Όλο και περισσότερες είναι οι πληροφορίες που μαθαίνουμε και γράφονται στο διαδίκτυο για την επίδραση της πανδημίας στην ψυχική υγεία – από τα αυξανόμενα ποσοστά και την ένταση της κατάθλιψης και του άγχους μέχρι τις επιδράσεις της στην παιδική ανάπτυξη.
Πολλοί ειδικοί έχουν αναφερθεί στην πανδημία ως ένα παράδειγμα «συλλογικού τραύματος». Αλλά τι σημαίνει αυτή η κατηγοριοποίηση για εμάς ως άτομα και για την κοινωνία ως όλο; Παρακάτω, επαγγελματίες της ψυχικής υγείας αναλύουν τη σημασία και την επίδραση του συλλογικούς τραύματος. Επίσης γίνεται μια σύγκριση ανάμεσα στο συλλογικό τραύμα και στο ατομικό.
Advertisment
Τι είναι το συλλογικό τραύμα;
«Το ατομικό τραύμα συμβαίνει μετά από ένα τραυματικό γεγονός και βιώνεται από ένα ή λίγα άτομα, ενώ το συλλογικό τραύμα αναφέρεται σε κάτι που συμβαίνει στην κοινωνία», εξηγεί στη huffpost ο Dan Reidenberg, ειδικός ψυχικής υγείας. «Το συλλογικό τραύμα αλλάζει την ιστορία και τη μνήμη για πολλούς. Αλλάζει τον τρόπο που επεξεργαζόμαστε και βλέπουμε όχι μόνο το τραύμα που βιώθηκε, αλλά και το τι κάνουμε με την ανάμνησή του καθώς προχωράμε».
Πρόκειται για ένα δυσφορικό βίωμα που ενεργοποιεί το φόβο και γίνεται αντιληπτό συλλογικά. Κάποιες αιτίες πρόκλησης συλλογικού τραύματος είναι ο πόλεμος, οι φυσικές καταστροφές και άλλες καταστροφές μεγάλης κλίμακας. Η πανδημία συνιστά ένα ξεκάθαρο παράδειγμα συλλογικού τραύματος σε παγκόσμια κλίμακα, μια κοινή εμπειρία απώλειας και σοβαρής συναισθηματικής ταραχής που έχει αγγίξει σχεδόν κάθε πολίτη του κόσμου με κάποιο τρόπο. Το ιστορικό αυτό γεγονός έχει αλλάξει τον τρόπο που οι άνθρωποι σκέφτονται και προσεγγίζουν την καθημερινότητα και «κουβαλά» άλλες επιπτώσεις που θα γίνουν φανερές στο μέλλον.
Ποια είναι η επίδραση του συλλογικού τραύματος
Τα συλλογικά τραύματα είναι σημαντικά αφού μεταμορφώνουν την κοινωνία. Κάποιοι πολιτισμοί αυτοπροσδιορίζονται μέσω ενός συλλογικού τραύματος και πώς αυτό επουλώθηκε. Επιπροσθέτως, οι άνθρωποι αλλάζουν τον τρόπο που ζουν ή δημιουργούν συστήματα ως αποτέλεσμα αυτών των γεγονότων.
Advertisment
Για παράδειγμα, η 11η Σεπτεμβρίου δημιούργησε ένα συλλογικό τραύμα για τους Αμερικάνους, προκαλώντας έντονο φόβο και πένθος για πολύ καιρό. Όμως, αυτό βιώθηκε έντονα και από άλλες γωνιές του κόσμου, όπως στην Ευρώπη. Μάλιστα, συνετέλεσε σε αλλαγές στον τρόπο που ταξιδεύουμε, οι οποίες παραμένουν μέχρι και σήμερα.
Με την πανδημία, οι άνθρωποι έχουν χάσει την εμπειρία του αγγίγματος, μιας πολύτιμης μορφής ανακούφισης και έναν μηχανισμό διαχείρισης σε δύσκολες περιστάσεις. Αυτή η συνθήκη μπορεί να οδηγήσει σε μια μακροχρόνια επίδραση στη στάση μας απέναντι στο άγγιγμα. Πολλοί είναι εκείνοι που έχουν αναπτύξει μια έντονη επίγνωση για τον χώρο γύρω από το σώμα τους, την ασφαλή απόσταση. Η χρόνια αβεβαιότητα και η έκθεση στο θάνατο σε μια τόσο μεγάλη κλίμακα συνιστούν επίσης σοβαρές επιπτώσεις.
Παρόλο που το συλλογικό τραύμα μπορεί να επηρεάσει μεγάλες κοινότητες, η έκταση και οι συνθήκες ποικίλλουν. Η πανδημία το έχει μάλιστα επιβεβαιώσει, καθώς κατά τη διάρκειά της αναδύονται και έντονα τα ζητήματα της ανισότητας.
Δεν επηρεάζονται όλοι το ίδιο. Όσοι βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, έχουν άμεσα βιώσει την απώλεια, έχουν πληγεί σημαντικά οικονομικά, έχουν ήδη ιστορικό τραύματος ή έντονο στρες είναι πιθανότερο να επηρεάζονται από το συλλογικό τραύμα. Άλλωστε, η πανδημία δεν ήταν το μόνο σκληρό γεγονός που βιώνουμε· έντονες πολιτικές κρίσεις παγκοσμίως, βία που οφείλεται σε φυλετικές διακρίσεις και οικονομική κρίση προϋπήρχαν. Και φυσικά οι μειονότητες και οι απομονωμένες ομάδες της κοινωνίας βιώνουν εντονότερα κάθε αρνητικό κοινωνικό γεγονός.
Πώς συγκρίνεται με το ατομικό τραύμα;
Όταν μιλάμε για το τραύμα, τυπικά περιγράφουμε ένα έντονα δυσφορικό γεγονός που συμβαίνει σε ένα ή σε λίγα άτομα. Παραδείγματα μπορεί να είναι ένα σοβαρό αυτοκινητιστικό δυστύχημα, η βίωση μιας ληστείας και άλλα.
Από την άλλη πλευρά, το συλλογικό τραύμα αποτελεί ένα γεγονός που βιώνει μια μεγάλη μερίδα ατόμων. Και η προσπάθεια επούλωσής του κρύβει πολλές επιπρόσθετες προκλήσεις. Αυτό το είδος τραύματος συχνά επιδεινώνεται από την έντονη έκθεση στα μέσα ενημέρωσης.
Όταν αντιμετωπίζουμε μια προσωπική απώλεια ή δυσκολία, μπορεί να είναι χρήσιμο να αναζητήσουμε περισπασμούς όπως ένα κοινωνικό γεγονός ή χρόνο με τους αγαπημένους μας ασχέτως της κατάστασης. Τέτοιοι περισπασμοί είναι δύσκολοι κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας λόγω των περιορισμών και της συνεχούς ενασχόλησης όλου του κόσμου με αυτή. Εντούτοις, το μοίρασμα, η ανταλλαγή εμπειριών μπορεί να είναι χρήσιμη σε τέτοιες περιπτώσεις.
Πράγματι, οι ειδικοί μας λένε ότι υπάρχουν οφέλη από το μοίρασμα, τη σύγκριση ιστοριών, κάτι που δεν ισχύει τόσο έντονα με την απομόνωση που φέρνει το ατομικό τραύμα. Δημιουργεί μια αίσθηση ενότητας και μας κάνει να νιώθουμε λιγότερο απομονωμένοι και μόνοι, αλλά επίσης μας βοηθά να καταλάβουμε πόσο οικουμενική είναι η εμπειρία μας και η ψυχική μας αντίδραση.
Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε το συλλογικό τραύμα
Υπάρχουν διαθέσιμες επιλογές που μας βοηθούν να ξεπεράσουμε το τραύμα, είτε ατομικό είτε συλλογικό. Αυτές περιλαμβάνουν την ψυχοθεραπεία αλλά και τις ομάδες στήριξης. Μην ξεχνάτε ότι το γεγονός ότι και οι άλλοι βιώνουν απώλεια δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να ζητήσετε τη βοήθεια που χρειάζεστε. Έχουμε το δικαίωμα ανακούφισης και πένθους.
Εκτός από την επαγγελματική και εξειδικευμένη βοήθεια, οι ειδικοί συστήνουν να μιλάμε με τους αγαπημένους μας για όσα νιώθουμε. Είναι σημαντικό, όπως προαναφέρθηκε, να μοιραζόμαστε τις ιστορίες μας ή να συμμετέχουμε σε συναντήσεις, τελετές για επετείους, μνημόσυνα (αν έχουμε χάσει ανθρώπους) και φόρο τιμής.
Η αναζήτηση ενός νοήματος μετά από ένα τραυματικό γεγονός είναι άλλος ένας τρόπος να επουλώσουμε την πληγή. Αυτό μπορεί να γίνει σε ατομικό ή κοινωνικό επίπεδο, δημιουργώντας έναν σκοπό μετά από ένα γεγονός ή αναλαμβάνοντας δράση για να φέρουμε θετικές αλλαγές στην κοινωνία.
Τέλος, ο περιορισμός στην παρακολούθηση των μέσων ενημέρωσης βοηθά επίσης. Κλείστε την τηλεόραση και αφοσιωθείτε σε κάτι λιγότερο στρεσογόνο και πιο υγιές, κάτι που σας κάνει να νιώθετε ηρεμία και είναι μέρος των χόμπι σας. Το τραύμα μπορεί να είναι συλλογικό στη φύση του, αλλά δεν υπάρχει μια απόλυτα ταιριαστή προσέγγιση διαχείρισής του για όλους.
Πηγή:
www.huffpost.com/entry/collective-trauma-meaning
