Η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας είναι μία διαταραχή που χαρακτηρίζεται από μια διογκωμένη αίσθηση αυτο-σημαντικότητας και μεταξύ άλλων χαρακτηριστικών φέρει δυσκολίες διαχείρισης της κριτικής, έντονη ανάγκη θαυμασμού από τους άλλους και έλλειψη ενσυναίσθησης. Αυτό οδηγεί τα άτομα να ενεργούν με ανεπιθύμητους τρόπους, ωστόσο αυτές οι συμπεριφορές τείνουν να είναι ιδιαίτερα εμφανείς, προς τα παιδιά τους.
Οι γονείς με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά συνήθως είναι κτητικοί απέναντι στα παιδιά τους. Τα βλέπουν ως προέκταση του εαυτού τους. Το γεγονός αυτό, οδηγεί στην όλο και πιο έντονη προσπάθεια, να ελέγξουν με κάθε τρόπο τη συμπεριφορά τους. Η ανεξαρτησία των παιδιών μοιάζει απειλητική, οπότε σαμποτάρεται με κάθε τρόπο και οδηγεί σε μία ναρκισσιστική προσκόλληση, με τον γονιό να θεωρεί ότι το παιδί του υπάρχει αποκλειστικά για να ικανοποιεί τις ανάγκες και τις επιθυμίες του.
Advertisment
Τα παιδιά, για τους ναρκισσιστές γονείς, εξυπηρετούν το σκοπό να προσελκύσουν την προσοχή και να εισπράξουν επαίνους και κύρος. Συχνά γίνονται σκληροί και επικριτικοί. Θέτουν μη ρεαλιστικούς στόχους και επικρίνουν τα παιδιά όταν δεν μπορούν να τους εκπληρώσουν, προβάλλοντας επάνω τους, δικές τους ανεκπλήρωτες φιλοδοξίες και επιθυμίες. Τα παιδιά με τη σειρά τους, τείνουν να υιοθετούν συγκεκριμένους τρόπους συμπεριφοράς ώστε να αποφεύγουν το ενδεχόμενο της σύγκρουσης με τους γονείς.
Αυτές οι συμπεριφορές είναι αρκετά επιβλαβείς για το παιδί.
Ποια είναι τα συνήθη αποτελέσματα μιας τέτοιας προσέγγισης από την πλευρά του γονέα;
- Αίσθημα χαμηλής αυτοεκτίμησης
- Πιθανότητα αντιγραφής μη επιθυμητών συμπεριφορών του γονέα (co-narcissistism)
- Έλλειψη αυτονομίας και ανεξαρτησίας
- Προσπάθεια ευχαρίστησης των άλλων, πάντα
- Έλλειψη επίγνωσης της πραγματικής προσωπικότητας, των επιθυμιών ή των αναγκών του εαυτού. Δυσκολία αναγνώρισης και εξέτασής τους.
- Έλλειψη επαφής με τα συναισθήματα
- Πεποίθηση πως η αγάπη υφίσταται υπό όρους
- Αυτο-κατηγορία, ενοχή και ντροπή
- Χρήση ουσιών / εξαρτήσεις / διατροφικές διαταραχές
- Υψηλό ρίσκο κατάθλιψης κατά την ενηλικίωση
Χρειάζεται χρόνος για να αναγνωρίσουμε ότι οι γονείς μας έκαναν κάτι λάθος. Σε πολλές περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί να περάσουν πολλά χρόνια μέχρι τη στιγμή που θα είμαστε σε θέση να διακρίνουμε τα προβλήματα στη σχέση με τους γονείς και τελικά να μπούμε στη διαδικασία της θεραπείας. Οι συμπεριφορές του γονιού συνήθως θεωρούνται φυσιολογικές από το παιδί, εφόσον έχει ζήσει με αυτές σε όλη τη μέχρι τώρα ζωή του, γεγονός που κάνει τη διαδικασία της αναγνώρισης του προβλήματος ακόμα πιο δύσκολη. Επιπλέον, μιας και οι άνθρωποι με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά, σπάνια -αν όχι ποτέ- αναγνωρίζουν ένα λάθος, συνήθως τα παιδιά αναλαμβάνουν όλη την ευθύνη για ό,τι δεν έχει πάει καλά και κατηγορούν τον εαυτό τους.
Advertisment
Το ταξίδι προς τη θεραπεία των ανθρώπων που έχουν πληγεί από τέτοιες γονεϊκές συμπεριφορές, δεν είναι εύκολο, ούτε όμως αδύνατο. Μπορούν να ξεπεραστούν οι επιπτώσεις, οδηγώντας σε μια πιο ποιοτική και ευτυχισμένη ζωή. Ας δούμε τι μπορούμε να κάνουμε για να ξεκινήσουμε ή να συνεχίσουμε, αυτό το ταξίδι.
Το πρώτο βήμα είναι να αναγνωρίσουμε ότι κάτι δεν πάει καλά. Συχνά, δεν είμαστε σε θέση να το κάνουμε μέχρι να ενηλικιωθούμε και να δούμε πώς λειτουργούν άλλες σχέσεις, πιο υγιείς, ή έως ότου κάποιος μας το υποδείξει. Το να μπορέσουμε να διακρίνουμε ότι η συμπεριφορά του γονιού μας δεν ήταν υγιής, μπορεί να είναι ο καταλύτης για αυτή την αλλαγή. Η εύρεση της λέξης που θα περιγράψει τι ήταν ο γονιός μας, δηλαδή ναρκισσιστής, μπορεί να γίνει ο τρόπος να κατανοήσουμε τις εμπειρίες μας.
Το δεύτερο βήμα είναι να μάθουμε περισσότερα, να πάρουμε όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες. Έτσι μπορούμε να καταλάβουμε γιατί τα πράγματα συνέβησαν με έναν συγκεκριμένο τρόπο και να βρούμε δρόμους αρχικά για την κατανόησή τους και στη συνέχεια για τη θεραπεία. Βλέποντας ότι οι συμπεριφορές του γονιού μας συνδέονται με τα δικά του προβλήματα και όχι με τη δική μας συμπεριφορά, μπορεί να μας βοηθήσει να ξεφύγουμε από τις ενοχές. Υπάρχουν εκατοντάδες πηγές για τον ναρκισσισμό και για αυτούς που πλήττονται από τέτοιες συμπεριφορές, οι οποίες συχνά έχουν επιμεληθεί και παραχθεί από άτομα που είχαν ζήσει μια παρόμοια εμπειρία με τη δική μας.
Το τρίτο βήμα είναι να αναζητήσουμε υποστήριξη. Υπάρχουν ομάδες υποστήριξης για άτομα με νάρκισσους γονείς και θεραπευτές που θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν. Το μοίρασμα της εμπειρίας είναι κάτι που πάντα βοηθάει. Είναι πολύ σημαντικό να βρούμε ένα ασφαλές μέρος για να μοιραστούμε τις εμπειρίες μας, και γι’ αυτό ειδικά συνιστώνται ομάδες υποστήριξης. Είναι σημαντικό να μένουμε μακριά από οποιοδήποτε μέρος που τρέφει την ντροπή μας με τοξικά μηνύματα όπως «Παραμένει ακόμα η μητέρα σου/ο πατέρας σου» ή «Πρέπει να τους συγχωρήσεις» που μπορεί να τροφοδοτήσουν τις ενοχές και την αυτο-κατηγορία μας.
Το επόμενο βήμα είναι η επανεκτίμηση των εμπειριών με την υποστήριξη της ομάδας ή του θεραπευτή και η χρησιμοποίησή της για να προσδιορίσουμε πώς να χειριστούμε τη σχέση με τον γονέα μας. Είναι απαραίτητο να τεθούν πιο αυστηρά όρια ή να κρατήσουμε απόσταση από τη σχέση. Κάποιοι από εμάς θα αποφασίσουμε να αντιμετωπίσουμε τον γονέα, ενώ για άλλους θα είναι προτιμότερο να μειώσουν την επαφή. Δεν υπάρχει συγκεκριμένος σωστός τρόπος δράσης και προόδου, αλλά είναι σημαντικό να κάνουμε ό,τι είναι καλύτερο για τον εαυτό μας και την ευημερία μας.
Οποιαδήποτε επιλογή, είτε πρόκειται για τη διακοπή της επαφής με τον γονέα, είτε για τη θέσπιση ορίων στη σχέση, είναι βοηθητική. Οι επιλογές μας ενδέχεται επίσης να αλλάξουν καθώς προχωράμε στη διαδικασία της θεραπείας / αυτοθεραπείας. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε πού μπορούμε να στηριχτούμε, στη θεραπεία μας, στους φίλους ή τον σύντροφό μας, για να συνεχίσουμε.
Η διαδικασία της θεραπείας περιλαμβάνει την αλλαγή πολλών από τις πεποιθήσεις και τις συμπεριφορές μας. Μέσα στη θεραπεία μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε και να συνδεόμαστε με τα συναισθήματά μας, να κάνουμε ό,τι είναι καλύτερο για μας και να αλληλεπιδρούμε με ανθρώπους με υγιείς τρόπους. Είναι μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο και προσπάθεια. Η θεραπεία, η υποστήριξη και οι αλλαγές στη σχέση, καθώς ενδεχομένως και μια διαδικασία πένθους, θα ανοίξουν το δρόμο, ώστε να γίνουμε πιο ευτυχισμένοι και να ξεπεράσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις της συμβίωσης με έναν νάρκισσο γονέα.
Βιβλιογραφία
Deater-Deckard, K. (2004). Parenting Stress. doi: 10.12987/yale/9780300103939.001.0001
Gardner, F. (2004), ‘To Enliven Her Was My Living’: Thoughts On Compliance And Sacrifice As Consequences Of Malignant Identification With A Narcissistic Parent. British Journal of Psychotherapy, 21: 49-62. doi:10.1111/j.1752-0118.2004.tb00186.x
Launder, A. (2019). The Impact of Growing Up With A Narcissistic Parent. Retrieved from https://theawarenesscentre.com/narcissistic-parent/
Malkin, C. (2016). 8 Common Effects Of Narcissistic Parenting. Retrieved from https://www.huffpost.com/entry/8-common-effects-of-narcissistic-parenting_b_5811fc8ee4b096e870696226
- Carl Jung | Η θεωρία του τραυματισμένου θεραπευτή - 9 Φεβρουαρίου 2023
- Ο θεραπευτής δεν είναι εκεί για να σε φτιάξει. Είναι εκεί για να σε βοηθήσει να γίνεις εσύ! - 21 Μαρτίου 2022
- “Aυτoεκπληρούμενη προφητεία”: Δώσε τέλος στους φαύλους κύκλους που σε σαμποτάρουν! - 9 Φεβρουαρίου 2022
