Ως ψυχολόγος που ασκώ ιδιωτικά το επαγγέλμα εδώ και 25 χρόνια, έχω διαπιστώσει ότι υπάρχουν τόσα πολλά είδη προβλημάτων στις σχέσεις όσα και οι άνθρωποι σε αυτόν τον πλανήτη. Αλλά ένα θέμα που επανέρχεται συνεχώς σχετίζεται με την ευερεθιστότητα – ή τι να κάνουμε όταν μια μια στενή μας σχέση φαίνεται να έχει συνέχεια κακή διάθεση.
Πράγματι, τα τελευταία δύο χρόνια ο συνεχής εκνευρισμός είναι πολύ συχνός, με την πανδημία να έχει κάνει την περίοδο αυτή αγχωτική για όλους. Η ευερεθιστότητα ορίζεται ως μια διάθεση ή κατάσταση κατά την οποία κάποιος έχει αυξημένη τάση να ανταποκρίνεται σε απογοητεύσεις, ακόμη και μικρές, με θυμό που είναι υπερβολικός δεδομένου του τι θα μπορούσε να αναμένεται στην κατάσταση.
Advertisment
Φυσικά, η ευερεθιστότητα δεν είναι από μόνη της κάτι αφύσικο. Ο καθένας από εμάς μπορεί να είναι ευερέθιστος κατά καιρούς και να έχει τέτοια διάθεση που να διαρκεί για ώρες ή ακόμη και για μερικές ημέρες. Όταν όμως οι περίοδοι ευερεθιστότητας διαρκούν μήνες και χαρακτηρίζουν τη διάθεση ενός ατόμου συχνότερα από ό,τι όχι, θα μπορούσε να σχετίζεται με μια υποκείμενη διαταραχή, όπως η κλινική κατάθλιψη, το άγχος ή η ΔΕΠΥ.
Σε αυτή την περίπτωση, θα πρέπει να θεωρηθεί ως ένα ευρύτερο ζήτημα ψυχικής υγείας που απαιτεί τη συμβουλή ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας. Πράγματι, αν το άτομο στη ζωή σας βρίσκεται σε θεραπεία για μία από αυτές τις παθήσεις και φαίνεται να είναι χρόνια ευερέθιστο, θα μπορούσατε να εξετάσετε το ενδεχόμενο να του προτείνετε να μιλήσει γι’ αυτό στον ψυχοθεραπευτή του.
Ωστόσο, ανεξάρτητα από το αν η ευερεθιστότητα ενός ατόμου συνεπάγεται υποκείμενη ψυχική πάθηση ή όχι, μπορεί και πάλι να έχει μεγάλο αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής του ίδιου και των ανθρώπων γύρω του, και όταν αυτό συμβαίνει θα πρέπει να αντιμετωπιστεί.
Advertisment
Η ευερεθιστότητα μας επηρεάζει ψυχολογικά με διάφορους τρόπους. Μας κάνει πολύ πιο ευαίσθητους σε μικρές απογοητεύσεις, οπότε δυσκολευόμαστε περισσότερο να τις αποτινάξουμε ή να τις ξεπεράσουμε. Αυτό μπορεί να μας κάνει αφηρημένους, αφού η προσοχή μας καταλήγει να ανακατευθύνεται συνεχώς σε ασήμαντα περιστατικά και παρατηρήσεις και μακριά από σημαντικά καθήκοντα ή σχέσεις. Αυτή η συνεχής αναταραχή ή ενόχληση στο πίσω μέρος του μυαλού μας απορροφά επίσης νοητικούς πόρους, αφήνοντάς μας με λιγότερο νοητικό εύρος με το οποίο μπορούμε να κάνουμε τη δουλειά μας και να διαχειριστούμε τη ζωή μας.
Γιατί η ευερεθιστότητα επιμένει σε κάποιες περιπτώσεις
Η ευερεθιστότητα μπορεί να είναι μια διάθεση από την οποία είναι δύσκολο να ξεφύγουμε, επειδή συχνά δημιουργεί έναν αρνητικό φαύλο κύκλο ανατροφοδότησης που αυτοενισχύεται με τρόπους που μπορούν να εμβαθύνουν την επιρροή της στην ψυχική μας κατάσταση. Λειτουργεί με τον εξής τρόπο:
– Η ευερεθιστότητα ενισχύει την αρνητική μας διάθεση, έτσι ώστε είναι πολύ πιο πιθανό να κολλήσουμε σε οτιδήποτε έστω και ελαφρώς ενοχλητικό.
– Η εστίαση σε όλες αυτές τις ενοχλήσεις τροφοδοτεί στη συνέχεια περαιτέρω την ευερεθιστότητά μας, η οποία με τη σειρά της, μας κάνει να εστιάζουμε ακόμη πιο έντονα στην επικύρωση της ευερέθιστης διάθεσής μας.
– Ταυτόχρονα, είναι λιγότερο πιθανό να παρατηρήσουμε τα θετικά γεγονότα και τις εμπειρίες που διαφορετικά θα μπορούσαν να μετριάσουν την απογοητευμένη μας ψυχική κατάσταση και να βελτιώσουν τη διάθεσή μας.
– Πράγματι, η παρόρμηση να ενδώσουμε στον εκνευρισμό μας και να ενδώσουμε σε αυτόν μπορεί να μας φαίνεται εξαιρετικά επιτακτική, και μπορεί να γίνουμε ανθεκτικοί σε κάθε προσπάθεια των κοντινών και αγαπημένων μας προσώπων να μας κάνουν να νιώσουμε καλύτερα.
– Οποιαδήποτε προσπάθεια να ασχοληθείτε με ένα τέτοιο άτομο είναι πιθανό να προκαλέσει μια ανυπόμονη, εχθρική ή επιθετική αντίδραση, οπότε καταλήγετε να κρατάτε απλώς αποστάσεις. ως αποτέλεσμα, η σχέση σας μπορεί να γίνει τεταμένη και απόμακρη και το ευερέθιστο άτομο να απομονωθεί, γεγονός που επιτείνει την ευερεθιστότητά του και την αίσθηση ότι κανείς δεν τον καταλαβαίνει.
Τι μπορούμε να κάνουμε αν ένας αγαπημένος μας πάσχει από χρόνια ευερεθιστότητα
1. Το επισημαίνουμε
Ξεκινήστε ζητώντας τους να μιλήσετε, ώστε να ξέρουν ότι θέλετε να συζητήσετε κάτι σοβαρό. Πείτε τους ότι ανησυχείτε επειδή φαίνεται να έχουν κακή διάθεση τις περισσότερες φορές και ότι σας απαντούν σαν να τους ενοχλείτε συνεχώς.
2. Ενημερώνουμε για το πώς μας έχει επηρεάσει η διάθεσή τους
Μπορεί να εκπλαγούν όταν το ακούσουν – οπότε μπορεί να προσπαθήσουν από μόνοι τους να είναι πιο προσεκτικοί στο μέλλον. Αν φαίνονται δεκτικοί, την επόμενη φορά που θα απαντήσουν εκνευρισμένοι, μπορείτε απλώς να τους το υπενθυμίζετε.
Αν γνωρίζουν ότι ήταν ευερέθιστοι, αλλά θεωρούν ότι η διάθεσή τους δικαιολογείται λόγω των εξωτερικών πιέσεων στη ζωή τους (π.χ. “Ξέρεις πόσο δύσκολα ήταν στη δουλειά!”), μπορείτε να αναγνωρίσετε το άγχος τους, αλλά να τους δώσετε να καταλάβουν ότι, αν και συμπάσχετε, η διάθεσή τους έχει μεγάλο αντίκτυπο και σε εσάς (όπως και η δική σας διάθεση σε εκείνους). Στη συνέχεια, προτείνετε τρόπους αντιμετώπισης του άγχους τους που θα μπορούσαν να μειώσουν την ευερεθιστότητά τους, κάτι που θα ήταν καλύτερο τόσο για εκείνους όσο και για εσάς.
3. Ζητάμε να εξετάσουν το ενδεχόμενο να δοκιμάσουν μία από τις παρακάτω αποτελεσματικές τεχνικές
– Άσκηση ευγνωμοσύνης: Περάστε 10 λεπτά κάθε πρωί γράφοντας σε ημερολόγιο 3 πράγματα για τα οποία είναι ευγνώμονες και γιατί – τι σημαίνει αυτό το πράγμα γι’ αυτούς και γιατί τους κάνει να αισθάνονται ευγνώμονες.
– Διαλογισμός ενσυνειδητότητας: Επικεντρωθείτε στην αναπνοή, νιώθοντας τον αέρα να εισέρχεται και να εξέρχεται από τους πνεύμονές σας -και όταν μπαίνουν σκέψεις στο νου σας, ονομάστε τις με τρόπο αντικειμενικό και χωρίς καμία επίκριση ή συναισθηματισμό και επικεντρωθείτε ξανά στην αναπνοή σας.
– Αναπλαισίωση: Γνωστή και ως γνωστική επανεκτίμηση, η αναπλαισίωση είναι μια μορφή συναισθηματικής ρύθμισης κατά την οποία κάποιος αλλάζει την προοπτική/ιστορία του για να αφαιρέσει το «κεντρί» από μια ενοχλητική/απογοητευτική κατάσταση. Η αναπλαισίωση είναι μια αποτελεσματική τεχνική συναισθηματικής ρύθμισης που έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τη συναισθηματική δυσφορία και την ευερεθιστότητα. Βοηθώντας το άτομο να διερευνήσει γιατί είναι εκνευρισμένο και πώς θα μπορούσε να αναδιατυπώσει την ιστορία του, όχι μόνο δείχνετε ενδιαφέρον και συμπόνια γι’ αυτό, αλλά μπορεί να το βοηθήσετε να βρει μια χρυσή τομή που μπορεί να αναδιατυπώσει την κατάστασή του πιο θετικά.
4. Αναγνωρίζουμε ότι τους ζητάμε να κάνουν κάτι που δεν είναι τόσο εύκολο
Ο εκνευρισμός μπορεί να είναι μια δύσκολη πίστα συναισθηματικά και η ανάγκη να ξεσπάσουμε απλά σε κάποιον μπορεί να είναι ισχυρή. Ως εκ τούτου, ενημερώστε τους ότι αν είναι πρόθυμοι να προσπαθήσουν να ελαχιστοποιήσουν τη συχνότητα της ευερεθιστότητάς τους, θα το εκτιμούσατε πολύ και θα τους ήσασταν πραγματικά ευγνώμονες για αυτό.
Ωστόσο, αν έχετε προσπαθήσει να αντιμετωπίσετε αυτά τα ζητήματα με το άλλο άτομο και εκείνο είτε δεν ενδιαφέρεται είτε είναι ανίκανο να τα υιοθετήσει, θα μπορούσατε να εξετάσετε το ενδεχόμενο, όταν είναι δυνατόν, να περιορίσετε την επαφή σας μαζί του, ώστε να επηρεάζεστε λιγότερο από την ευερεθιστότητά του. Οι διαθέσεις έρχονται και φεύγουν και ακόμη και οι υποκείμενες καταστάσεις τείνουν να εκδηλώνονται σε κύκλους, οπότε ίσως θα ήταν συνετό να κάνετε ένα βήμα πίσω μέχρι το άτομο να βρεθεί σε καλύτερη συναισθηματική κατάσταση.
Πηγή:
ideas.ted.com/irritability-bad-mood-other-people-why-what-to-do
