Δρ Βασιλική Ε. Καλοδήµου – Μοριακή Γενετίστρια/Διευθύντρια Τµήµατος Κυτταροµετρίας Ροής- Έρευνας & Αναγεννητικής Ιατρικής Μαιευτηρίου ΙΑΣΩ/AABB Assessor USA/AABB Cellular Therapy Mentor USA/AABB CT Accreditation Committee USA/Imperial University of Medicine Mentor UK
Η Δρ Καλοδήµου έλαβε το πτυχίο της στην Ανθρώπινη Φυσιολογία και το µεταπτυχιακό της στην Ανθρώπινη Μοριακή Γενετική από το Πανεπιστήµιο Ιατρικής του Imperial στο Λονδίνο, Ηνωµένο Βασίλειο. Ολοκλήρωσε το διδακτορικό της στο Πανεπιστήµιο Ιατρικής στην Αθήνα, µε έµφαση στα βλαστικά κύτταρα και την κυτταροµετρία ροής.
Advertisment
Εκτός από τις συνεργασίες µε κρατικά ιδρύµατα και φαρµακευτικές εταιρείες σε ερευνητικά έργα (15 συνολικά), η Δρ Καλοδήµου δηµοσιεύει συχνά τα ευρήµατά της (47 συνολικά & 8 βιβλία) και έχει 2 διπλώµατα ευρεσιτεχνίας (πατέντες).
Η ελληνική έκδοση του πρώτου βιβλίου της, Βασικές Αρχές Κυτταροµετρίας Ροής, δηµοσιεύθηκε το 2010 (το 2015 τοποθετήθηκε ως υλικό αναφοράς στο Αλεξάνδρειο ΑΤΕ Θεσσαλονίκης), ενώ το 2013 κυκλοφόρησε η αγγλική έκδοση του βιβλίου της από τον αµερικανικό οργανισµό υγείας και προτύπων AABB – AABB Press USA.
Η αγγλική έκδοση του βιβλίου της τοποθετήθηκε ως υλικό αναφοράς φοιτητών ιατρικής στη βιβλιοθήκη του πανεπιστηµίου Στάνφορντ, USA το 2014, ενώ είναι βιβλίο αναφοράς στο πανεπιστήµιο Bharathiar της Ινδίας για µεταπτυχιακό δίπλωµα µοριακής ιατρικής. Επίσης, από το 2016 είναι best seller.
Advertisment
Είναι µέλος της συντακτικής επιτροπής (46 σύνολο), και κριτής (16 σύνολο) σε πολλά διεθνή επιστηµονικά περιοδικά, καθώς και µέλος του διοικητικού συµβουλίου της επιστηµονικής οργανωτικής επιτροπής για ιατρικά συνέδρια παγκοσµίως.
Αποτυχία όντας ερευνητής: Αγωνίζεσαι ή το σκας;
Η δική µου ιστορία ξεκινάει κάπου το 1996 µε µια υποτροφία, ένα εισιτήριο για το Λονδίνο και το Imperial και µια βαλίτσα γεµάτη όνειρα, «πείνα» για γνώση και µεγάλο θράσος για το καινούριο και το άγνωστο.
Επιστροφή το 2001 µε αέρα επιστήµονα ερευνητή που πατάει γερά στα πόδια του, µε αναµφισβήτητη γνώση, βραβεία και φυσικά µμεγάλο θράσος, µιας και περίμενα ότι όλα τα µμεγάλα ερευνητικά ιδρύματα και νοσοκομεία της χώρας θα έκαναν ουρά για να µε εντάξουν στο δυναμικό τους. Αλήθεια; Όχι, απογοήτευση; Μεγάλη. Αγωνίζεσαι ή το σκας;
Συναισθήματα ανάμεικτα, αγανάκτηση, πανικός, σκέψεις για το τι θα κάνω τώρα. Πρέπει να φύγω πάλι; Απέτυχα;
Σκέψεις, πολλές σκέψεις και άγχος για το αύριο, το µέλλον, την επιστήµη σου, την έρευνα, τη ζωή σου.
Απογοήτευση που η χώρα σου δεν σε αφομοιώνει και σε «ξερνάει» το σύστημα σαν κάτι ξένο, εκεί λυγίζεις, τα παρατάς, και µια χαρά αποδεκτό, αγωνίζεσαι ή το σκας; Καταλαβαίνεις αυτόματα πως αυτές οι δύο λεξούλες αρκούν για να επαναπροσδιορίσεις.
Σκέψεις και πυρετώδεις διαβουλεύσεις µε τον εαυτό σου, ποια είναι τα δεδοµένα, τι συµβαίνει στην έρευνα στην Ελλάδα, τι µπορώ να κάνω ΕΓΩ;
Σε κάθε επιστημονική έρευνα που διαβάζω χρησιμοποιώ µια διαδικασία αποδόμησης της βασικής υπόθεσης εργασίας έτσι ώστε να µπορέσω να την κατανοήσω καλύτερα και να την αποδελτιώσω αποτελεσµατικότερα. Επίσης, σε κάθε επιστηµονική εργασία, σε κάθε δηµοσίευση που ετοιµάζω, χρησιµοποιώ την ίδια µέθοδο για να οργανώσω την εργασία µου. Η έρευνα ελέγχει µία αιτιώδη θεωρητική υπόθεση. Δηλαδή µία υπόθεση (µία πρόταση, µία σχέση), η οποία συνδέει µία ανεξάρτητη µε µία εξαρτηµένη µεταβλητή, µία αιτία µε ένα αποτέλεσµα.
Τα δεδοµένα µου: Θέλω να κάνω έρευνα, γιατί, πώς, πού;
Γιατί αγαπώ να δηµιουργώ και να βοηθώ, γιατί το 1998 και ενώ ήµουν φοιτήτρια µαθαίνω πως η µητέρα µου έχει νοσήσει από καρκίνο του µαστού grade I, και εκεί η απόφαση για τη µετέπειτα ερευνητική µου πορεία πάρθηκε χωρίς σκέψη και µε µόνο οδηγό πως εγώ µπορώ να βοηθήσω στην έρευνα για τον καρκίνο, τον άνθρωπο, τη µητέρα µου που έδινε µάχη για τη ζωή της σε µια χώρα όπου η έρευνα ακουγόταν σαν αστείο, και φυσικά µε λιγότερες επιλογές από το εξωτερικό. Γι’ αυτό, το «λιγότερες επιλογές», η απόφαση είχε παρθεί, δεν δεχόµουν το «λιγότερες επιλογές», θα έκανα έρευνα στη χώρα µου κόντρα σε όλα τα εµπόδια, τις αποτυχίες που µε περίμεναν στη γωνία, όπως χρηματοδότηση, σκεπτικισμός απέναντι στο καινούριο και στις περιορισμένες επιλογές φυσικά.
Αυτό θα αλλάξει, τουλάχιστον θα προσπαθήσω ώστε να δοθούν µέσα από την έρευνα επιλογές σε όσους νοσούν για πιθανή ίαση. Αγωνίζεσαι λοιπόν· ωραία µικρή λεξούλα µεγάλης δυναµικής, πώς όµως;
Πόρτες κλειστές, καμία διάθεση για επιχορήγηση και αγώνας για να γίνει το όνειρο πραγματικότητα, µμήπως να το σκάσεις; Απέτυχες;
Όχι ακόμη, προσπάθεια ξανά και πείσμα, και τελικά φως στο τούνελ!
Η έρευνά µας ξεκινά, η ομάδα έτοιμη, εγώ και µία ακόµη γιατρός ΩΡΛ µε τρέλα και πείσµα αλλά πολλή θέληση για δουλειά. Στόχος τρελός, να αναγεννήσουµε κατεστραµµένες φωνητικές χορδές σε ασθενείς µε καρκίνο χρησιμοποιώντας το ίδιο το λίπος τους για να απομονώσουμε µεσεγχυµατικά βλαστικά κύτταρα.
Τα δεδοµένα µας ξανά: Έχουµε την ιδέα, έχουµε γράψει το πρωτόκολλά µας, αλλά τι θα κάνουµε µε τα χρήµατα που χρειάζονται για την ολοκλήρωση; Πού θα βρούµε τα αναλώσιµα; Φυσικά η αµοιβή µας δεν υπάρχει ούτε σαν σκέψη στο µυαλό. Απογοήτευση να βλέπεις την προσπάθεια να ναυαγεί και το «φεύγω στο εξωτερικό» να γίνεται τόσο θελκτικό, θελκτικό γιατί σε ένα «ναι» της οµάδας µας περίµενε έτοιµο εργαστήριο και χρηµατοδότηση, αλλά για εµάς θα ήταν αποµάκρυνση από τον αρχικό µας στόχο, τον ίδιο τον ασθενή και τη γρήγορη πρόσβασή του στην αποκατάσταση.
Τι θα κάνουµε; Θα κάνουµε µία ακόµη προσπάθεια να χρηµατοδοτήσουµε την έρευνά µας εµείς, δύσκολο όµως πολύ, αποτυχία ξανά.
Φτάνουµε λοιπόν στο σηµείο που λέµε «το προσπαθήσαµε, κάναµε ό,τι καλύτερο µπορούσαµε, πρέπει να το αφήσουµε για την ώρα και βλέπουµε», αποτυχία και πάλι.
Ακούµε τότε για µια ελληνική φαρµακοβιοµηχανία που χρηµατοδοτεί, εν µέρει, έρευνες µέσω εκπόνησης µάστερ ή διδακτορικού.
Αγωνιζόµαστε λοιπόν και ξεκινάµε ξανά, έχουµε την ΩΡΛ που δεν έχει µάστερ και έτσι το 2011 έχουµε τα πρώτα αποτελέσματα, τα οποία είναι απογοητευτικά γιατί τα ζωικά µας µοντέλα είναι κουνέλια και δεν έχουµε εµπειρία στην αναισθησία και την επιτυχή επαναφορά τους µετά τον τραυµατισµό που είχαµε προκαλέσει στις φωνητικές χορδές, έτσι δεν έχουµε τον απαραίτητο αριθµό για να επιβεβαιώσουµε επιστηµονικά ένα ασφαλές συµπέρασµα.
Αντιµέτωποι ξανά µε ένα πρόβληµα, µια αποτυχία, στην έρευνα το 95% είναι αποτυχίες και µόνο το 5% σε κάνει να χαµογελάς από επιτυχία. Είμαστε όµως στο 2013 και το email είναι γεγονός, και φυσικά η επαφή µε κτηνιατρικά κέντρα στο εξωτερικό που έχουν την εµπειρία σε πειράµατα µε κουνέλια µεγάλη και εύκολη. Οι επιστήµονες ανά τον κόσµο ενώνονται και βοηθούν ανιδιοτελώς αν υπάρχει καλή θέληση και σωστή επικοινωνία. Μας δίνουν λοιπόν τη σωστή δόση και ξεκινάµε τα πειράµατα από την αρχή. Η ανταπόκριση θεαµατική, η ισχύ εν τη ενώσει.
Το 2015 µας βρίσκει να χαµογελάµε πλατιά· καταφέραµε να αναγεννήσουµε κατεστραµµένες φωνητικές χορδές και το αποτέλεσµα δεν αλλοιώνεται στον χρόνο, παραµένει σταθερό.
Χαµογελάµε γιατί τα καταφέραµε όταν κανείς δεν το πίστευε, γιατί µπορέσαµε να υλοποιήσουµε την ιδέα µας που σε άλλους φάνταζε άπιαστο όνειρο, γιατί µπορώ να κοιτάζω τη µητέρα µου στα µάτια (είναι disease free 22 χρόνια) και να βλέπω το αρχικό µου κίνητρο για να παλέψω – και δεν πειράζει αν δεν τα καταφέρω, δεν πειράζει αν τα παρατήσω, αν αποτύχω, τουλάχιστον θα έχω προσπαθήσει.
Το 2016 µας βρίσκει µε µια δουλειά που έχει καταλήξει στη δηµοσίευση των αποτελεσµάτων στο εξωτερικό, την κατάθεση ερευνητικής πατέντας, και σε αναµονή των πραγµατικών κλινικών ερευνών στον ασθενή πλέον.
Αυτό που ξεκίνησε σαν όνειρο στο µυαλό µιας φοιτήτριας τώρα είναι κάτι χειροπιαστό και αποδεικνύει ότι η δύναµη της θέλησης να κάνουµε τα όνειρά µας πραγµατικότητα εξαρτάται κατά κύριο λόγο από εµάς και µόνο εµάς, στο 80%.
Κάνοντας λοιπόν µια περίληψη: η επιστηµονική έρευνα, όπως κάθε µορφή πρωτοπορίας, συχνά πορεύεται ανεξάρτητα από τα κοινωνικά και πολιτιστικά ρεύµατα της εποχής κατά την οποία διεξάγεται, ενίοτε και ενάντια σε αυτά.
Οι καταιγιστικές εξελίξεις στην αναγεννητική έρευνα και στη βιολογία των βλαστικών κυττάρων ανοίγουν νέους δρόµους στον τοµέα της αναγεννητικής ιατρικής και στη θεραπεία σοβαρών και ανίατων µέχρι τώρα ασθενειών. Πολυπαραγοντικές νόσοι όπως οι καρδιοαγγειακές παθήσεις και ο καρκίνος µπορούν πλέον να προληφθούν, να διαγνωστούν έγκαιρα αλλά και να αντιµετωπιστούν αποτελεσµατικότερα.
Ένα µεγάλο πλεονέκτηµα της Ελλάδας είναι το υψηλού επιπέδου ανθρώπινο επιστηµονικό δυναµικό. Αυτό προκύπτει και από τις πολυάριθµες δηµοσιεύσεις Ελλήνων επιστηµόνων σε εγνωσµένου κύρους επιστηµονικά περιοδικά.
Το εν λόγω επιστηµονικό δυναµικό θα µπορούσε να αποτελέσει µια κινητήριο δύναµη για την ανάπτυξη της καινοτοµίας στην Ελλάδα, αν υπάρξουν οι κατάλληλες συνθήκες. Αν η χώρα είχε σύστηµα χρηµατοδότησης της έρευνας, αν δηλαδή κάθε ερευνητής είχε τη δυνατότητα µια δυο φορές κάθε έτος να ζητά χρηµατοδότηση για ένα ερευνητικό έργο υποβάλλοντας σχετικό βάσιµο αίτηµα, η έρευνα στη χώρα µας θα ανθούσε.
Γιατί όµως θέλουµε την έρευνα: Η έρευνα είναι από µόνη της µια παραγωγική δραστηριότητα. Τα αποτελέσµατά της συχνά προστατεύονται µε τη µορφή ευρεσιτεχνιών και µπορούν να αγοράζονται και να πωλούνται ελεύθερα στις αγορές.
Στον βαθµό που πρόκειται περί µιας απλής παραγωγικής δραστηριότητας, ένα υψηλό ποσοστό έρευνας δεν είναι αφ’ εαυτού ούτε καλό ούτε κακό για µια χώρα, όπως δεν είναι η παραγωγή π.χ. περισσότερων τηλεοράσεων ή αυτοκινήτων.
Ξεχάστε λοιπόν τη λογική. Αν θέλετε να καταλάβετε πώς κυβερνάται ένα πλοίο, πώς µπορεί και λειτουργεί µια επιχείρηση ή ο θερµοστάτης στο σπίτι, ξεχάστε τη λογική. Από τότε µέχρι σήµερα και σε πείσµα των αποτυχιών που βρέθηκαν στον δρόµο µου έχω να καταθέσω: ένα πρωτόκολλο για τις φωνητικές χορδές, ένα πρωτόκολλο για την πνευµονική ίνωση, ένα ακόµη για τον καρκίνο του µαστού, ένα για τη στυτική λειτουργία στους άνδρες, ένα ακόµη για την αποκατάσταση αθλητικών κακώσεων, και όλα αυτά γιατί απλώς θέλησα να έχω την επιλογή εγώ, χωρίς λογική, και αντιµετωπίζοντας τα ίδια προβλήµατα/αποτυχίες – απλώς τώρα µπορώ να πω ότι έχω µεγαλύτερη εµπειρία να αντεπεξέλθω.
Πριν από καιρό σε ένα workshop µια φοιτήτρια µε πλησίασε για να µου κάνει την εξής ερώτηση: «Κυρία Καλοδήµου, αν τελειώνατε τώρα τις σπουδές σας, θα επιλέγατε να µείνετε και πάλι στην Ελλάδα;» Αποφάσισα να της απαντήσω µε µια φράση του Πάµπλο Νερούντα: «Αργοπεθαίνει όποιος δεν αναποδογυρίζει το τραπέζι, όποιος δεν διακινδυνεύει τη βεβαιότητα για την αβεβαιότητα για να κυνηγήσει ένα όνειρο», και θα προσθέσω: µε την όποια κατάληξη.
Χρειαζόµαστε νέα µυαλά µε ιδέες, καινοτοµίες που µπορεί να φαίνονται άπιαστες στον διπλανό σας ή στον καθηγητή σας, αλλά µε θέληση, δουλειά και αγάπη είναι εφικτές. Όλοι µπορούν να το κάνουν, δεν χρειάζεται κάποιο ειδικό ταλέντο, βάλτε έναν στόχο και δουλέψτε για να τον πετύχετε, και αν αποτύχετε διδαχτείτε από αυτό· δεν υπάρχει έρευνα χωρίς λάθη, οι µεγαλύτερες ανακαλύψεις έχουν γίνει τυχαία.
Μη φοβηθείτε να προσπαθήσετε, να αποτύχετε, να πέσετε, να σηκωθείτε. Εγώ τόλµησα και νοµίζω ότι δεν θα σταµατήσω ποτέ να τολµώ, να πέφτω, να αποτυγχάνω και να σηκώνοµαι ξανά· το ταξίδι είναι αυτό που µας κάνει ξεχωριστούς.
Αντιµέτωπος µε µια πιθανή αποτυχία έχεις την επιλογή να αγωνιστείς ή να το σκάσεις, η επιλογή αυτή όµως είναι µόνο δική σου!
Αφιερωµένο σε όλους τους νέους ερευνητές για να µην απογοητεύονται µπροστά σε µια πιθανή αποτυχία. Τίποτα δεν ξεπερνά την αποτυχία από την ίδια την προσπάθεια.
Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο “Grow2” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα
