Η Διαταραχή Σωματικών Συμπτωμάτων (ή Σωματοποιητική Διαταραχή) ανήκει στο φάσμα των Διαταραχών Σωματικών Συμπτωμάτων και Συνδεόμενων Διαταραχών. Είναι μία μορφή σωματόμορφης διαταραχής, που προκαλεί διάφορες σωματικές ενοχλήσεις. Οι ενοχλήσεις αυτές μπορεί να συνδέονται με υπαρκτά ή μη προβλήματα υγείας, άλλα ψυχικά νοσήματα ή την κατάχρηση ουσιών. Το άτομο δίνει ιδιαίτερη σημασία σε σωματικά συμπτώματα όπως ο πόνος, η αδυναμία, η δυσκολία στην αναπνοή, τα οποία του προκαλούν έντονο στρες ή και προβλήματα στη λειτουργικότητα του. Έχει υπερβολικές σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορές που σχετίζονται με τα σωματικά συμπτώματα. Το άτομο βιώνει τα συμπτώματα και πιστεύει ότι έχει κάποια ασθένεια (δεν υποκρίνεται ότι είναι άρρωστο αλλά το πιστεύει πραγματικά).
Διάγνωση
Πιο συγκεκριμένα για να διαγνωστεί ένα άτομο με Διαταραχή Σωματικών Συμπτωμάτων θα πρέπει να παρουσιάζει:
Advertisment
Α. Ένα ή περισσότερα σωματικά συμπτώματα τα οποία είναι ενοχλητικά ή έχουν ως αποτέλεσμα σημαντική διατάραξη της καθημερινής ζωής.
Β. Υπερβολικές σκέψεις, συναισθήματα, ή συμπεριφορές που σχετίζονται με τα σωματικά συμπτώματα ή συνδέονται με ανησυχίες για την υγεία όπως εκδηλώνονται με τουλάχιστον ένα από τα ακόλουθα:
1. Δυσανάλογες και επίμονες σκέψεις για την βαρύτητα των συμπτωμάτων.
Advertisment
2. Επίμονο υψηλό επίπεδο άγχους για την υγεία ή τα συμπτώματα.
3. Υπερβολικός χρόνος και ενέργεια αφιερωμένη σε αυτά τα συμπτώματα ή σε ανησυχίες σχετικά με την υγεία.
Γ. Παρότι οποιοδήποτε σωματικό σύμπτωμα μπορεί να μην υπάρχει συνεχώς, η κατάσταση του ατόμου να είναι συμπτωματικό είναι επιμονή (συνήθως διαρκεί περισσότερο από 6 μήνες).
Επίσης, είναι σημαντικό να αποσαφηνιστεί αν το άτομο εμφανίζει συμπτώματα με έντονο πόνο, πόσο αυτά επιμένουν χρονικά και έτσι να αξιολογηθεί αν η βαρύτητα της κατάστασης του είναι ήπια, μέτρια ή πολύ σοβαρή.
Κλινική Εικόνα
Το άτομο με Διαταραχή Σωματικών Συμπτωμάτων εμφανίζει ένα ή περισσότερα σωματικά συμπτώματα για μεγάλο χρονικό διάστημα (όπως προαναφέρθηκε). Έχει την τάση να ανησυχεί ότι είναι άρρωστο περισσότερο από όσο χρειάζεται.
Συνήθως, ζητά την άποψη από περισσότερους από έναν ιατρούς την ίδια στιγμή, καθώς δείχνει να μην καθησυχάζεται από την διάγνωση ή την θεραπεία που του προτείνεται να λάβει. Συχνά δεν ανταποκρίνεται στην θεραπεία και είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στις παρενέργειες της.
Σε αρκετές περιπτώσεις εμφανίζει συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης. Μπορεί να αισθάνεται απελπισία, απογοήτευση ή ακόμα και να έχει αυτοκτονικές σκέψεις, να αδυνατεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της καθημερινότητας.
Το άτομο μπορεί επίσης να εμφανίσει κούραση, αϋπνία, μυϊκούς πόνους ή πόνους στην πλάτη, υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση), υπέρπνοια και δύσπνοια, στομαχικές διαταραχές, δυσπεψία, πονοκέφαλους και ημικρανίες, στυτική δυσλειτουργία, δερματικά εξανθήματα, έλκη στομάχου κλπ.
Εκτός από το ίδια το σωματικά συμπτώματα το άτομο καταλήγει να αισθάνεται έντονο θυμό και εκνευρισμό επειδή θεωρεί ότι οι «ιατρικές» του ανάγκες δεν ικανοποιούνται.
Η συχνότητα εμφάνισης της Διαταραχής των Σωματικών Συμπτωμάτων στο γενικό πληθυσμό ανέρχεται περίπου στο 5-7%. Υπολογίζεται ότι περίπου το 25% των ατόμων με οξεία σωματικά συμπτώματα, πιθανόν είναι να εμφανίσουν μία χρόνια σωματική νόσο. Η διαταραχή μπορεί να έχει την αφετηρία της στην παιδική ηλικία, στην εφηβεία ή στην ενήλικη ζωή. Οι γυναίκες έχουν την τάση να εμφανίζουν πιο συχνά την εν λόγω διαταραχή σε σχέση με τους άνδρες.
Αιτίες
Τα σωματικά συμπτώματα ίσως να είναι αποτέλεσμα της υπερευαισθησίας στις σωματικές αισθήσεις, σε συνδυασμό με την τάση για ερμηνεία αυτών των αισθήσεων ως δείκτες μίας ασθένειας. Η αιτιολογία της Διαταραχής Σωματικών Συμπτωμάτων δεν είναι σαφής και συγκεκριμένη, αλλά πολυπαραγοντική. Όσον αφορά το βιολογικό υπόβαθρο της διαταραχής πιστεύεται ότι το άγχος απελευθερώνει ορμόνες και χημικές ουσίες στο σώμα που προκαλούν τις διάφορες δυσλειτουργίες.
Σύμφωνα με έρευνες, παράγοντες κινδύνου για τα χρόνια και σοβαρά σωματικά συμπτώματα αποτελούν: η δυσκολία αναγνώρισης και έκφρασης συναισθημάτων, η παραμέληση στην παιδική ηλικία, σωματική και σεξουαλική κακοποίηση. Επίσης, ο χαοτικός τρόπος ζωής, η κατάχρηση ουσιών, η ανεργία, η ασθένεια ή απώλεια κάποιου κοντινού προσώπου.
Το άτομο μπορεί επίσης να εμφανίζει «ευκολότερα» σωματικά συμπτώματα μη θέλοντας να παραδεχτεί ένα ψυχικό ζήτημα που το απασχολεί, λόγω του φόβου του στιγματισμού, ο οποίος ακόμα δυστυχώς υπάρχει σε πολλές κοινωνίες, όσον αφορά τα ψυχικά ζητήματα.
Διαφοροδιάγνωση και Πρόγνωση
Οι Αγχώδεις καθώς και οι Διαταραχές της Διάθεσης (Κατάθλιψη) συχνά συγχέονται με την Διαταραχή Σωματικών Συμπτωμάτων. Αν και πολύ συχνά συνυπάρχουν συμπτώματα των εν λόγω διαταραχών με την Διαταραχή Σωματικών Συμπτωμάτων, η ειδοποιός διαφορά έγκειται στην εμμονική υπερενασχόληση με ζητήματα υγείας και ιατρικές καταστάσεις.
Όσον αφορά την πρόγνωση, για την μείωση και την διαχείριση του στρες (που μπορεί να οδηγεί και στην εν λόγω διαταραχή), είναι βοηθητικό το άτομο να αποτρέψει ή να μειώσει τα σωματικά του συμπτώματα με τους εξής τρόπους:
• Ρεαλιστική εκτίμηση για το τι μπορεί και τι δεν μπορεί να ελέγξει.
• Συχνή Σωματική Άσκηση.
• Επαρκείς ώρες ύπνου.
• Ευαισθητοποίηση σχετικά με τις σκέψεις και τα συναισθήματα.
• Περιορισμός του αλκοόλ και αποφυγή καπνίσματος.
• Διατήρηση υγιεινής διατροφής και σταθερού σωματικού βάρος.
• Διαλογισμός ή εξάσκηση στην προοδευτική μυική χαλάρωση.
• Υποστήριξη από αγαπημένα πρόσωπα ή βοήθεια από κάποιον ειδικό.
• Όρια ώστε να μειωθεί η εξωγενής πίεση στον εαυτό.
Αντιμετώπιση
Συχνά, το άτομο με Διαταραχή Σωματικών Συμπτωμάτων, δυσκολεύεται πολύ να αποδεχθεί ότι τα συμπτώματα του δεν οφείλονται σε κάποιο νόσημα και ότι η ιατρική θεραπεία δεν μπορεί να το ανακουφίσει. Είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στο στίγμα που σχετίζεται με τις ψυχικές διαταραχές. Τείνει να απορρίπτει τους ιατρούς οι οποίοι δεν θεωρούν τα συμπτώματά του ανησυχητικά.
Η ψυχοθεραπεία (σε ορισμένες περιπτώσεις και η φαρμακευτική αγωγή) μπορεί να βοηθήσει στην μείωση των συμπτωμάτων και στην βελτίωση της ποιότητας ζωής του ατόμου. Η ψυχοθεραπεία δίνει χώρο στο άτομο να αναγνωρίσει και να κατανοήσει την πραγματική αιτία των συμπτωμάτων του. Μαθαίνει να διαχειρίζεται τα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζει στη δουλειά, στην προσωπική ζωή και στις κοινωνικές του επαφές.
Με την κατάλληλη ψυχοθεραπευτική παρέμβαση, τις τεχνικές διαχείρισης του άγχους και χαλάρωσης, το άτομο μπορεί να αντιμετωπίσει και να θεραπεύσει την δυσφορία που προκαλούν τα χρόνια σωματικά συμπτώματα. Εκπαιδεύεται στο να αναγνωρίζει τις σκέψεις και τα συναισθήματα που συνδέονται με τις αλλαγές στα σωματικά συμπτώματα και έτσι, στο να τα ερμηνεύει με πιο ρεαλιστικό τρόπο.
Βιβλιογραφία:
American Psychiatric Association, DSM-5, Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας, 2015.
Kurlansik, SL, Maffei, ML. Somatic Symptom Disorder. Am Fam Physician. 2016 Jan 1;93(1):49-54A. Accessed 5/3/2021.
Merck Manual. Somatic Symptom Disorder. Accessed 5/3/2021.
- Οι πιο «τρομακτικές» μάσκες είναι εκείνες που δεν φαίνονται… - 14 Μαρτίου 2024
- Για «τι» θα μιλήσουμε στην ψυχοθεραπεία; - 13 Φεβρουαρίου 2024
- Τελικά τα ετερώνυμα έλκονται; - 24 Ιανουαρίου 2024
