπίζουν συνεχώς κινδύνους. Παρότι σπάνια στη σύγχρονη ζωή αντιμετωπίζουμε άμεσο φυσικό κίνδυνο, η αντίδραση μάχης ή φυγής εξακολουθεί να είναι πολύ σημαντική, καθώς μας βοηθάει να αντιδρούμε γρήγορα – για παράδειγμα, για να αποφύγουμε ένα αυτοκίνητο που έρχεται καταπάνω μας από την αντίθετη κατεύθυνση.
Ωστόσο, η αντίδραση μάχης ή φυγής δεν ενεργοποιείται μόνο στις πραγματικές έκτακτες ανάγκες – ενεργοποιείται κάθε φορά που είμαστε αγχωμένοι με κάτι. Και αυτό περιλαμβάνει καταστάσεις στις οποίες δεν απαιτείται σωματική αντίδραση.
Επομένως, ακόμα κι αν ο φαινομενικός κίνδυνος δεν παρουσιάζει κάποια αληθινή φυσική απειλή, το σώμα μας αντιδρά σαν να πρόκειται για τέτοια.
Advertisment
«Φυγή», «πάγωμα» και αποφυγή
Οι άνθρωποι που έχουν μια φοβία και έρχονται αντιμέτωποι με το αντικείμενο του φόβου τους συνήθως φέρονται με έναν από τους εξής τρεις τρόπους. Κάποιοι «φεύγουν» – το βάζουν στα πόδια ή βγαίνουν από τη μέση όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Άλλοι «παγώνουν», νιώθοντας ότι δεν είναι σε θέση να κινηθούν. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν φοβίες χρησιμοποιούν την αποφυγή – αν ένα αντικείμενο ή μια κατάσταση τους προκαλεί άγχος, προσπαθούν να κρατηθούν όσο το δυνατόν πιο μακριά.
Μερικοί άνθρωποι αποφεύγουν μόνο λίγα πράγματα, αλλά για τους περισσότερους η αποφυγή μπορεί να επεκταθεί σε πολλά αντικείμενα και καταστάσεις, και αυτό γίνεται πολύ προβληματικό.
Μπροστά σ’έναν πραγματικό κίνδυνο ή μια απειλή, θα ήταν σοφό να απομακρυνθείτε από την κατάσταση και να αποφύγετε παρόμοιες καταστάσεις στο μέλλον. Παρομοίως, σε ορισμένες απειλητικές καταστάσεις, το να μείνετε απολύτως ακίνητοι θα μπορούσε να σας κάνει να περάσετε απαρατήρητοι, πράγμα που ενδεχομένως θα σας έσωζε τη ζωή. Ωστόσο, με τις φοβίες, οι αντιδράσεις αυτές δεν είναι βοηθητικές. Όχι μόνο δεν είναι απαραίτητες (θυμηθείτε ότι ο φόβος είναι δυσανάλογος σε σχέση με το μέγεθος του πραγματικού κινδύνου), αλλά μπορεί επίσης να ενισχύσουν τη φοβία και να δυσκολέψουν τη διαχείρισή της.
Κρίσεις πανικού
Η αντίδραση μάχης ή φυγής καταλήγει σε πολλές σωματικές αισθήσεις – όπως ταχυπαλμία, γρήγορη αναπνοή, «πεταλούδες» -, που είναι άβολες και μπορούν να γίνουν πολύ τρομακτικές.
Ορισμένοι άνθρωποι αντιδρούν στα συμπτώματα αυτά με ακόμα περισσότερο άγχος, και μπορεί να αρχίσουν να ανησυχούν ότι κάτι φοβερό θα συμβεί, όπως ότι θα λιποθυμήσουν, θα «τρελαθούν» ή θα πάθουν έμφραγμα.
Αυτού του είδους οι σκέψεις αυξάνουν ακόμα πιο πολύ το άγχος, οδηγώντας σε ακόμα περισσότερα σωματικά συμπτώματα και ούτω καθεξής – ένας φαύλος κύκλος του άγχους! Αυτό λέγεται κρίση πανικού.
Οι κρίσεις πανικού συνήθως διαρκούν 20-30 λεπτά και μετά σιγά σιγά υποχωρούν. Δεν είναι επικίνδυνες, αλλά μπορούν να γίνουν πολύ τρομακτικές.
Brenda Hogan «αντιμετωπίζοντας…. τις φοβίες» εκδόσεις Διόπτρα
