Σκεφτείτε για λίγο τους μεγάλους καλλιτέχνες των τελευταίων εκατό ετών και πώς δούλευαν – ανθρώπους σαν τον Πάμπλο Πικάσο, την Τζόρτζια Ο’Κιφ ή τον Τζάκσον Πόλοκ. Κανείς δεν τους είπε: Πρέπει να ζωγραφίσεις έναν τέτοιο πίνακα. Πρέπει να αρχίσεις να ζωγραφίζεις ακριβώς στις οκτώ και τριάντα π.μ. Πρέπει να ζωγραφίζεις με τους ανθρώπους που θα επιλέξουμε εμείς. Και πρέπει να ζωγραφίσεις με αυτόν τον τρόπο. Η ιδέα από μόνη της είναι γελοία.
Αλλά ξέρετε κάτι; Και για σας γελοία είναι. Είτε είστε υδραυλικός είτε ταμίας σούπερ-μάρκετ είτε πωλητής αυτοκινήτων είτε δάσκαλος, εσείς κι εγώ χρειαζόμαστε την αυτονομία το ίδιο με έναν μεγάλο ζωγράφο.
Advertisment
Εντούτοις, η ενθάρρυνση της αυτονομίας δεν συνεπάγεται την αποθάρρυνση της λογοδοσίας. Οι άνθρωποι πρέπει να λογοδοτούν για τη δουλειά τους. Αλλά υπάρχουν διάφοροι τρόποι για την επίτευξη αυτού του στόχου, ο καθένας από τους οποίους βασίζεται σε διαφορετικές υποθέσεις σχετικά με το ποιοι είμαστε βαθιά μέσα μας. Παλιά υποθέταμε πως αν οι άνθρωποι διέθεταν ελευθερία, θα φυγοπονούσαν – και ότι η αυτονομία ήταν ένας τρόπος αποφυγής της λογοδοσίας. Σήμερα ξεκινάμε με μία διαφορετική υπόθεση. Θεωρεί ότι οι άνθρωποι θέλουν να φέρουν την ευθύνη όσων κάνουν – και ότι η παραχώρηση του ελέγχου πάνω στη δουλειά, τον χρόνο, την τεχνική και την ομάδα τους είναι ένας δρόμος που οδηγεί στον προορισμό αυτόν.
Φυσικά, επειδή στους περισσότερους εργασιακούς χώρους ακόμα αντηχούν οι υποθέσεις του παλιού λειτουργικού συστήματος, η μετάβαση στην αυτονομία δεν θα συμβεί –και συχνά δεν μπορεί να συμβεί- με μία απλή κίνηση. Αν απομακρύνουμε τους ανθρώπους απότομα από ελεγκτικά περιβάλλοντα, όταν δεν έχουν γνωρίσει τίποτα άλλο, και τους τοποθετήσουμε σε ένα περιβάλλον καθαρής αυτονομίας, θα ζοριστούν. Όπως το θέτει ο Ρίτσαρντ Ράιαν, οι οργανισμοί πρέπει να παρέχουν «σκαλωσιές» που βοηθάνε τον κάθε εργαζόμενο να βρει τον βηματισμό του προκειμένου να ολοκληρώσει τη μετάβασή του.
Επιπλέον, το κάθε άτομο αξιολογεί με δικό του τρόπο τις διαφορετικές όψεις της αυτονομίας. Κάποιοι μπορεί να λαχταρούν την αυτονομία επί του έργου. Άλλοι ενδέχεται να προτιμούν την αυτονομία επί της ομάδας. Όπως μου έγραψε σε e-mail ο διευθύνων της Zappos Σιχ, «Μελέτες έχουν δείξει ότι ο εκλαμβανόμενος έλεγχος αποτελεί σημαντικό στοιχείο της ευτυχίας του ατόμου.
Advertisment
Παρ’ όλα αυτά, αυτό επί του οποίου τα άτομα επιθυμούν να έχουν τον έλεγχο ποικίλει, επομένως δεν πιστεύω ότι υπάρχει μία πλευρά της αυτονομίας που είναι οικουμενικά η πλέον σημαντική. Το κάθε άτομο έχει διαφορετικές επιθυμίες, επομένως η καλύτερη στρατηγική για έναν εργοδότη θα ήταν να καταλάβει τι έχει σημασία για τον κάθε εργαζόμενο ξεχωριστά».
Ακόμα κι έτσι, όμως, όπως κι αν εκφράζονται επιφανειακά αυτές οι ατομικές επιθυμίες, φυτρώνουν από κοινές ρίζες. Είμαστε γεννημένοι να είμαστε παίκτες, όχι πιόνια. Είμαστε φτιαγμένοι να είμαστε αυτόνομα άτομα, όχι ατομιστικά ρομπότ. Αν επικαιροποιήσουμε τα περιβάλλοντα στα οποία κινούμαστε –όχι μόνο στη δουλειά, αλλά και στο σχολείο και στο σπίτι- και αν οι ηγέτες αναγνωρίσουν τόσο την αλήθεια της ανθρώπινης φύσης όσο και την επιστήμη που την επιβεβαιώνει, μπορούμε τόσο εμείς όσο και οι συνεργάτες μας να επιστρέψουμε στη φυσική μας κατάσταση.
«Η ανθρώπινη ιστορία πάντα κινούνταν προς την κατεύθυνση της μεγαλύτερης ελευθερίας. Και υπάρχει λόγος για αυτό – γιατί είναι στη φύση μας να τη διεκδικούμε», μου είπε ο Ράιαν. «Αν ήμασταν απλώς πλαστικό, όπως κάποιοι άνθρωποι πιστεύουν, αυτό δεν θα συνέβαινε. Αλλά κάποιος πάει και στέκεται μπροστά από ένα άρμα μάχης στην Κίνα. Οι γυναίκες, στις οποίες έχει στερηθεί η αυτονομία, συνεχίζουν να μάχονται για τα δικαιώματά τους. Αυτή είναι η πορεία της ιστορίας. Για αυτό στο τέλος η ανθρώπινη φύση, αν ποτέ ολοκληρωθεί, θα το κάνει μέσω της μεγαλύτερης αυτονομίας».
Απόσπασμα από το βιβλίο του Daniel H. Pink «Κίνητρο» από την Key Boοks. Δείτε περισσότερα εδώ
