Αναγνωρίζοντας τον αντίκτυπο που διαδραματίζουν οι φροντιστές στην ανθρώπινη ανάπτυξη, τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ και το Kaiser Permanente ένωσαν τις δυνάμεις τους το 1995 για να μελετήσουν τις «δυσμενείς παιδικές εμπειρίες» ή όπως πλέον αναφέρονται ACEs. Αξιολόγησαν περισσότερους από 17.000 συμμετέχοντες για να προσδιορίσουν τον βαθμό στον οποίο, πριν από την ηλικία των 18 ετών, είχαν εκτεθεί σε οποιαδήποτε από τις ακόλουθες εμπειρίες: συναισθηματική, σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση, συναισθηματική ή σωματική παραμέληση ή δυσλειτουργία του σπιτιού, συμπεριλαμβανομένης της βίας μεταξύ συντρόφων, της κατάχρησης ουσιών, της ψυχικής ασθένειας, του χωρισμού ή του διαζυγίου των γονέων ή μέλος του νοικοκυριού με ιστορικό φυλάκισης.
Η εν λόγω μελέτη διαπίστωσε ότι το τραύμα των ACEs συνδέεται με προδιάθεση στην ενήλικη ζωή για συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, όπως το κάπνισμα, η κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικών, παρορμητικές επικίνδυνες πράξεις και η σοβαρή παχυσαρκία. Εντόπισε επίσης μια σχέση μεταξύ του αριθμού των ACEs και των προβλημάτων υγείας όπως καρδιακές παθήσεις, καρκίνος, πνευμονοπάθειες, εγκεφαλικό επεισόδιο, διαβήτης και μειωμένη διάρκεια ζωής. Επιπλέον, διαπίστωσε σημαντική συσχέτιση ανάμεσα στον υψηλό αριθμό δυσμενών παιδικών εμπειριών και στα προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως κατάθλιψη, άγχος, διαταραχές συμπεριφοράς και αυτοκτονικότητα. Έκτοτε, το Αμερικάνικο Επιστημονικό Συμβούλιο για την Ανάπτυξη του Παιδιού έχει επεκτείνει τα ACEs ώστε να συμπεριλάβουν κοινοτικά και συστημικά αίτια, όπως η βία στην κοινότητα του παιδιού, ο ρατσισμός και η χρόνια φτώχεια.
Advertisment
Μετά από αυτή την αρχική έρευνα, έχουν διεξαχθεί εκατοντάδες μελέτες για να προσδιοριστούν άλλες πιθανές συνέπειες που σχετίζονται με τα ACEs, συμπεριλαμβανομένων των επιπτώσεών τους στο χαρακτηριστικό του θυμού – δηλαδή στην προδιάθεση για έντονη διέγερση θυμού και εχθρότητα. Αυτό είναι απολύτως λογικό αν θεωρήσουμε ότι η κακομεταχείριση των παιδιών προκαλεί σε αυτά μια έντονη αίσθηση απειλής.
Οι δυσμενείς παιδικές εμπειρίες και η ευαλωτότητα να αισθανόμαστε απειλή
Με απλά λόγια, όταν ένα παιδί υφίσταται κάποιο είδος κακομεταχείρισης, βιώνει μια αίσθηση απειλής που ενεργοποιεί την αντίδραση «μάχης-φυγής-παγώματος». Αυτές οι εμπειρίες συμβάλλουν σε ένα χαμηλότερο «κατώφλι ενεργοποίησης» για τη βίωση μιας απειλής, μια ευαισθησία να βιώνει απειλή ακόμη και όταν δεν υπάρχει. Φαίνεται ότι τέτοιες εμπειρίες θέτουν τις βάσεις για ελλείμματα στην ικανότητα του λογικού εγκεφάλου (εγκεφαλικός φλοιός) να υπερισχύει του συναισθηματικού εγκεφάλου (μεταιχμιακό σύστημα). Με τον τρόπο αυτό, αυξάνουν την πιθανότητα να είναι κανείς αντιδραστικός.
Τα τελευταία χρόνια, υπάρχει συμφωνία ανάμεσα στους επιστήμονες στο γεγονός ότι η νευροφυσιολογία μας έχει αναπτυχθεί έτσι ώστε να μας βοηθά στην ικανοποίηση τριών βασικών επιθυμιών – ασφάλεια, σύνδεση και ικανοποίηση. Τα παιδιά που βιώνουν ACEs βιώνουν μια απειλή και για τα τρία αυτά κίνητρα.
Advertisment
Η σχέση ανάμεσα στις αρνητικές παιδικές εμπειρίες και στο θυμό
Πολυάριθμες μελέτες έχουν διαπιστώσει συσχέτιση μεταξύ των ACEs και του θυμού. Μια από αυτές εξέτασε τα αρχεία 22.575 παραβατικών νέων και διαπίστωσε ότι κάθε πρόσθετη δυσμενή παιδική εμπειρία που είχε το παιδί αύξανε τον κίνδυνο να γίνει σοβαρός και βίαιος ανήλικος παραβάτης.
Μια πιο πρόσφατη μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα σοβαρά παιδικά τραύματα σχετίζονται με το χαρακτηριστικό του θυμού στην ενήλικη ζωή. Επιπλέον, η εν λόγω έκφραση θυμού συσχετίστηκε με μείζονες καταθλιπτικές διαταραχές, διαταραχές πανικού και διαταραχές χρήσης αλκοόλ κατά την ενηλικίωση.
Αναγνωρίζοντας τη συσχέτιση μεταξύ των ACEs και του θυμού ως βασικό χαρακτηριστικό, άλλες μελέτες προσπάθησαν να προσδιορίσουν εκείνους τους συγκεκριμένους παράγοντες που σχετίζονται με τα ACEs και οι οποίοι θα μπορούσαν να συμβάλουν σε έναν τέτοιο θυμό. Σε μια τέτοια μελέτη, οι ερευνητές αξιολόγησαν τη συσσωρευτική κακομεταχείριση της παιδικής ηλικίας σε 349 προπτυχιακούς φοιτητές.
Διαπιστώθηκε ότι η αποσύνδεση – η αίσθηση απομάκρυνσης – ήταν ένας σημαντικός μεσολαβητής στη σχέση ανάμεσα στην κακομεταχείριση στην παιδική ηλικία και στη λεκτική επιθετικότητα, το θυμό και την εχθρότητας, και ένας οριακά σημαντικός μεσολαβητής όσον αφορά όλες τις μορφές επιθετικότητας. Το τραύμα συσχετίστηκε με το θυμό και την εχθρότητα, αλλά όχι με την έκδηλη επιθετικότητα.
Η νευροφυσιολογική οπτική της σχέσης ACEs και θυμού
Η διερεύνηση του νευροψυχολογικού αντίκτυπου των αρνητικών παιδικών εμπειριών έχει ενισχυθεί λόγω της αυξημένης κατανόηση των νευροεπιστημών γενικότερα. Προς την κατεύθυνση αυτή, διεξήχθη μια μετα-ανάλυση που περιλάμβανε μια ανασκόπηση 38 άρθρων που ανέφεραν τη χρήση μελετών απεικόνισης μαγνητικού συντονισμού σε ενήλικες με ιστορικό παιδικού τραύματος. Εκείνοι που βίωσαν τέτοιο τραύμα είχαν μικρότερο μέγεθος ιππόκαμπου και αμυγδαλής. Πρόκειται για περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται στην αντίδραση μάχης-φυγής-παγώματος.
Έκτοτε, πιο πρόσφατες μελέτες έχουν εντοπίσει μια πιο σύνθετη εικόνα του τρόπου με τον οποίο ο εγκέφαλος μπορεί να επηρεάζεται από τα ACEs. Μία, για παράδειγμα, ανέφερε ότι τα άτομα που υπέστησαν κακοποίηση παρουσίασαν μεγαλύτερη ενεργοποίηση της αμυγδαλής και των περιοχών του διακριτικού δικτύου σε πολλαπλές περιοχές που εμπλέκονται στον γνωστικό έλεγχο.
Πιο πρόσφατα, μια μελέτη που διεξήχθη από ομάδα ερευνητών στο Χάρβαρντ διαπίστωσε ότι η σωματική κακοποίηση στην πρώιμη παιδική ηλικία συσχετίστηκε με μεγαλύτερη νευρωνική απόκριση σε πολλαπλές περιοχές του προμετωπιαίου φλοιού (PFC), συμπεριλαμβανομένων περιοχών που αποτελούν μέρος του δικτύου προσοχής (μια συλλογή περιοχών του εγκεφάλου που επιλέγουν ποια ερεθίσματα αξίζουν την προσοχή μας). Αυτές οι περιοχές του εγκεφάλου ανταποκρίνονται σε ενδείξεις στο περιβάλλον που τείνουν να είναι σημαντικές, όπως μια απειλή, και μπορούν να επηρεάσουν τη λήψη αποφάσεων και την επεξεργασία καταστάσεων.
Το σημαντικό στη μελέτη τους είναι ότι επέλεξαν παιδιά που είχαν βιώσει σωματική κακοποίηση αλλά δεν είχαν ιστορικό σοβαρής βίας. Ο επικεφαλής ερευνητής τόνισε ότι τέτοιες μελέτες δεν μπορούν να οδηγήσουν άμεσα σε συμπεράσματα για οποιοδήποτε μεμονωμένο παιδί.
Είναι σαφές ότι οι δυσμενείς παιδικές εμπειρίες μπορούν να αλλάξουν τον εγκέφαλο με ποικίλους τρόπους, μεταβάλλοντας τη νευρωνική συνδεσιμότητα στην αμυγδαλή, το κέντρο συναγερμού του εγκεφάλου, στον ιππόκαμπο, το κέντρο επεξεργασίας των αναμνήσεων και των συναισθημάτων, και στον προμετωπιαίο φλοιό, το κέντρο λήψης αποφάσεων του εγκεφάλου.
Πώς να διαχειριστούμε το θυμό που έχει προκληθεί από ACEs
Η κακομεταχείριση δεν χρειάζεται να είναι σοβαρή για να έχει μόνιμες και σοβαρές επιπτώσεις. Έχω παρατηρήσει στην πρακτική μου την τάση πολλών ενηλίκων με προβλήματα θυμού να υποβαθμίζουν τέτοιες επιπτώσεις. Δυστυχώς, είναι συχνά η άρνηση ή η ελαχιστοποίηση τέτοιου πόνου που γίνεται το θεμέλιο για την ευαισθησία στην πρόκληση θυμού.
Είναι γεγονός ότι τα ACEs μπορούν να επηρεάσουν την ευαλωτότητά μας στο να αναπτύξουμε το θυμό ως βασικό χαρακτηριστικό μας. Αλλά ενώ δεν μπορούμε να αναιρέσουμε αυτό που συνέβη, μπορούμε να αναιρέσουμε τα πρότυπα σκέψης και συναισθήματος που προέκυψαν από αυτό. Ως εκ τούτου, κάθε πρόγραμμα για τη διαχείριση του θυμού πρέπει να εστιάζει όχι μόνο στους τρόπους αντιμετώπισης και διαχείρισης του θυμού, αλλά και στην αναγνώριση των πηγών του.
Η βοήθεια στην επούλωση των πληγών της πρώιμης κακομεταχείρισης θα πρέπει να είναι ένα σημαντικό καθήκον οποιουδήποτε τέτοιου προγράμματος. Αυτό είναι απαραίτητο προκειμένου να ξεπεράσουμε τις εμπειρίες της πρώιμης παιδικής ηλικίας και να υιοθετήσουμε νέες και υγιέστερες δεξιότητες αντιμετώπισης.
Πηγή:
www.psychologytoday.com/intl/blog/overcoming-destructive-anger/202106/how-adverse-childhood-experiences-aces-impact-adult-anger
