Το στρες είναι κάτι που ουσιαστικά αντιμετωπίζουμε όλοι σε καθημερινή βάση. Παρότι λίγο στρες κάνει καλό γιατί μας κινητοποιεί, όταν γίνεται χρόνιο, αρχίζει να επηρεάζει αρνητικά την υγεία μας. Το στρες έχει σημαντικές σωματικές και ψυχικές συνέπειες: μας εξαντλεί, αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης, αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό μας, ενώ μπορεί να προκαλέσει ακόμα και καρδιακή προσβολή. Κάποιοι διαχειρίζονται καλά το άγχος και διατηρούν καλό επίπεδο ψυχικής υγείας, ενώ άλλους τους κυριεύει, χάνουν τον ύπνο και την ισορροπία τους.
Το χιούμορ αποτελεί πραγματικό όπλο ενάντια στο στρες. Έτσι, σε αυτό το κεφάλαιο θα δούμε τρόπους πώς να χρησιμοποιήσετε το χιούμορ ώστε να ανακάμψετε ψυχολογικά. Η ενότητα «Επιστήμη του στρες» περιγράφει με συντομία τι συμβαίνει στον εγκέφαλο και στον οργανισμό μας όταν βιώνουμε στρες. Τέλος, θα δούμε πέντε στρατηγικές αντιμετώπισής του.
Advertisment
Εστιάστε για πέντε λεπτά στην αναπνοή σας. Εισπνεύστε και εκπνεύστε αργά και αδειάστε το μυαλό σας από όλες τις σκέψεις. Αν επιστρέψουν, μην ξαναχαθείτε σε αυτές και μην τις «ταΐσετε». Εστιάστε και πάλι στην αναπνοή σας. Αυτό θα σας ηρεμήσει σε στιγμές έντασης.
Χρησιμοποιήστε την «αστεία» φαντασία σας. Είναι η αγαπημένη μου προσέγγιση όταν κάποιος με δυσκολεύει και με στρεσάρει. Χρησιμοποιώντας την «αστεία» φαντασία σας, βλέπετε τα προβλήματα που σας στρεσάρουν με άλλη ματιά και σας φαίνονται λιγότερο απειλητικά. Αλλάζετε οπτική. Δοκιμάστε το εξής:
Φέρτε στο μυαλό σας μια συζήτηση που είχατε με κάποιον ο οποίος σας στρεσάρει. Παρατηρήστε πώς νιώθετε – αισθάνεστε ταραχή και ίσως το στομάχι σας δένεται κόμπος. Τώρα φανταστείτε ότι ο κόμπος αυτός φορά μια πολύ αστεία στολή, δεκαπλασιάστε τον τόνο της φωνής του και σκεφτείτε ότι τον πιάνει λόξιγκας κάθε δύο δευτερόλεπτα. Έπειτα ξαναπαίξτε την ίδια στρεσαριστική συζήτηση στο μυαλό σας αλλά με όλα αυτά: τη στολή, την αστεία φωνή, τον λόξιγκα. Πώς νιώθετε; Η άσκηση εξουδετερώνει ορισμένα από τα αρνητικά συναισθήματα που αισθανθήκατε όταν πρωτοσκεφτήκατε το συγκεκριμένο άτομο και μειώνει τα επίπεδα του στρες.
Advertisment
Συναντηθείτε με κάποιο θετικό άτομο ή τηλεφωνήστε του, τα συναισθήματα είναι μεταδοτικά. Αν αισθάνεστε ανησυχία, σκεφτείτε κάποιο θετικό πρόσωπο στη ζωή σας που σας κάνει να γελάτε και κανονίστε να πάτε μαζί του μια βόλτα (αν δεν μπορείτε να τους δείτε από κοντά, ζητήστε τους να σας κάνουν παρέα τηλεφωνικά στη βόλτα σας). Και πάλι σύμφωνα με τις έρευνες, όταν κάνετε παρέα με χαρούμενα άτομα, το πιθανότερο είναι να νιώσετε και εσείς χαρά.
Όταν κάτι μας προκαλεί στρες, ο υποθάλαμος –το τμήμα του εγκεφάλου που ελέγχει τις βασικές λειτουργίες του οργανισμού– ενεργοποιεί διάφορες νευρικές οδούς, οι οποίες, με τη σειρά τους, ενεργοποιούν τα επινεφρίδια. Τα επινεφρίδια βρίσκονται στην κορυφή των νεφρών και εκκρίνουν ορμόνες που σχετίζονται με την αντίδραση του στρες, όπως η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη.
Οι συγκεκριμένες ορμόνες είναι που μας ωθούν να ενεργήσουμε όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με κάποια απειλή και έχουν στενή σχέση με την αντίδραση «μάχης-φυγής». Οι παλμοί, η αρτηριακή πίεση και τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα αυξάνονται. Τη δεδομένη στιγμή, αυτή η φυσιολογική αντίδραση είναι ευεργετική γιατί μας κινητοποιεί και μας προετοιμάζει να διαχειριστούμε το στρες. Το πρόβλημα προκύπτει όταν το στρες γίνεται χρόνιο και το σώμα μας βρίσκεται μονίμως σε κατάσταση «μάχης-φυγής».
Όταν βιώνουμε συνεχή ένταση ή ανησυχία, η υπερβολική έκθεση σε ορμόνες όπως η κορτιζόλη προκαλεί προβλήματα, όπως κατάθλιψη ή καρδιακές παθήσεις, και αποδυναμώνει τη μνήμη μας. Ωστόσο, εάν στραφούμε στο χιούμορ και αρχίσουμε να γελάμε, η αντίδραση του στρες αρχίζει να υποχωρεί.
Τα επίπεδα ορμονών του στρες –η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη– αρχίζουν να μειώνονται και απελευθερώνονται φυσικές αναλγητικές ουσίες, όπως οι ενδορφίνες, που δημιουργούν αίσθημα ευδαιμονίας. Υπάρχουν βήματα που, σύμφωνα με την επιστήμη, θα σας βοηθήσουν να καταπολεμήσετε το στρες. Το σημαντικό είναι να τα κάνετε συστηματικά, κάθε μέρα, για να αποκομίσετε οφέλη. Αν, κατά τη διάρκεια της μέρας, ανησυχείτε συνεχώς ή κάνετε αρνητικές σκέψεις, αυτό λειτουργεί προσθετικά στο στρες που αισθάνεστε και επηρεάζει την ποιότητα του ύπνου σας ώρες αργότερα.
Ενώ όλοι μιλούν για την υγιεινή του ύπνου και δίνουν συμβουλές για να κοιμόμαστε καλύτερα, υπάρχει και η «υγιεινή της ημέρας» που πρέπει να ακολουθούμε. Από πολλές απόψεις, όσα κάνετε μέσα στη μέρα είναι εξίσου σημαντικά με όσα κάνετε πριν από τον ύπνο· όταν προσέχετε την ψυχολογική υγεία σας μέσα στη μέρα, είναι ευκολότερο να ηρεμήσετε τον νου σας όταν έρθει η ώρα να χαλαρώσετε το βράδυ.
Χρησιμοποιήστε το χιούμορ ως αντίδοτο
Μια εξαιρετική στρατηγική για να αντιμετωπίσετε το στρες είναι να χρησιμοποιήσετε χιούμορ. Όταν αισθάνεστε στρες, η ψυχολογία σας είναι άστατη και δυσκολεύεστε να διαχειριστείτε τα συναισθήματά σας. Το χιούμορ είναι ένα πανίσχυρο αντίδοτο. Λειτουργεί στρέφοντας την προσοχή σας μακριά από το πρόβλημα, έστω προσωρινά. Ο Φρόιντ είπε ότι το χιούμορ σάς δίνει αυτή τη «φιλοσοφική αποστασιοποίηση» από τη ζωή. Τη δεδομένη στιγμή που εστιάζετε σε κάτι αστείο σταματάτε να παίρνετε τη ζωή τόσο στα σοβαρά, απαλλάσσεστε από το στρες και γίνεστε πιο χαρούμενοι.
Επιστημονικά αυτό αποκαλείται «διαχειριστικό χιούμορ». Σύμφωνα με τις έρευνες, όταν οι άνθρωποι βιώνουν μια δύσκολη κατάσταση και αισθάνονται στρες, είναι προτιμότερο να καταφεύγουν στο χιούμορ παρά να μένουν σοβαροί.
Ίσως ακούγεται αντιφατικό· ίσως σκεφτείτε ότι πρέπει να αντιμετωπίζετε τα προβλήματα με τη σοβαρότητα που τους πρέπει. Ίσως πιστεύετε ότι, αν δεν ανησυχείτε αρκετά για κάτι, δεν θα γίνει όπως ελπίζετε. Αλλά αυτή η πεποίθηση οδηγεί σε έναν δρόμο που βλάπτει την ψυχολογία σας. Όταν ανησυχείτε διαρκώς και εμμένετε στα πράγματα που σας προκαλούν στρες, αυτά μεγεθύνονται και το στρες πολλαπλασιάζεται. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να χρησιμοποιήσετε στρατηγικές όπως το χιούμορ για να αισθανθείτε καλύτερα.
Η γιαγιά μου δεν χάνει ποτέ το χιούμορ της, ό,τι κι αν της συμβαίνει. Παρότι είναι καρδιοπαθής, πέρασε μεγάλη περιπέτεια με την υγεία της και έχασε τον άντρα της (τον παππού μου), καταφέρνει και παραμένει θετική. Δεν χάνει ευκαιρία να γελάσει και να κάνει αστεία και παραμένει ένα από τα πιο χαρούμενα, αισιόδοξα άτομα που ξέρω.
Το χιούμορ ως στρατηγική αντιμετώπισης του στρες προάγει την ψυχική υγεία. Τα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι εξαλείφει τα αρνητικά συναισθήματα και κάνει χώρο για τα θετικά. Επίσης, προσφέρει μια μικρή ανάπαυλα από τα προβλήματα.
Ένα καλό παράδειγμα αποτελεί η έρευνα του Πανεπιστημίου της Δυτικής Καρολίνας, όπου ογδόντα τέσσερις συμμετέχοντες που θα έδιναν διαγώνισμα άλγεβρας χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες. Προτού ξεκινήσει η εξέταση, στην πρώτη ομάδα έδωσαν να διαβάσει δέκα κόμικς, στη δεύτερη ποιήματα και στην τρίτη τίποτα. Έπειτα τους έδωσαν το διαγώνισμα.
Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι η ομάδα που είχε διαβάσει τα κόμικς πήγε καλύτερα από τις άλλες δύο. Θέλοντας να μάθουν τον λόγο, έκαναν διάφορες μετρήσεις κατά τη διάρκεια του πειράματος και έφτασαν στο συμπέρασμα πως όλα οφείλονταν στο άγχος. Όσοι διάβασαν τα αστεία κόμικς αισθάνονταν λιγότερο άγχος (που σχετίζεται με το στρες), με αποτέλεσμα να αποδώσουν καλύτερα από τις δύο άλλες ομάδες.
Το χιούμορ βοηθάει να αποστασιοποιηθείτε από τα προβλήματά σας και σας προσφέρει νοητική διαύγεια. Αυτό δείχνει πως, όταν είμαστε στρεσαρισμένοι και ταραγμένοι, δεν σκεφτόμαστε καθαρά. Η έκθεση στο χιούμορ –διαβάζοντας, για παράδειγμα, κόμικς ή βλέποντας μια χιουμοριστική σειρά, ένα meme ή ένα βίντεο– προσφέρει ένα μικρό νοητικό διάλειμμα και ανανεώνει την εστίασή μας. Γι’ αυτό αφιερώστε λίγο χρόνο κάθε μέρα στο χιούμορ, για παράδειγμα δεκαπέντε λεπτά.
Τα αστεία που κάνετε ακόμα και όταν δεν έχετε διάθεση –όπως συμβαίνει σε περιπτώσεις που αισθάνεστε στρες– προκαλούν θετικά συναισθήματα, τα οποία, με τη σειρά τους, συμβάλλουν στην ευημερία και στην ψυχική δύναμη.
Επίσης, ορισμένες φορές το χιούμορ μπορεί να μεταβάλει την ατμόσφαιρα σε ολόκληρο το δωμάτιο – ξέρετε, όταν είστε τσακωμένοι με μια φίλη ή τον σύντροφό σας για κάτι ανούσιο και τα βρίσκετε μόλις κάποιος εκτονώνει την ένταση με ένα αστείο. Ευτυχώς, αν τα αστεία δεν σας έρχονται φυσικά, μπορείτε να εξασκηθείτε έτσι.
Δουλέψτε το είδος του χιούμορ σας
Το είδος του χιούμορ που επιλέγουμε έχει συγκεκριμένη επίδραση στην ψυχική υγεία μας. Όσο χρησιμοποιούν καλοπροαίρετο χιούμορ συνήθως βιώνουν περισσότερα θετικά συναισθήματα και λιγότερα αρνητικά από όσους επιλέγουν τον σαρκασμό ή την ειρωνεία. Σε πείραμα του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, έδειξαν στους συμμετέχοντες διάφορες αρνητικές εικόνες(π.χ. αυτοκινητιστικά δυστυχήματα, επιθετικά ζώα).
Έπειτα οι επιστήμονες μέτρησαν τις συναισθηματικές αντιδράσεις των συμμετεχόντων για να δουν πώς αντέδρασαν χωρίς καμία παρέμβαση από μέρους τους. Ύστερα ζήτησαν από ορισμένους συμμετέχοντες να κοιτάξουν τις εικόνες και να βρουν κάτι αστείο, δείχνοντας όμως καλοσύνη και συμπόνια, κάτι διασκεδαστικό στην απρόβλεπτη και ατελή φύση της ζωής, αλλά δίχως να κοροϊδέψουν αυτό που έβλεπαν.
Σε άλλους έδωσαν τις ίδιες εικόνες και τους ζήτησαν να τις κοροϊδέψουν, να γελάσουν με περιφρόνηση και αλαζονεία. Έπειτα ξαναμέτρησαν τις συναισθηματικές αντιδράσεις τους και διαπίστωσαν ότι όσοι χρησιμοποίησαν καλοπροαίρετο χιούμορ ενίσχυσαν τα θετικά συναισθήματά τους και μείωσαν τα αρνητικά σε μεγαλύτερο βαθμό από όσους κορόιδεψαν ό,τι έβλεπαν.
Έτσι, όταν θέλουμε να γελάσουμε με το στρες και τα προβλήματά μας, είναι προτιμότερο να χρησιμοποιούμε καλοπροαίρετο χιούμορ. Ωστόσο, ίσως υπάρχει και μια εξαίρεση. Το καλοπροαίρετο χιούμορ είναι αποτελεσματικό όταν έχουμε να κάνουμε με πιεστικές προθεσμίες ή δυσάρεστες καταστάσεις. Όταν όμως αντιμετωπίζουμε ένα τραυματικό γεγονός ή μια κατάσταση που μας κάνει να σαστίζουμε, το κακόβουλο χιούμορ, ή ακόμα και η κοροϊδία, είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά.
Όπως χαρακτηριστικά λένε οι αιχμάλωτοι πολέμου, στράφηκαν σε αυτό το είδος χιούμορ (που πολύ εύστοχα ονομάζεται «χιούμορ της αγχόνης») ως μηχανισμό άμυνας.
Στις συζητήσεις τους οι κρατούμενοι κορόιδευαν τους φρουρούς ή τις δυσκολίες που περνούσαν. Αυτό τους έδινε ένα αίσθημα ελέγχου σε καταστάσεις που ήταν πολύ πέρα από τον έλεγχό τους. Αν αντιμετωπίζετε μια κατάσταση που φαίνεται πέρα από τον έλεγχό σας, το χιούμορ της αγχόνης ίσως βοηθήσει να τη διαχειριστείτε, γιατί σας επιτρέπει να πάρετε αποστάσεις από το πρόβλημα.
Αναζητήστε λογοπαίγνια
Αν πιστεύετε ότι είστε υπερβολικά σοβαροί και δεν μπορείτε να κάνετε τους άλλους να γελάσουν, μην ανησυχείτε! Η ουσία του διαχειριστικού χιούμορ δεν είναι να κάνετε τους άλλους να γελάσουν λέγοντας έξυπνα αστεία, αλλά να κάνετε τον εαυτό σας να γελάσει, ιδιαίτερα όταν δεν θέλετε, που το έχετε περισσότερο ανάγκη.
Η ουσία είναι να αποκτήσετε και να διατηρήσετε μια πιο χαλαρή στάση απέναντι στη ζωή και να μην παίρνετε τον εαυτό σας τόσο στα σοβαρά. Συχνά το γέλιο σάς κάνει να νιώθετε καλύτερα. Και σύμφωνα με την επιστήμη υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να γίνουμε πιο εύθυμοι και να επιτρέψουμε στο χιούμορ να μπει στη ζωή μας.
Μπορούμε να εκπαιδευτούμε στο χιούμορ. Οι επιστήμονες το αποκαλούν «εκπαίδευση χιούμορ».
Ένας τρόπος να βάλουμε το χιούμορ στη ζωή μας είναι να αναζητάμε αφορμή να γελάσουμε με πράγματα με τα οποία ερχόμαστε καθημερινά σε επαφή, όπως συμβαίνει με τα λογοπαίγνια. Έτσι, ένας εύκολος τρόπος να προσθέσετε χιούμορ στην καθημερινότητά σας είναι κάνοντας λογοπαίγνια με τους τίτλους των εφημερίδων ή τις επιγραφές που βλέπετε. Αναζητώντας συνειδητά τρόπους να βάλετε χιούμορ στη ζωή σας, βλέπετε ότι είναι εφικτό
Εξερευνήστε την αίσθηση του χιούμορ σας
Ακούστε ή παρακολουθήστε διαφορετικά είδη κωμικών σόου και δείτε ποιο σας αρέσει περισσότερο – για παράδειγμα, σωματική κωμωδία, μαύρο χιούμορ ή κωμωδία επικαιρότητας. Αυτό θα σας φέρει σε επαφή με τη δική σας, προσωπική, αίσθηση του χιούμορ.
Αφού ανακαλύψετε τι σας αρέσει, συνεχίστε να κλίνετε προς αυτό. Παρακολουθήστε περισσότερα από τα σόου που σας αρέσουν. Παρακολουθήστε παραστάσεις των αγαπημένων σας κωμικών stand-up. Θεωρήστε το ως θεραπευτική αγωγή και βρείτε τον χρόνο να τα δείτε. Ή βρείτε τρόπους να γίνετε εσείς πιο αστείοι και να προσθέσετε το αγαπημένο σας είδος χιούμορ στη ζωή σας, είτε πηγαίνοντας σε λέσχη ηθοποιίας, λέσχη γέλιου ή λέσχη stand-up. Προσπαθήστε να είστε ενεργοί και όχι παθητικοί θεατές.
Έχετε αστεία πράγματα γύρω σας
Ένας άλλος τρόπος να προσθέσετε χιούμορ στην καθημερινότητά σας είναι να εκτυπώσετε τα αγαπημένα σας meme ή να έχετε παιχνίδια στο γραφείο σας που σας φτιάχνουν τη διάθεση. Στο γραφείο μου έχω δύο Στρουμφάκια. Το ένα φοράει γυαλιά, κρατάει ένα βιβλίο και με δείχνει με το δάχτυλο σαν να μου λέει:
«Δεν είναι ακόμη ώρα για διάλειμμα!». Τα αντικείμενα που έχουμε γύρω μας μας επηρεάζουν ψυχολογικά. Γι’ αυτό είναι καλό να είναι πράγματα που μας κάνουν να χαμογελάμε ή, ακόμα καλύτερα, να γελάμε!
Το χιούμορ αποτελεί πανίσχυρο αντίδοτο στο στρες. Μας προσφέρει μια «φιλοσοφική αποστασιοποίηση» από τη ζωή, μας βοηθάει να απομακρυνθούμε από το πρόβλημα και μας δίνει νέα οπτική. Ακόμα κι αν δεν πιστεύετε ότι διαθέτετε χιούμορ, είναι κάτι που μπορείτε να εξασκήσετε. Και η εξάσκηση αυτή ξεκινάει παρατηρώντας τα αστεία πράγματα γύρω σας,ξαναβάζοντας το χιούμορ στη ζωή σας. Αρχίζοντας να αναζητάμε το χιούμορ, συχνά το βρίσκουμε, και τότε η διάθεσή μας αρχίζει να αλλάζει.
Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο Αλλαγή διάθεσης στη στιγμή της Dr. Olivia Remes. Κυκλοφορεί σε όλα τα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Διόπτρα και στο www.dioptra.gr. Διαβάστε τις πρώτες σελίδες του βιβλίου
