Πριν από ένα χρόνο περίπου, έσβηνα τα κεριά της τούρτας γενεθλίων με την οικογένειά μου σε ένα καφέ. Δεν το γνώριζα τότε, αλλά ήταν η τελευταία φορά που βρισκόμουν σε άλλο κλειστό χώρο πέραν του σπιτιού μου. Κοιτώντας πίσω, δεν μπορώ να μην αναρωτιέμαι γιατί ο χρόνος έμοιαζε να κινείται γρήγορα για εμένα, αλλά αργά για τους φίλους μου. Γιατί ξέχασα τα ονόματα γνωστών μου και γιατί ορισμένες φορές προφέρω συνηθισμένες λέξεις με μια έξτρα συλλαβή ή με μια λιγότερη;
Υπάρχουν κάποιοι καλοί λόγοι: Το άγχος είναι ο ένας, αλλά η έλλειψη ανθρώπινης αλληλεπίδρασης είναι εκείνος που κυριαρχεί. Και το χειρότερο όλων, κανείς δε φαίνεται να γνωρίζει πότε αυτός ο παράξενος τρόπος ζωής θα λάβει τέλος. Και αυτό είναι που ανακινεί όλο και περισσότερο το άγχος. Διαφαίνεται μια αντίθεση εδώ: Η ζωή μας έχει σταματήσει να ορίζεται από το πρόγραμμα, κάτι που θα έπρεπε να κάνει το χρόνο να φαίνεται ότι τρέχει γρήγορα, κι όμως τώρα ο χρόνος φαίνεται να κινείται πιο αργά από ποτέ.
Advertisment
Η συστολή και διαστολή του χρόνου
Εδώ και αιώνες, γνωρίζαμε ότι η αίσθηση του χρόνου εξαρτάται από τη διάθεση, τη γενική ευτυχία και το πρόγραμμα. Κάποιος που διαβάζει ένα μυθιστόρημα στην παραλία θα έχει διαφορετική αίσθηση του χρόνου συγκριτικά με κάποιον που εργάζεται στο ταμείο ενός μεγάλου σούπερ μάρκετ. Η αντίληψη του χρόνου συστέλλεται από την απόλαυση των γεγονότων και διαστέλλεται από την πλήξη.
Τα πειράματα έχουν δείξει ότι μπορεί να νιώθουμε ότι ο χρόνος διαστέλλεται, ακόμα κι αν γνωρίζουμε ότι αυτό δεν γίνεται. Οι διαφορές στην ταχύτητα του χρόνου εξαρτώνται από καταστάσεις και συνθήκες, καθώς ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί τα εργαλεία της «συστολής και της διαστολής του χρόνου» για να συγχρονίσει και να συνθέσει τις κινητικές και τις άλλες αισθητηριακές λειτουργίες.
Ο εγκέφαλος ελέγχει κατά πολύ ένα εσωτερικό ρολόι που ρυθμίζει τις σωματικές μας αποκρίσεις. Μαθαίνει να αντιλαμβάνεται τη ροή του χρόνου μέσα από αναμνήσεις γεγονότων που συμβαίνουν – εναλλαγή μέρας-νύχτας, απόλαυση- πλήξη και άλλα. Αλλά αυτό το κατά τ’ άλλα αυστηρό ρολόι γίνεται πιο ευέλικτο όταν χρειάζεται να γίνει.
Advertisment
Εντούτοις, το εσωτερικό ρολόι πρέπει να είναι ρυθμισμένο. Το φως που εισέρχεται από τα μάτια και δίνει σήμα στον εγκέφαλο έχει σημαντική επίδραση. Κατά τους χειμερινούς μήνες, μένουμε περισσότερο μέσα, λαμβάνουμε ανεπαρκές φως και ελάχιστη ανθρώπινη επαφή με συγγενείς, γείτονες και φίλους. Αυτή η ζωή διαστρεβλώνει την ανάμνηση γεγονότων σε σχέση με το χρόνο. Παίζει με το νου μας και μας κάνει να νιώθουμε σαν «ζόμπι».
Οι άνθρωποι χρειαζόμαστε μια αγκαλιά πού και πού. Θέλουμε να βλέπουμε πρόσωπα. Ένα χαμόγελο είναι ένα συναισθηματικό σήμα για έναν άλλο άνθρωπο ώστε κι εκείνος να χαμογελάσει πίσω.
Πώς η πανδημία διατάραξε την προσαρμοστικότητα του εγκεφάλου μας
Ο χρόνος και η μνήμη είναι στενά συνδεδεμένα και η μνήμη μπορεί να «φωτιστεί» με νευροαπεικονιστικά εργαλεία που εγκαθιδρύουν αιτιώδεις συσχετίσεις των εγκεφαλικών περιοχών με σχετικά συγκεκριμένους λειτουργικούς ρόλους. Συγκεκριμένα γεγονότα μετατρέπονται σε σημαντικά σημεία- σταθμούς στο χρονολόγιο της ζωής μας επειδή οι αναμνήσεις λειτουργούν ως δείκτες του χρόνου. Συνηθίζουμε να συγχέουμε το χρόνο στον οποίο έλαβαν ακριβώς χώρα αυτά τα γεγονότα. Αυτές τις μέρες της πανδημίας, οι αναμνήσεις μας μπερδεύονται ακόμα περισσότερο· συσσωρεύονται και συσσωματώνονται στις επαναλαμβανόμενες ρουτίνες μας που μας κάνουν να νιώθουμε σαν κάθε μέρα να είναι η ίδια με την προηγούμενη.
Όλοι έχουμε χρονικές ψευδαισθήσεις. Η κοκαΐνη και η μαριχουάνα μπορούν να αλλάξουν και να διαστρεβλώσουν το χρόνο. Το ίδιο και κάποιες ασθένειες, όπως η βουλιμία, η σχιζοφρένεια, η νόσος Πάρκινσον και το Αλτσχάιμερ. Όμως όλοι διαστρεβλώνουμε κάποιες φορές το χρόνο με τα εργαλεία της διαστολής και συστολής, ανάλογα με το ποια νευρωνικά μονοπάτια ενεργοποιούνται από τις αισθήσεις μας ή ποιες διεγερτικές ουσίες υπάρχουν στη διατροφή μας (για παράδειγμα καφεΐνη). Ύστερα υπάρχουν και γεγονότα, όπως ένας χωρισμός, οι διακοπές, ένα βαρετό γεγονός που διαστρεβλώνουν την φυσική χρονική σκέψη.
Το άγχος, ωστόσο, είναι ένα πονηρό «τέρας». Δεν το συνειδητοποιούμε πάντα ότι μας έχει κυριεύσει. Και γι’ αυτό ο χρόνος διαταράσσει την χρονική μας αντίληψη αυτό το χρόνο.
Πού βρίσκεται ο χαμένος χρόνος και τι μάθαμε;
Το σώμα αντιλαμβάνεται το χρόνο από τους παλμούς και τους βιορυθμούς. Αυτές οι μετρήσεις όμως βρίσκονται μόνο στο νου. Γι’ αυτό όταν ρωτάμε πού πήγε η χρονιά, ξέρουμε ότι πήγε εκεί που όλες οι χρονιές πάνε: σε μια μπερδεμένη ανάμνηση που πάντα συμπτύσσει το χρόνο ανάλογα με τη διάθεση.
Τι έχουμε μάθει από την προηγούμενη χρονιά; Πολλά. Πάντα γνωρίζαμε ότι η επιστήμη, το καλύτερο εργαλείο για την επιβίωσή μας, βρίσκεται στο πλευρό μας. Αλλά εκτός από το ότι μάθαμε πόσο κουραστικές μπορεί να είναι η τηλεργασία και η τηλεκπαίδευση, τώρα έχουμε μια ανανεωμένη εκτίμηση για την ανθρώπινη επαφή και την τύχη στη ζωή μας. Αυτό είναι κάτι που δεν πρέπει ποτέ να ξεχάσουμε.
Πηγή:
www.psychologytoday.com/intl/blog/the-speed-life/202104/how-covid-19-has-altered-our-perception-time
