Σχεδόν όλοι το έχουμε βιώσει. Μπορεί να ήμασταν στο κατάστημα και να είδαμε μια καλή προσφορά, και γιατί να μην πάρουμε πολλά τεμάχια τώρα που βρήκαμε το προϊόν σε καλή τιμή; Ή ίσως ένα ζευγάρι αθλητικά παπούτσια ξεπετάχτηκε σε μια διαφήμιση ενώ χαζεύαμε στο διαδίκτυο, και γιατί να μην κάνουμε ένα δώρο ακόμα στον εαυτό μας; Αυτές οι αυθόρμητες αγορές αθροίζονται σιγά-σιγά και ξαφνικά το σπίτι γεμίζει με επιπλέον πράγματα και ο τραπεζικός σας λογαριασμός είναι χαμηλότερα απ’ ό,τι θέλαμε.
Αν και η περιστασιακή αυθόρμητη αγορά δεν χρειάζεται να σας ανησυχεί ιδιαίτερα, οι συνεχείς, περιττές αγορές μπορούν να σας επηρεάσουν. Γιατί, λοιπόν, οι άνθρωποι ψωνίζουν παρορμητικά και πώς μπορούμε να το περιορίσουμε; Μια πρόσφατη μελέτη από το PLoS One αξιολόγησε τον τρόπο με τον οποίο η ψυχική κατάσταση και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ενός ατόμου επηρεάζουν την πιθανότητα παρορμητικών αγορών.
Advertisment
Οι ερευνητές εξέτασαν συγκεκριμένα τη διαφορά στις συνήθειες μεταξύ των ανθρώπων που ήταν περισσότερο προσανατολισμένοι σε χαρακτηριστικά ασφάλειας («εστίαση στην πρόληψη») ή σε χαρακτηριστικά ευχαρίστησης («εστίαση στην προβολή»). Αν και οι άνθρωποι και με τα δύο χαρακτηριστικά είχαν περισσότερες πιθανότητες να ψωνίσουν παρορμητικά ενώ είχαν θετική νοοτροπία, οι προσανατολισμένοι στην ασφάλεια άνθρωποι έτειναν να παίρνουν περισσότερο χρόνο πριν κάνουν την κίνηση.
«Ο προσανατολισμός στην ευχαρίστηση σημαίνει ότι θα είστε πιο πιθανό να κάνετε μια αγορά για να βοηθήσετε τον εαυτό σας να γίνει ευτυχισμένος τη στιγμή αυτή, ενώ το να έχετε περισσότερο προσανατολισμό στην ασφάλεια σημαίνει ότι θα έχετε την τάση να παίρνετε αποφάσεις αγοράς πιο αργά και να χρησιμοποιείτε ένα εργαλείο όπως μια λίστα ελέγχου», αναφέρει σε σχετικό άρθρο το verywellmind.
Η απόφαση για μια παρορμητική αγορά επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες – όχι μόνο από τα χαρακτηριστικά του ατόμου, αλλά και από την τρέχουσα συναισθηματική του κατάσταση, το πλαίσιο που περιβάλλει την απόφαση, τα γεγονότα που προηγήθηκαν, τους πόρους που έχει στη διάθεσή του και τον τρόπο με τον οποίο του παρουσιάζεται το προϊόν.
Advertisment
Κατανοώντας το φαινόμενο των παρορμητικών αγορών
Με απλά λόγια: Η παρορμητική αγορά συμβαίνει όταν κάποιος αγοράζει αντικείμενα που δεν έχει προγραμματίσει. Αυτές οι αγορές μπορεί να περιλαμβάνουν την αγορά μιας καραμέλας δίπλα στο ταμείο, την αγορά ενός επιπλέον βιβλίου ενώ πήγατε για ένα, ή την αγορά μεγάλων αντικειμένων όπως μια τηλεόραση και ένα σύστημα παιχνιδιών επειδή υπάρχει μια καλή προσφορά.
Σύμφωνα με μεγάλη έρευνα του Απριλίου 2021 σε 2.000 άτομα, οι Αμερικανοί πραγματοποιούν κατά μέσο όρο 12 παρορμητικές αγορές το μήνα. Το ποσό που δαπανάται για αυτές τις αγορές αυξήθηκε σε 276 δολάρια φέτος από 183 δολάρια το 2020. Σχεδόν τα δύο τρίτα των συμμετεχόντων (62%) δήλωσαν ότι αισθάνονται ευτυχισμένοι μετά από μια παρορμητική αγορά. Τα τρόφιμα και τα είδη παντοπωλείου, τα είδη οικιακής χρήσης και τα είδη ένδυσης αποτέλεσαν τις τρεις κορυφαίες κατηγορίες που ανέφεραν οι άνθρωποι ότι αγόρασαν παρορμητικά.
Τα ερεθίσματα για παρορμητικές αγορές μπορεί να εμφανιστούν όταν ο καταναλωτής πιστεύει ότι υπάρχει περιορισμός χρόνου ή περιορισμένη διαθεσιμότητα προϊόντων, όταν έχει μια βραχυπρόθεσμη ανάγκη να νιώσει καλά με τον εαυτό του, ή από την άποψη της αυτογνωσίας για το πώς μας αντιλαμβάνονται οι άλλοι. Παράγοντες όπως η τιμή και οι άμεσες ανθρώπινες ανάγκες, όπως η πείνα ή η συναισθηματική ικανοποίηση, μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε παρορμητικές αγορές.
Τα ζητήματα ψυχικής υγείας μπορούν επίσης να κάνουν κάποιον πιο επιρρεπή σε παρορμητικές αγορές. Για παράδειγμα, ασθενείς με διπολική διαταραχή μπορεί να συσσωρεύουν χρέη χιλιάδων ευρώ κατά τη διάρκεια ενός μανιακού επεισοδίου και ασθενείς με κατάθλιψη να αναζητούν ενδορφίνες μέσω των αγορών. Άλλα προβλήματα ψυχικής υγείας που μπορεί να προσφέρονται για παρορμητικές αγορές περιλαμβάνουν:
– Διαταραχές χρήσης ουσιών, αγορές υπό την επήρεια ναρκωτικών ή αλκοόλ
– Άτομα με ΔΕΠΥ, όπου γρήγορα τραβούν την προσοχή τους διάφορα αντικείμενα
– Άγχος, δηλαδή αναζήτηση προϊόντων που ανακουφίζουν το αίσθημα ανησυχίας
– Ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, με μια αίσθηση μεγαλοπρέπειας που ενθαρρύνει τις δαπάνες πέρα από τις δυνατότητές τους
Οι εταιρείες κατανοούν πολύ καλά την τάση των ανθρώπων να αγοράζουν παρορμητικά και θα χρησιμοποιήσουν αυτή την επιθυμία προς όφελός τους. Ως καταναλωτές, χρειάζεται να συνεχίσουμε να είμαστε σε επιφυλακή στο να διαχωρίζουμε τις επιθυμίες μας από τις ανάγκες μας και να θέτουμε οικονομικούς στόχους.
Πώς να αποφύγουμε τις παρορμητικές αγορές
Αν οι παρορμητικές αγορές έχουν γίνει σταθερό μέρος της ζωής σας, ίσως ήρθε η ώρα να επανεξετάσετε τον τρόπο που ψωνίζετε. Εξετάστε το ενδεχόμενο να δοκιμάσετε διαφορετικά εργαλεία που θα σας βοηθήσουν να αποφύγετε τις παρορμητικές αγορές και δείτε τι λειτουργεί. Ακολουθούν ορισμένες μέθοδοι που έχουν προτείνει και ειδικοί για να περιορίσουμε το πόσο αυθόρμητα ψωνίζουμε.
Επιβάλλουμε μια περίοδο αναμονής
Η επιβολή μιας τακτικής περιόδου αναμονής μπορεί να γίνει αντανακλαστική συνήθεια με την πάροδο του χρόνου. Μπορείτε να περιμένετε τουλάχιστον τρεις έως επτά ημέρες αφού δείτε ένα αντικείμενο και να επιστρέφετε για να το αγοράσετε μόνο αν το σκέφτεστε, ακόμα κι αν έχετε τον προϋπολογισμό για να το κάνετε.
Αποφεύγουμε τα ψώνια όταν είμαστε κουρασμένοι
Όταν είστε κουρασμένοι, οι άμυνες και η λογική σας σκέψη μπορεί να είναι αμφότερες περιορισμένες, με αποτέλεσμα να είστε επιρρεπείς στο να αγοράσετε περισσότερα. Αποφύγετε τα ψώνια με διάσπαση προσοχής ή κούραση, όταν είναι πιο πιθανό να κάνετε παρορμητικές αγορές. Ψωνίστε νωρίτερα μέσα στην ημέρα, όταν είστε σε μεγαλύτερη εγρήγορση, αντί για μετά τη δουλειά, όταν είστε πιο κουρασμένοι.
Αποκλεισμός αναδυόμενων διαφημίσεων
Οι εταιρείες παρακολουθούν τις απόψεις και τα ενδιαφέροντά μας και στη συνέχεια παρέχουν σχετικές διαφημίσεις παντού, από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέχρι τα άρθρα. Ο αποκλεισμός των αναδυόμενων διαφημίσεων κρατά μακριά αυτόν τον στοχευμένο πειρασμό.
Πληρώνουμε με μετρητά
Αφήστε την πιστωτική κάρτα στο σπίτι και πάρτε μαζί σας μόνο μετρητά. Αυτό όχι μόνο περιορίζει το ποσό που μπορείτε να ξοδέψετε, αλλά μπορεί να σας φανεί πιο αληθινό από το να προσθέτετε το υπόλοιπο σε μια κάρτα που πρέπει στο μέλλον να αποπληρώσετε.
Παρακολουθούμε τις δαπάνες μας
Για τουλάχιστον μία εβδομάδα, κρατήστε ημερολόγιο με όλα όσα αγοράζετε. Το να έχετε επίγνωση των δαπανών σας μπορεί να σας κάνει να ξοδεύετε λιγότερα χρήματα, καθώς θα βλέπετε να αθροίζονται.
Δεν αποθηκεύουμε τις πληροφορίες της πιστωτικής μας κάρτας
Είναι τόσο βολικό όταν θέλουμε να αγοράσουμε κάτι και τα στοιχεία της πιστωτικής κάρτας είναι προεπιλεγμένα. Ωστόσο, αυτό το καθιστά επίσης απίστευτα εύκολο να αγοράσουμε κάτι χωρίς πολλή σκέψη.
Αναζητάμε φροντίδα ψυχικής υγείας
Αν μια κατάσταση όπως η κατάθλιψη ή η διπολική διαταραχή τροφοδοτεί τις δαπάνες σας, είναι κρίσιμο να επεξεργαστείτε αυτή την αιτία – για το πορτοφόλι σας και την ψυχική σας υγεία.
Πηγή:
verywellmind.com/states-and-traits-decide-if-you-impulse-buy-study-says
