Αν και δεν είναι ξεκάθαρο πόσα ακριβώς άτομα εμφανίζουν παραϋπνίες ή διαταραχές ύπνου, είναι πιθανό να έχεις αντιμετωπίσει τουλάχιστον ένα τέτοιο συμβάν κατά τη διάρκεια του ύπνου σου.
Οι παραϋπνίες είναι παθολογικά κινητικά φαινόμενα του ύπνου και παρουσιάζονται, είτε κατά τη διάρκεια του ύπνου, είτε κατά την αφύπνιση. Στις παρακάτω γραμμές εξετάζουμε μερικές από τις πιο κοινές, αλλά και μερικές σπάνιες διαταραχές ύπνου, που πρέπει να γνωρίζεις.
Advertisment
Υπνολαλία
Σύμφωνα με τους ειδικούς, η ομιλία στη διάρκεια του ύπνου, γνωστή και ως υπνολαλία, μπορεί να εκδηλωθεί σε κάθε στάδιό του. Όταν συμβαίνει στο στάδιο REM, κατά το οποίο αναπτύσσονται και τα όνειρα, προκαλείται από ένα «κινητικό ρήγμα» των διαλόγων που βλέπουμε στο όνειρό μας.
Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι το στόμα και οι φωνητικές χορδές, που φυσιολογικά είναι ανενεργές όταν κοιμόμαστε, ενεργοποιούνται παροδικά και εκφέρουμε δυνατά τις λέξεις που εκστομίζει κάποιος από τους «πρωταγωνιστές» του ονείρου μας. Η υπνολαλία μπορεί να εμφανιστεί και στη διάρκεια των «μεταβατικών αφυπνίσεων», δηλαδή όταν μισοξυπνάμε καθώς περνάμε από το ένα στάδιο του ύπνου στο άλλο.
Και στις δύο περιπτώσεις, η ομιλία μας εκδηλώνεται όταν «εισβάλλουν» στον ύπνο ορισμένα στοιχεία της αφύπνισης, γεγονός που μας επιτρέπει να μιλήσουμε αλλά μας εμποδίζει να πούμε κάτι που έχει νόημα για όποιον το ακούει. Είναι δύσκολο να υπολογισθεί η συχνότητα της υπνολαλίας, επειδή συνήθως κοιμόμαστε όταν συμβαίνει και, αν δεν υπάρχει κάποιος ξύπνιος δίπλα μας, δεν ενημερωνόμαστε ποτέ για το συμβάν.
Advertisment
Υπνοβασία
Η υπνοβασία, είναι ίσως ο πιο γνωστός τύπος παραϋπνίας, που έχει αιχμαλωτίσει τη φαντασία των ανθρώπων για χρόνια και έχει εξέχουσα θέση στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο. Παρατηρείται στο 1-6% του πληθυσμού. Το άτομο σηκώνεται από το κρεβάτι του και περιφέρεται στον χώρο χωρίς να έχει πλήρη συνείδηση. Η αφύπνιση δεν είναι εύκολη και συχνά συνοδεύεται από σύγχυση και επιθετικότητα. Αυτή η διαταραχή ύπνου λαμβάνει χώρα συνήθως κατά τη διάρκεια του τρίτου σταδίου του ύπνου, με μη γρήγορη κίνηση των ματιών (NREM). Αυτή είναι μια περίοδος που βρισκόμαστε σε «βαθύ ύπνο» κατά την οποία τα εγκεφαλικά κύματα επιβραδύνονται και η αναπνοή γίνεται επίσης βαθιά και με αργό ρυθμό.
Η ακριβής αιτία της υπνοβασίας δεν είναι γνωστή. Ωστόσο, υπάρχουν παράγοντες που σχετίζονται με την υπνοβασία:
- Η στέρηση ύπνου μπορεί να οδηγήσει σε υπνοβασία. Αν κάποιος καταφέρει τελικά να κοιμηθεί, μπορεί να είναι πιο πιθανό να πέσει σε βαθύ ύπνο
- Ο κίνδυνος νυχτερινών αφυπνίσεων μπορεί να αυξηθεί με παράγοντες όπως ο πυρετός, η υπνική άπνοια, η γαστρική παλινδρόμηση ή η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
- Επιπλέον, το στρες και το άγχος είναι γνωστό ότι διαταράσσουν τον ύπνο. Οποιοδήποτε είδος άγχους, μπορεί να είναι αυτό που προκαλεί υπνοβασία
- Τέλος, η υπνοβασία μπορεί να συνδέεται με ορισμένα φάρμακα.
Διαταραχή εφιαλτών
Σύμφωνα με την Μονάδα Μελέτης Ύπνου του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ο εφιάλτης είναι μακράς διάρκειας τρομακτικό όνειρο, από το οποίο το άτομο ξυπνά φοβισμένο και με λεπτομερή ανάμνησή του. Αποτελεί κοινή ανθρώπινη εμπειρία ιδίως κατά την παιδική ηλικία, ανεξαρτήτως φύλου. Μέχρι και οι μισοί σχεδόν ενήλικες αναφέρουν περιστασιακά εφιάλτες. Ωστόσο, μόνο το 1% από αυτούς υποφέρει από συχνούς εφιάλτες, συχνότερα οι γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες (2-4:1).
Ψυχοπιεστικά γεγονότα, ντοπαμινεργικά φάρμακα, β-αδρενεργικοί αναστολείς και διακοπή φαρμάκων που καταστέλλουν τον ύπνο REM, αυξάνουν την πιθανότητα εφιαλτών στην ενήλικη ζωή. Οι εφιάλτες εμφανίζονται κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, οποιαδήποτε στιγμή της νύχτας, κυρίως όμως κατά το δεύτερο ήμισυ. Συνοδεύονται από σημαντικά λιγότερες φωνές, κινήσεις και αυτονομική υπερδραστηριότητα απ’ ό,τι οι νυκτερινοί τρόμοι ή η διαταραχή της συμπεριφοράς κατά τον ύπνο REM.
Σε παρατεταμένη διάρκεια του προβλήματος, συνιστάται ψυχοθεραπευτική παρέμβαση. Σε παιδιά με συχνούς εφιάλτες πρέπει να γίνεται ψυχοθεραπευτική παρέμβαση και αναζήτηση των πιθανών ψυχοτραυματικών γεγονότων, που συνήθως υφίστανται και μπορεί να αποκρύπτονται από το παιδί ή και την οικογένεια.
Διαταραχές ύπνου: Σεξυπνία
Υπάρχουν άτομα που κατά την διάρκεια του ύπνου τους επιδίδονται σε σεξουαλικές περιπτύξεις, από αυνανισμό μέχρι και σεξουαλική επαφή. Στην συνέχεια, όταν ξυπνήσουν δεν θυμούνται απολύτως τίποτα. Πρόκειται δηλαδή για μια ασυνείδητη διαδικασία. Η σεξυπνία αποτελεί μια σπάνια υπνική διαταραχή η οποία λαμβάνει χώρα, όταν το άτομο βρίσκεται σε μια ενδιάμεση κατάσταση ύπνου. Εμφανίζεται κυρίως στα άτομα που αντιμετωπίζουν ήδη διαταραχές στον ύπνο τους.
Τα άτομα που αντιμετωπίζουν επεισόδια σεξυπνίας, μπορεί να βρεθούν αντιμέτωπα με δυσχερείς καταστάσεις. Είναι αρκετά πιθανό, το άλλο άτομο που θα είναι αποδέκτης της πράξης να μην συναινέσει. Έτσι, συνειδητοποιούμε ότι το ζήτημα γίνεται πολύ σοβαρό, καθώς πρόκειται για σεξουαλική κακοποίηση/ βιασμό. Για τον λόγο αυτόν άλλωστε, πολλά άτομα που είχαν κατηγορηθεί στο παρελθόν για σεξουαλικές επιθέσεις, είχαν χρησιμοποιήσει την δικαιολογία της σεξυπνίας προς υπεράσπισή τους. Ως καταλληλότερη θεραπευτική αντιμετώπιση προτείνεται η ψυχοθεραπεία σε συνδυασμό με κάποιου είδους φαρμακευτική αγωγή.
Διαταραχή συμπεριφοράς κατά τον ύπνο REM
Η διαταραχή της συμπεριφοράς κατά τον ύπνο REM (REM sleep behaviour disorder – RBD), χαρακτηρίζεται από απότομη εμφάνιση συντεταγμένης κινητικής δραστηριότητας, συχνά βίαιης, η οποία ταυτίζεται με αυτή του ονείρου. Για παράδειγμα ο πάσχων βλέπει να τον καταδιώκουν και πηδάει μια μάντρα για να ξεφύγει, ενώ στην πραγματικότητα πηδάει και πέφτει από το κρεβάτι του.
Οι κύριες αιτιάσεις των ασθενών είναι τραυματισμοί κατά τον ύπνο, λόγω της συχνά βίαιης εκδραμάτισης των ονείρων και υπερβολική υπνηλία κατά την ημέρα, εφόσον ο ύπνος είναι κατακερματισμένος. Αρκετά συχνά προηγείται μία περίοδος, κατά την οποία παρατηρείται μεταβολή του τύπου και του περιεχομένου των ονείρων. Η αφύπνιση από το επεισόδιο είναι άμεση και υπάρχει πλήρης ανάμνηση ονείρου.
Η συγκεκριμένη διαταραχή αποτελεί πρόδρομο σύμπτωμα νευροεκφυλιστικών νοσημάτων (ν. Parkinson, άνοια με σωμάτια Lewy, ατροφία πολλαπλών συστημάτων, κ.ά.) και να προηγηθεί των άλλων συμπτωμάτων τους μέχρι για πολλά έτη. Άλλες καταστάσεις που σχετίζονται με RBD είναι υπερκατανάλωση ή απόσυρση από αλκοόλ, καφέ, σοκολάτα, φάρμακα (αντικαταθλιπτικά), αγγειακά εγκεφαλικά αίτια, όγκοι, νευροεκφυλιστικά νοσήματα, ναρκοληψία.
Με πληροφορίες από www.ladylike.gr
