Στην πρακτική μου, βλέπω πώς έχει αλλάξει η έκφραση φύλου σε παιδιά και εφήβους. Καθώς το θέμα έχει συζητηθεί περισσότερο στο διαδίκτυο και στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης τα τελευταία χρόνια, τα παιδιά έχουν βρει νέους τρόπους να εκφράζουν και να ανακαλύπτουν την ταυτότητά τους.
Αν και πολλά παιδιά νιώθουν ολοένα και πιο άνετα να προσδιορίζουν το φύλο τους μέσω του στυλ τους (των ρούχων, των μαλλιών κλπ.), αυτό δεν σημαίνει ότι οι γονείς τους βρίσκονται στην ίδια σελίδα. Συχνά, οι γονείς μου λένε ότι δεν ξέρουν πώς να αντιδράσουν στο ότι τα παιδιά τους επιθυμούν να εκφραστούν με άλλο τρόπο πέρα από το φύλο που τους αναγνωρίστηκε κατά τη γέννηση.
Advertisment
Οι γονείς συχνά με ρωτούν: «Τι πρέπει να κάνω αν ο γιος μου θέλει να φορά μακιγιάζ;» ή «Να επιτρέψω στην κόρη μου να ντυθεί με ανδρικά ρούχα;». Πολλοί τρυφεροί γονείς που ενδιαφέρονται απλώς δεν ξέρουν πώς να μεγαλώσουν ένα παιδί που επιθυμεί να ζει έξω από το φυλετικό δίπολο άνδρας-γυναίκα. Είναι σημαντικό όμως οι γονείς να αναπτύξουν μια καλύτερη κατανόηση της ταυτότητας φύλου ώστε να μπορέσουν να στηρίξουν το παιδί τους.
Συχνές απορίες γονέων για την ταυτότητα φύλου του παιδιού τους
Πώς πρέπει να αντιδράσω όταν το παιδί μου επιθυμεί να εκφράσει μια διαφορετική ταυτότητα φύλου;
Είναι καλό να επιτρέπουμε στο παιδί μας να «δοκιμάζει» διαφορετικές ταυτότητες. Τα παιδιά μπορεί να αλλάξουν πολλά από τα στοιχεία της ταυτότητάς τους κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας. Έχω δει κορίτσια στην εφηβεία να απεχθάνονται τα φορέματα και να παίζουν μόνο με αγόρια και μεγαλώνοντας να αλλάζουν έντονα τις προτιμήσεις τους. Έχω συναντήσει και το αντίθετο, σταδιακά κατά την εφηβεία να εκδηλώνεται μια βαθιά ανάγκη αλλαγής του βιολογικού φύλου.
Ας επιτρέψουμε στο παιδί μας να φορά μακιγιάζ ή να φτιάχνει τα μαλλιά του όπως εκείνο επιθυμεί. Αυτή η ελευθερία μπορεί να προλάβει τη δυσφορία φύλου. Τα παιδιά που δεν τους επιτρέπεται να εξερευνήσουν πέρα από τις στενές, στερεοτυπικές επιλογές φύλου είναι πιθανό να αναπτύξουν δυσφορία με την ταυτότητα φύλου τους, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη κατάθλιψης και αυτοκτονικών τάσεων. Εντούτοις, υπάρχει ο κατάλληλος χρόνος και τόπος για το καθετί. Το σχολείο μπορεί να μην είναι το κατάλληλο περιβάλλον να φορά κανείς έντονο μακιγιάζ ή άβολα ρούχα, ανεξαρτήτως ταυτότητας φύλου, αλλά αυτές οι μορφές έκφρασης μπορεί να είναι κατάλληλες σε άλλες καταστάσεις, και οι γονείς είναι σημαντικό να το επιτρέπουν.
Advertisment
Πώς μπορεί ένα γονιός που νιώθει άβολα με την απόκλιση από τις νόρμες φύλου να ενεργήσει προς το συμφέρον του παιδιού του;
Οι γονείς χρειάζεται να αρχίσουν να διδάσκουν τα παιδιά τους για το φύλο και τον σεξουαλικό προσανατολισμό από νεαρή ηλικία με αναπτυξιακά κατάλληλους τρόπους. Είναι σημαντικό να τονίσουμε εδώ ότι η ταυτότητα φύλου είναι ρευστή και εκφράζεται με πολλούς τρόπους (π.χ. τα κορίτσια μπορούν να φορούν παντελόνια και τα αγόρια φορέματα).
Είναι επίσης σημαντικό να εξηγήσουμε ότι μπορεί κανείς να έχει μια διαφορετική έκφραση φύλου, αλλά να προσδιορίζεται με το φύλο με το οποίο γεννήθηκε, όπως άνδρες που προτιμούν να έχουν μακριά μαλλιά και να φορούν γυναικεία ρούχα, αλλά που και πάλι προσδιορίζονται ως άνδρες, ή γυναίκες που έχουν κοντά μαλλιά και νιώθουν άνετα με ανδρικά ρούχα, αλλά και πάλι προσδιορίζονται ως γυναίκες.
Όση περισσότερη ευελιξία και αποδοχή δείχνετε ως γονείς, τόσο ευκολότερο θα είναι για το παιδί σας να νιώσει άνετα στο να εξερευνήσει την ταυτότητά του.
Τι είναι αυτό που κάνει τους γονείς, και άλλους, γενικά, να νιώθουν άβολα με όσα παιδιά εκφράζουν ένα φύλο διαφορετικό από το βιολογικό τους;
Όλοι έχουμε βιώσει ντροπή και νιώθουμε ντροπή όταν παραβιάζουμε τις κοινωνικές νόρμες που επικρατούν. Οι νόρμες διαφέρουν ανάμεσα σε κουλτούρες ή σε διάφορες περιστάσεις. Καθώς έχουμε αναπτύξει εσωτερικευμένες νόρμες φύλου, νιώθουμε εξαιρετικά άβολα όταν αυτές παραβιάζονται. Μάλιστα, δεν είναι πάντα απαραίτητο ο «θύτης» να είναι παρών για να νιώσει αυτή τη ντροπή· χρειάζεται μόνο να φανταστούμε την κρίση ενός άλλου ατόμου. Αυτό στη συνέχεια γίνεται ένα εσωτερικευμένο, προσωπικό αφήγημα.
Πώς μπορεί να προετοιμαστεί ένας γονιός για περιπτώσεις όπου θα πρέπει να βγει από τη ζώνη ασφαλείας του;
Τα παιδιά είναι απρόβλεπτα καθώς μεγαλώνουν και αρχίζουν να εξερευνούν την ταυτότητά τους. Ως γονείς, δεν θα μπορείτε να γνωρίζετε όλα όσα θα ακολουθήσουν, αλλά μπορείτε να ελέγξετε πώς θα αντιδράτε στη διάθεση πειραματισμού του παιδιού σας.
Είναι σημαντικό για τους γονείς να επεξεργαστούν και να αποτινάξουν τη δική τους ντροπή γύρω από το φύλο και τη σεξουαλικότητα, ώστε να μην τη μεταφέρουν στα παιδιά τους. Τα παιδιά χρειάζονται να νιώθουν ότι γίνονται αποδεκτά από τους γονείς για να μπορέσουν με ασφάλεια να εξερευνήσουν τις διαφορετικές πλευρές του εαυτού τους.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς από την πρώτη μέρα για να διασφαλίσουν ότι τα παιδιά τους λαμβάνουν αποδοχή και αγάπη από αυτούς;
Δώστε στα παιδιά το λεξιλόγιο να περιγράψουν τον εαυτό τους. Μιλήστε τους για τα φύλα, τις διάφορες ταυτότητες και τη διαφορά ανάμεσα στο φύλο και τη σεξουαλικότητα. Αυτές οι γνώσεις θα τα βοηθήσουν να καταλάβουν περισσότερο τον εαυτό τους.
Στην πρακτική μου, έχω συμπεράνει πως όταν είμαστε ανοιχτοί στα παιδιά μας για τη διαφορετικότητα, εκείνα νιώθουν ότι θα γίνονται πάντα αποδεκτοί και συνεπώς νιώθουν ασφάλεια πάντα να επιστρέφουν στους γονείς.
Lea Lis, ψυχίατρος παιδιών και ενηλίκων
