Νομίζω ότι οι περισσότεροι από εμάς έχουμε αντιληφθεί ότι μας έχουν προσφέρει κάθε είδους πίστη, κάθε είδους κίνητρο για να μας πείσουν, να μας καταφέρουν να αντισταθούμε στις εγωκεντρικές μας δραστηριότητες. Οι θρησκείες, με υποσχέσεις, με το φόβο της κόλασης και με κάθε μορφή καταδίκης, έχουν προσπαθήσει με διάφορους τρόπους να αποτρέψουν τον άνθρωπο από αυτή τη διαρκή δράση που πηγάζει από το κέντρο του “εγώ”.
Επειδή οι θρησκείες απέτυχαν, ανέλαβαν την προσπάθεια οι πολιτικές οργανώσεις. Κι εδώ πάλι προσπάθεια να μας πείσουν, κι εδώ επίσης προσφορά μιας τελικής ουτοπικής ελπίδας. Κάθε μορφή νουθεσίας, από την πιο περιορισμένη ως την ακραία, που περιλαμβάνει και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, έχει χρησιμοποιηθεί και επιβληθεί με τη βία εναντίον κάθε είδους αντίστασης.
Advertisment
Και, παρ΄όλα αυτά, συνεχίζουμε την εγωκεντρική μας δραστηριότητα, που μοιάζει να είναι το μόνο είδος δράσης που ξέρουμε. Αν σκεφτόμαστε κάπως πάνω σε αυτό, προσπαθούμε να το τροποποιήσουμε. Αν έχουμε επίγνωσή του, προσπαθούμε να αλλάξουμε την πορεία του. Αλλά ουσιαστικά, βαθιά, δεν υπάρχει μεταμόρφωση, δεν υπάρχει οριστική παύση αυτής της δραστηριότητας.
Όσοι σκέφτονται σοβαρά, έχουν επίγνωση του πράγματος και έχουν επίσης επίγνωση ότι μόνο όταν σταματήσει αυτή η δραστηριότητα του κέντρου του “εγώ”, μπορεί να υπάρξει ευτυχία. Οι περισσότεροι από εμάς το παίρνουν ως δεδομένο ότι η εγωκεντρική δραστηριότητα είναι κάτι το φυσικό και ότι η δράση που πηγάζει από αυτήν, που είναι αναπόφευκτη, μπορεί μόνο να τροποποιηθεί, να διαμορφωθεί και να ελεγχθεί.
Τώρα: εκείνοι που είναι κάπως πιο σοβαροί, πιο έντιμοι – δεν λέω πιο συνεπείς γιατί η συνέπεια είναι δρόμος της αυταπάτης – πρέπει να ανακαλύψουν αν μπορεί κανείς, έχοντας επίγνωση όλης αυτής της εκπληκτικής διαδικασίας της εγωκεντρικής δραστηριότητας, να την ξεπεράσει. Για να κατανοήσει κανείς τι είναι αυτή η εγωκεντρική δραστηριότητα, πρέπει προφανώς να την εξετάσει, να την κοιτάξει από κοντά και να έχει επίγνωση όλης της διαδικασίας της. Αν μπορεί να έχει κανείς επίγνωσή της, τότε υπάρχει η δυνατότητα να τη διαλύσει.
Advertisment
Αλλά για να έχεις επίγνωση, χρειάζεται κάποια κατανόηση, κάποια ενδόμυχη τάση να βλέπεις τα πράγματα έτσι όπως είναι και όχι να τα ερμηνεύεις, να τα τροποποιείς ή να τα καταδικάζεις. Πρέπει να έχουμε επίγνωση του τι κάνουμε, όλης της δραστηριότητας που πηγάζει από αυτή την εγωκεντρική κατάσταση. Να μας είναι συνειδητή.
Μια από τις κυριότερες δυσκολίες μας είναι ότι τη στιγμή που έχουμε συνείδηση αυτής της δραστηριότητας, θέλουμε να τη διαμορφώσουμε, θέλουμε να την ελέγξουμε, θέλουμε να την καταδικάσουμε ή να την τροποποιήσουμε, έτσι ώστε σπάνια είμαστε ικανοί να την κοιτάξουμε απευθείας.
Συνειδητοποιούμε ότι οι εγωκεντρικές δραστηριότητες είναι βλαβερές, είναι καταστρεπτικές και ότι κάθε μορφή ταύτισης – όπως με μια χώρα, με κάποια ειδική οργάνωση ή ομάδα, με κάποια ιδιαίτερη επιθυμία, με την επιδίωξη ενός αποτελέσματος εδώ ή σε μία άλλη ζωή, με τη λατρεία κάποιας ιδέας, με την αναζήτηση ενός προτύπου, με το κυνήγι της αρετής κλπ. – κάθε μορφή ταύτισης είναι στην ουσία δραστηριότητα ενός εγωκεντρικού ανθρώπου.
Όλες μας οι σχέσεις, με τη φύση, με τους ανθρώπους, με τις ιδέες, είναι αποτέλεσμα αυτής της δραστηριότητας. Ξέροντας κανείς όλα αυτά, τι έχει να κάνει; Όλη αυτή η δραστηριότητα πρέπει να σταματήσει αυθόρμητα και όχι με την επιβολή, την επιρροή, την καθοδήγηση. Συνείδηση της δραστηριότητας του “εγώ” έχω μόνο όταν εναντιώνομαι, όταν η συνείδηση παραμερίζεται, καθώς το “εγώ” θέλει να πετύχει κάποιο αποτέλεσμα, έτσι δεν είναι;
Ή, πάλι, έχω συνείδηση αυτού του κέντρου όταν κάποια ευχαρίστηση που νιώθω σταματήσει και θέλω να έχω περισσότερη, οπότε υπάρχει αντίσταση και επικέντρωση του νου προς έναν ιδιαίτερο στόχο, που θα μου προσφέρει απόλαυση, ικανοποίηση. Έχω επίγνωση του εαυτού μου και των δραστηριοτήτων μου όταν επιδιώκω συνειδητά να είμαι ηθικός. Και, σίγουρα, εκείνος που επιδιώκει συνειδητά να είναι ηθικός, είναι ανήθικος. Δεν μπορείς να επιδιώξεις να έχεις ταπεινοφροσύνη και αυτό είναι η ομορφιά της.
Η αγάπη δεν ανήκει στο χρόνο. Δεν μπορείς να φτάσεις σ΄αυτήν με οποιαδήποτε συνειδητή προσπάθεια, με οποιαδήποτε πειθαρχία, με καμία ταύτιση, γιατί όλα αυτά ανήκουν στη διαδικασία του χρόνου. Ο νους, ξέροντας μόνο τη διαδικασία του χρόνου, δεν μπορεί να αναγνωρίσει την αγάπη. Η αγάπη είναι το μόνο πράγμα που είναι αιώνια νέο. Από τη στιγμή που οι περισσότεροι από εμάς έχουμε καλλιεργήσει το νου, που είναι αποτέλεσμα του χρόνου, δεν ξέρουμε τι είναι η αγάπη. Μιλάμε για την αγάπη, λέμε ότι αγαπάμε κάποιους ανθρώπους, ότι αγαπάμε τα παιδιά μας, τη γυναίκα μας, το γείτονά μας, ότι αγαπάμε τη φύση, αλλά από τη στιγμή που έχουμε συνείδηση ότι αγαπάμε, έχει γεννηθεί η εγωκεντρική δραστηριότητα, οπότε παύει η αγάπη.
Βλέποντας όλη αυτή την εικόνα, έχοντας επίγνωση όλης της διαδικασίας του χρόνου, με τη μορφή της συνείδησης, χωρίς καμιά επιλογή, χωρίς καμιά καθορισμένη, σκόπιμη πρόθεση, χωρίς την επιθυμία για κανένα αποτέλεσμα, θα δείτε ότι αυτή η διαδικασία του χρόνου σταματάει από μόνη της χωρίς να το επιβάλετε, χωρίς να είναι αποτέλεσμα επιθυμίας. Μόνο όταν σταματήσει αυτή η διαδικασία, υπάρχει αγάπη, που είναι αιώνια νέα.
Δεν χρειάζεται να αναζητήσουμε την αλήθεια. Η αλήθεια δεν βρίσκεται κάπου μακριά. Είναι η αλήθεια για το νου, η αλήθεια για τη δράση του από στιγμή σε στιγμή. Αν έχουμε επίγνωση αυτής της – από στιγμή σε στιγμή – αλήθειας, όλης αυτής της διαδικασίας του χρόνου, τότε αυτή η επίγνωση ελευθερώνει τη συνείδηση, ελευθερώνει εκείνη την ενέργεια που είναι νοημοσύνη, αγάπη.
Όσο ο νους χρησιμοποιεί τη συνείδηση ως μία εγωκεντρική δραστηριότητα, γεννιέται ο χρόνος με όλες τις δυστυχίες του, με όλες τις συγκρούσεις του, με όλες τις πανουργίες του, τις σκόπιμες αυταπάτες του. Και μόνο όταν ο νους, κατανοώντας όλη αυτή τη διαδικασία, τη σταματήσει, μπορεί να υπάρξει αυτή η ενέργεια, που είναι αγάπη.
“Η χαρά της ελευθερίας” Κρισναμούρτι εκδόσεις Καστανιώτη
