Πόσο καλοί είστε στον μακροπρόθεσμο προγραμματισμό; Μπορείτε να επιμείνετε σε έναν στόχο, ακόμη και αν η πορεία προς την επίτευξή του είναι μακρά και βαρετή; Ή έχετε εντονότερο το χαρακτηριστικό της παρορμητικότητας; Ζείτε τη στιγμή, ακόμα κι αν αυτό μπορεί να μην είναι το καλύτερο για εσάς μακροπρόθεσμα;
Όλοι μας διαφέρουμε ως προς την αυτορρύθμιση της συμπεριφοράς μας, η οποία στην καθομιλουμένη ονομάζεται αυτοέλεγχος, ή από την αντίθετη πλευρά, παρορμητικότητα. Πιθανώς έχετε ακούσει για το περίφημο Marshmallow Test, που διεξήχθη τη δεκαετία του 1960. Το πείραμα του Stanford ήταν μια μελέτη για την καθυστερημένη ανταμοιβή το 1972 με επικεφαλής τον ψυχολόγο Walter Mischel, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Stanford.
Advertisment
Σε αυτό το πείραμα, τα παιδιά είχαν να κάνουν μια επιλογή μεταξύ μιας μικρής αλλά άμεσης ανταμοιβής ή δύο μικρών ανταμοιβών αν περίμεναν για κάποιο χρονικό διάστημα. Κατά τη διάρκεια αυτού του χρόνου, ο ερευνητής έφευγε από το δωμάτιο για περίπου 15 λεπτά και στη συνέχεια επέστρεφε. Η ανταμοιβή ήταν είτε ένα ζαχαρωτό είτε ένα μπαστουνάκι κουλούρι, ανάλογα με την προτίμηση του παιδιού.
Σε επακόλουθες μελέτες, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα παιδιά που ήταν σε θέση να περιμένουν περισσότερο χρόνο για τις προτιμώμενες ανταμοιβές έτειναν να έχουν καλύτερα αποτελέσματα στη ζωή τους, όπως μετρήθηκαν με βάση τις βαθμολογίες SAT, το μορφωτικό επίπεδο, τον δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) και άλλες μεταβλητές. Μια προσπάθεια επανάληψης με δείγμα από έναν πιο ποικιλόμορφο πληθυσμό, πάνω από 10 φορές μεγαλύτερο από την αρχική μελέτη, έδειξε μόνο τη μισή επίδραση της αρχικής μελέτης.
Η επανάληψη υπέδειξε ότι το οικονομικό υπόβαθρο, και όχι η δύναμη της θέλησης, εξηγούσε ένα μεγάλο ποσοστό του αποτελέσματος. Η προγνωστική δύναμη του marshmallow test αμφισβητήθηκε σε μια μελέτη του 2020 από μια ομάδα ερευνητών στην οποία συμμετείχε και ο Mischel.
Advertisment
Το πιο ενδιαφέρον εδώ όμως είναι ότι αυτές οι διαφορές στον αυτοέλεγχο συσχετίστηκαν με ένα ευρύ φάσμα αποτελεσμάτων στη ζωή καθώς τα παιδιά αυτά μεγάλωναν, από τη χρήση ουσιών μέχρι το μορφωτικό επίπεδο. Η ικανότητά μας να καθυστερούμε την ανταμοιβή αποδεικνύεται σημαντική για πολλά πράγματα που μας ενδιαφέρουν. Τώρα οι ερευνητές έκαναν άλλο ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός ως προς την κατανόηση του αυτοελέγχου.
Σε μια από τις μεγαλύτερες μελέτες που έχουν διεξαχθεί ποτέ, μια διεθνής ομάδα επιστημόνων συγκέντρωσε δεδομένα από σχεδόν 1,5 εκατομμύριο ανθρώπους και εντόπισε εκατοντάδες γονίδια που επηρεάζουν την αυτορρύθμιση. Χρησιμοποιώντας αυτά τα ευρήματα, δημιουργήσαμε γενετικές βαθμολογίες που αθροίζουν πόσες από τις θέσεις σε όλο το γονιδίωμα που σχετίζονται με την αυτορρύθμιση φέρει ένα άτομο. Αυτές οι βαθμολογίες προβλέπουν ένα ευρύ φάσμα σημαντικών αποτελεσμάτων της ζωής.
Τα άτομα που φέρουν υψηλότερη γενετική προδιάθεση για αυτοέλεγχο έχουν χαμηλότερα ποσοστά προβλημάτων συμπεριφοράς στην παιδική ηλικία, χρήσης ουσιών, εθισμού, παχυσαρκίας και μόλυνσης από τον ιό HIV. Έχουν περισσότερες πιθανότητες να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους και να απασχοληθούν επαγγελματικά.
Οι γενετικές βαθμολογίες ευθύνονται για περίπου το 10% της μεταβλητότητας των αποτελεσμάτων που σχετίζονται με τον αυτοέλεγχο, μέγεθος επίδρασης παρόμοιο με άλλους σημαντικούς κοινωνικούς παράγοντες, όπως τον τόπο ανατροφής ή το επίπεδο του οικογενειακού εισοδήματος. Πρόκειται για έναν από τους πιο ισχυρούς γενετικούς προγνωστικούς δείκτες για οποιοδήποτε αποτέλεσμα συμπεριφοράς μέχρι σήμερα.
Τα ευρήματα αυτά δεν σημαίνουν ότι κάποιοι άνθρωποι είναι βέβαιο ότι θα αναπτύξουν προβλήματα. Το DNA δεν είναι πεπρωμένο. Δείχνουν όμως ότι τα γονίδιά μας επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο είναι «προγραμματισμένος» ο εγκέφαλός μας, γεγονός που επηρεάζει τη φυσική μας τάση για αυτοέλεγχο ή παρορμητικότητα. Ο τρόπος με τον οποίο εξελίσσεται αυτή η τάση μπορεί να έχει εκτεταμένες επιπτώσεις σε όλες τις πτυχές της ζωής μας.
Όμως, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η παρορμητικότητα, όπως όλα τα χαρακτηριστικά συμπεριφοράς, δεν είναι απαραίτητα καλή ή κακή. Το να είσαι υπερβολικά παρορμητικός μπορεί να προκαλέσει προβλήματα, αλλά οι διευθύνοντες σύμβουλοι, οι επιχειρηματίες και οι πιλότοι μαχητικών αεροσκαφών τείνουν να έχουν υψηλότερο βαθμό ανάληψης κινδύνου. Το κλειδί είναι η κατανόηση της φυσικής μας τάσης, ώστε να μπορούμε να εργαστούμε για να αποφύγουμε τις πιθανές προκλήσεις και να αξιοποιήσουμε τα μοναδικά μας πλεονεκτήματα.
Πηγή:
www.psychologytoday.com/intl/blog/genes-environments-and-human-behavior
en.wikipedia.org/wiki/Stanford_marshmallow_experiment
